Μια αντίρρηση για την Ορέστεια του Τερζόπουλου

Λέξεις: Μαργαρίτα Συγγενιώτου

Το θέατρο του Τερζόπουλου μου αρέσει. Έχω ιδιαίτερη αγάπη στην εγκεφαλική, τετράγωνη τέχνη και στον παλιομοδιτικο μοντερνισμο, που εξελίσσεται και αγγίζει την τελειότητα. Ταιριάζει ιδιαίτερα στον τελετουργικό χαρακτήρα του Αισχύλου και η Ορέστεια ήταν εξαιρετική παράσταση, πολύ υψηλού επιπέδου δουλειά, ιδιαίτερα στα ομαδικά μέρη, που τα σχήματα αναδεικνυονταν από τις εξαιρετικές ικανότητες των ηθοποιών και την πολλή, πάρα πάρα πολλή δουλειά που είχαν ρίξει.

Παρά το ότι την θεωρώ εξαιρετική παράσταση, διαφωνώ φρικτά με το φινάλε. Όποιος πάει να δει Ορέστεια ξέρει το πιο βασικό της στοιχείο. Ότι στις Ευμενιδες περιγράφεται η μετάβαση από τον αρχαϊκό κόσμο, όπου οι θεότητες επιβάλουν την τιμωρία στους θνητούς, στο δημοκρατικό πολίτευμα και τον βασικό του πυλώνα, το δικαστικό σύστημα, όπου οι αποφάσεις εκδίδονται στο όνομα του λαού. Φυσικά εντός του πλαισίου της εποχής, αλλά αυτό γίνεται σε ολόκληρη την Ορέστεια, με μεγαλύτερο θύμα την απεικόνιση της Κλυταιμνηστρας, αυτά είναι γνωστά.

Ναι, ο λόγος της Αθηνάς είναι φουλ σεξιστικος, ναι είναι παράξενο να γίνεται η μετάβαση προς την αυτονομία με θεϊκή εντολή, ή το να λες πως από δω και μπρος θα αποφασίζει ο λαός, αλλά τελικά ο Ορέστης να δικαιώνεται με θεϊκή εντολή επειδή δεν είχε ελεύθερη βούληση. Αλλά δεν πρέπει να κρίνουμε τα πράγματα πρωθυστερα, παρά μόνο στο πλαίσιο της εποχής.

Η αντίρρησή μου με τη σκηνοθεσία είναι ότι, όταν το δίπολο είναι αρχαϊκός κόσμος vs δημοκρατία και δεν έχεις κάνει και ως σκηνοθέτης κάτι για να το σπάσεις, το να μου δείχνεις ότι η εξέλιξη της δημοκρατίας είναι οι σφαγές στη Γάζα και οι ακραίες κοινωνικές ανισότητες που επιβάλλει η απληστία του χρηματιστηριου, μπορεί να πάρει μια ερμηνεία σχεδόν ακροδεξιά. Με όλα τα στραβά της, η δημοκρατία είναι το καλύτερο σύστημα που είχαμε ποτέ, το καλύτερο που υπάρχει σήμερα ή που υπήρξε ποτέ, ακόμα και στα χρόνια του υπαρκτου σοσιαλισμού.

Για την ακρίβεια ο υπαρκτός σοσιαλισμός, που είχε πολλά καλά στοιχεία, κατέρρευσε ακριβώς λόγω έλλειψης δημοκρατίας. Κι αν αυτή τη στιγμή η δημοκρατία έχει γίνει κουρελι, δεν θα πρέπει να αναζητήσουμε τους λόγους στα δομικά της στοιχεία, αλλά ακριβώς στο ότι δεν τα διασωζουμε. Δηλαδή στο ότι απεμπολουμε το δικαίωμά μας να αποφασίζουμε με κριτική σκέψη, αλλά σπευδουμε να “παραχωρησουμε τη συνείδησή μας” όπως λέει ο Ντοστογιεφσκι. Θεωρω, μάλιστα, ότι αυτή η τελική σκηνή ήταν και πρόχειρη και εντυπωσιοθηρικη, κάτι που δεν ταιριάζει στη διάνοια του Τερζοπουλου.

Μετά το “wtf” που ένιωσα ως πρώτη αντίδραση, είπα ότι θέλω να το σκεφτώ λίγο πριν εκφέρω γνώμη, να δώσω το benefit of the doubt στον σκηνοθέτη, ίσως ήθελε να πει κάτι άλλο. Συζητώντας το θέμα, μου είπαν ότι έχει πει σε συνεντεύξεις ότι αναφέρεται όχι στην δημοκρατία, αλλά στην στρεψοδικια που εισάγει η Αθηνά ταυτόχρονα με τη δημοκρατία. Εγώ αυτό δεν το είδα στην παράσταση, αν και εκ των υστέρων ίσως να υπήρχαν κάποια δείγματα.

Δεν ήταν, όμως, σαφές το μήνυμα. Και αυτό που με προβληματίζει πολύ, είναι ότι, σε μία εποχή που η δημοκρατία περνάει τέτοια κρίση, οποιαδήποτε αντιπαραβολή πρέπει να είναι προς την κατεύθυνση της πιο σωστής δημοκρατίας, όχι προς την κατάργησή της.

Να πω επίσης ότι βρίσκω αρκετά επικίνδυνο και πολύ άδικο να χαρίζουμε τη δημοκρατία στον καπιταλισμό, πετώντας το μωρό μαζί με τα μπουγαδονερα. Για την ακρίβεια θεωρώ ότι όταν το κάνουμε αυτό, του προσφέρουμε μία τεράστια υπηρεσία, που δεν την αξίζει.

*Η Μαργαρίτα Συγγενιώτου είναι λυρική τραγουδίστρια