«Ιππής meta»: Ένας διαφορετικός Αριστοφάνης

Τι κοινό έχουν οι «Ιππής» του Αριστοφάνη, η πρώτη Αθηναϊκή δημοκρατία, ο Έλον Μάσκ, ο Τράμπ, ένα αλυσοπρίονο, μια λουλουδού και οι αχυράνθρωποι;  Θα το ανακαλύψετε στην νέα σπαρταριστή κωμωδία του Δαμιανού Κωνσταντινίδη που δεν πρέπει να χάσετε. 

Με την σταθερή ομάδα που συνεργάζεται όλα αυτά τα χρόνια ως βασικό κορμό και την επιλογή έργων που τοποθετεί εκτός θεατρικής σκηνής, για άλλη μια χρονιά ο πάντα επίκαιρος αγαπημένος σκηνοθέτης της Θεσσαλονίκης Δαμιανός Κωνσταντινίδης παρουσιάζει τους Ιππής, μια Αριστοφανική κωμωδία πιο επίκαιρη από ποτέ, «out of season» μιας και είθισται οι αρχαίες τραγωδίες και κωμωδίες να παρουσιάζονται σε ανοιχτά θέατρα το καλοκαίρι.

Γιατί Ιππής και όχι Ιππείς ;

Η χρήση του όρου “Ιππής” αντί “Ιππείς” χρησιμοποιείται ως αναφορά στο έργο ως τίτλο (“Σφήκες”, “Νεφέλαι”,”Αχαρνής”), ενώ το “Ιππείς” στην δημοτική ως πληθυντικός  θα δήλωνε τους πολλούς ιππείς.

Η λέξη «μετά» ως χρονική διαδοχή τονίζει το αποτέλεσμα κάποιον πράξεων η γεγονότων. Στην ελληνική γλώσσα όμως μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως συνύπαρξη  μαζί με κάποιον άλλο –  μετά της συνοδείας –  η  ως  τρόπος  – μετά βαΐων και κλάδων.

Το meta στην αγγλική γλώσσα παραπέμπει σε κάτι γνώριμο με το οποίο ερχόμαστε σε επαφή σε καθημερινή βάση και δεν είναι άλλο από τον πολυεθνικό όμιλο που έχει εξαγοράσει τις εταιρίες Facebook, Instagram, WhatsApp και αποτελεί μια από τις 5 μεγαλύτερες και πιο ισχυρές εταιρίες επικοινωνίας στον κόσμο.

Κατά τη δεκαετία του 2010 το Facebook πέρασε την μεγαλύτερη κρίση στην ιστορία του όταν έπειτα από καταγγελίες οδηγήθηκε στα δικαστήρια πληρώνοντας υπέρογκα ποσά σε αποζημιώσεις με τη κατηγορία ότι συλλέχθηκαν προσωπικά δεδομένα από εκατομμύρια χρήστες του τα οποία διοχετεύτηκαν για πολιτική διαφήμιση χειραγώγησης του κοινού (Σκάνδαλο Cambridge Analytica).

Με λίγα λόγια αποκαλύφθηκε πως μπορούσε να επηρεάζει την κοινή γνώμη και το εκλογικό αποτέλεσμα στην Αμερική, Ιταλία, Βραζιλία, Ινδία ακόμα και το αποτέλεσμα υπέρ η κατά του Brexit. Για να ξεχαστεί το σκάνδαλο η εταιρία άλλαξε την επωνυμία της από Facebook σε Meta χρησιμοποιώντας την ελληνική λέξη με την αιτιολογία ότι φέρνει κάτι από το μέλλον δηλαδή το meta – σύμπαν της τεχνητής νοημοσύνης.

Οι Ιππής meta έρχονται μετά την ίδρυση της πρώτης Αθηναϊκής δημοκρατίας, διαπερνούν μοναρχία, δικτάτορες, μεταπολίτευση και δημοκρατικά εκλεγμένους πολιτικούς και μας υποδεικνύουν πως λίγα πράγματα έχουν αλλάξει από τότε, όλα επαναλαμβάνονται, ως φάρσα η οποία μας προκαλεί γέλωτα και μας προβληματίζει.

Στην κύρια πλοκή του έργου, δυο δούλοι, παραγκωνισμένοι από έναν τρίτο που έχει την εύνοια του κυρίου τους και τους κακομεταχειρίζεται, βρίσκουν έναν τέταρτο, χειρότερο, που αναμετριέται μαζί του, τον κερδίζει και τον αντικαθιστά στην καρδιά και την υπηρεσία του αφεντικού.

Η ιδέα της αντικατάστασης ως λύση σε κάποιο πρόβλημα συναντάται σε διάφορες παραλλαγές, σε μύθους, παραμύθια και αστικούς θρύλους. Στα τσιγγάνικα παραμύθια των Βαλκανίων ο στρατηγός στην μάχη αντικαθίσταται με δόλιο τρόπο από έναν τσιγγάνο που κάνεις δεν πιστεύει ότι είναι ικανός να κάνει κάτι άλλο από το να πλέκει καλάθια, όμως αυτός τα καταφέρνει καλύτερα από τον διάδοχο.

Σε άλλους μύθους ο γελωτοποιός ή ο ζητιάνος φτάνει να γίνει βασιλιάς.

Όταν το απαιτεί το ατομικό συμφέρον τότε μπορεί να χρησιμοποιηθεί ο αχυράνθρωπος για να κυβερνήσει αρκεί να μην διαταραχθεί η τάξη.

Σε μια εποχή που ο «κανένας» βρίσκεται σταθερά πρώτος στις προτιμήσεις του Ελληνικού λαού ως ο ικανότερος να κυβερνήσει, οι Ιππής είναι πιο επίκαιροι από ποτέ.  Οι περισσότεροι εκ των ερωτηθέντων στα γκάλοπ ψάχνουν «το μη χείρον βέλτιστον» και βρίσκονται στο δίλλημα  της σωστής επιλογής  ανάμεσα σε δύο κακά τα οποία θα εξυπηρετούν τις δικές τους ανάγκες και όχι το συνολικό καλό.

Στην Αμερική ο Μπάιντεν θεωρήθηκε ανεπαρκής και ηττήθηκε από τον Τραμπ  με την προσδοκία ότι θα κάνει την χώρα του μεγάλη ξανά, χωρίς να συνυπολογιστεί το τίμημα.

Στην Γερμανία μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου ήταν ο Χίτλερ αυτός που κατάφερε να πείσει ως ο καταλληλότερος το λαό και τους ηγέτες της Ευρώπης, την οποία αιματοκύλισε αργότερα στον πιο καταστροφικό πόλεμο στην ιστορία της ανθρωπότητας, ενώ σε πολλές χώρες του λεγόμενου «τρίτου κόσμου» οι μεγάλες δυνάμεις της λευκή υπεροχής αποφασίζουν ποιος θα είναι ο βασιλιάς και ποιοι οι δούλοι για να μπορούν να απομυζούν πλούτο και εξουσία από τους «βαρβάρους».

Ο Δαμιανός Κωνσταντινίδης μας χαρίζει μια ατόφια κωμωδία, θυμίζοντας παλιές καλές εποχές, τότε που η σάτιρα και η επιθεώρηση διέθεταν ποιότητα, ουσία και αποτελούσαν μοχλό πίεσης και πεδίο κριτικής προς τα πολιτικά πρόσωπα και τις πράξεις τους, καταφέρνοντας μέσα από το γέλιο που προκαλείται αβίαστα να θέσει κύριους προβληματισμούς της εποχής. Με στοιχεία μιούζικαλ, χορογραφίες μουσική και τραγούδι διατηρεί τα στοιχεία της δομής της Αριστοφανικής κωμωδίας η οποία όμως αλληλοεπιδρά και κάνει συμμέτοχο το κοινό το οποίο περιβάλλεται από τους κεντρικούς χαρακτήρες και το χορό.

Στη γνωστή ομάδα του σκηνοθέτη προστίθενται και νέα μέλη. Ταλαντούχοι ηθοποιοί που ο καθένας φέρνει ένα διαφορετικό στοιχείο και βάζει την δική του πινελιά σε έναν πολύχρωμο καμβά.

Μια παράσταση που μας αφορά όλους, κρατάει τα στοιχεία του αρχαίου κειμένου και τα συνδέει με το σήμερα.

Ποιοι είναι οι Ιππής στην meta εποχή; 

Στην πολιτική μακροπρόθεσμα οι ηγέτες αλλάζουν τους νόμους κατά το συμφέρον τους, χρησιμοποιούν ασυλία για οποιαδήποτε πράξη τους, καλλιεργούν την προσωπολατρία, την εξάρτηση και την ανασφάλεια προς κάτι καινούργιο και άγνωστο. Σε όλη αυτή την προσπάθεια χειραγώγησης οι αυλικοί είναι το πιο κομβικό γρανάζι του μηχανισμού. Δημοσιογράφοι σε live σύνδεση και τηλεοπτικά παράθυρα, πολιτικές συζητήσεις στην Βουλή που δεν έχουν σε τίποτα να ζηλέψουν από τους διαλόγους καφενείου που κάποτε ήταν χρωματισμένα (μπλε και πράσινα) και ανεβοκατέβαζαν κυβερνήσεις. Και εδώ έρχεται ο χώρος στο οποίο ο σκηνοθέτης τοποθετεί την παράσταση (Καφενείο Η Πρίγκηπος) να κάνει τους θεατές συνένοχους και όχι απλά παρατηρητές αυτού που βιώνουν μέσω της επαφής με τους ηθοποιούς.

Η έλλειψη εμπιστοσύνης σε κυβερνήσεις τα τελευταία χρόνια έχουν οδηγήσει χώρες όπως η Ελλάδα στην ψήφο διαμαρτυρίας προς τον «οποιονδήποτε» για την τιμωρία της κραταιάς εξουσίας. Δεν επιλέγουμε με  κριτήριο το συλλογικό αλλά το ατομικό συμφέρον χωρίς τίποτα να μας προκαλεί πλέον έκπληξη.

Οι Ιππής είναι φοβισμένοι, βουτηγμένοι στην τοξικότητα και την παρακμή. Οι Ιππής δεν είναι απλά καβαλάρηδες. Είναι η άρχουσα τάξη, η αριστοκρατία,  που έχει την οικονομική άνεση να επηρεάζει και να διαμορφώνει την καθημερινότητα. Αυτό σημαίνει ότι εμπλέκεται άμεσα στα πολιτικά τεκταινόμενα. Εδώ έρχεται η πλοκή να μετατρέψει αυτή την συνθήκη σε μια  αμιγώς πολιτική κωμωδία, που ατόφια ως μια  καυστική σάτιρα της εποχής μας παρεισφρέει στην νέα αυτή διασκευή. Οι Ιππής  δεν παρουσιάζονται με την ίδια συχνότητα σε αντίθεση με άλλες κωμωδίες του Αριστοφάνη αν και είναι ίσως το πιο πολιτικό έργο του με στοιχεία που του δίνουν μια οικουμενική διαχρονικότητα.

Και τελικά τι σχέση έχουν όλα αυτά με την λουλουδού και το αλυσοπρίονο; Αυτό μένει να το ανακαλύψετε.

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ

Συντελεστές

Κείμενο: Αριστοφάνης

Μετάφραση, διασκευή, σκηνοθεσία: Δαμιανός Κωνσταντινίδης

Σκηνικά, κοστούμια: Απόστολος Αποστολίδης

Μουσική: Πέτρος Θεοδωρίδης

Κίνηση: Ιωάννα Μήτσικα

Φωτισμοί: Λίνα Σημαντηράκη

Βοηθός ενδυματολόγου: Ανδρομάχη Μπάρδη

Βίντεο-φωτογραφίες-τρέιλερ: Γιώργος Γεωργακόπουλος

Γραφιστικά: Nastyl

Stage manager, Οργάνωση παραγωγής: Αντωνία Γεωργιάδου

Social Media: Μίλτος Τόσκας

Ηθοποιοί

Ιωάννης Καμπούρης

Γιάννης Μονοκρούσος

Παντελής Μπακατσέλος

Ανδρομάχη Μπάρδη

Αντιγόνη Μπάρμπα

Μιχάλης Στεφανίδης

Μουσικός επί σκηνής: Πέτρος Θεοδωρίδης

Καφενείο Η Πρίγκηπος Αποστόλου Παύλου 22, Θεσσαλονίκη 546 34

Μέχρι τις 23 Δεκεμβρίου κάθε Δευτέρα και Τρίτη στις 21:00

Ώρα προσέλευσης κοινού: 20:15΄

Τηλέφωνο κρατήσεων: 6946292737

Μια παραγωγή της ANGELUS NOVUS