Μία αριστοφανική «κωμωδία τσέπης» μαγεύει στο προαύλιο του Επταπυργίου

Με μία δροσερή αλλά ουσιαστική ματιά στον Αριστοφάνη, το Φεστιβάλ Επταπυργίου παρουσιάζει φέτος τις «Θεσμοφοριάζουσες», από χθες Δευτέρα 14 Ιουλίου έως και την Τετάρτη 16 Ιουλίου, στο επιβλητικό προαύλιο του Επταπυργίου.

Η παράσταση, σε σκηνοθεσία Εύης Σαρμή και Ελευθερίας Τέτουλα, έκανε πρεμιέρα με απόλυτη επιτυχία, επιβεβαιώνοντας ότι το κοινό διψά για θερινές παραγωγές που συνδυάζουν γέλιο, σκέψη και σύγχρονους συμβολισμούς.

Με βασικό κορμό ένα θίασο εννέα ηθοποιών και μουσικών, οι σκηνοθέτιδες προτείνουν μια «κωμωδία τσέπης» με πρωτότυπη μουσική, ευφάνταστα κοστούμια και βίντεο-σχεδιασμένο σκηνικό, μεταφέροντας τους θεατές σε μια άχρονη Αθήνα. Εκεί, σε μια εποχή που οι γυναίκες ήταν αποκλεισμένες από την εξουσία, οι ηρωίδες του Αριστοφάνη οργανώνονται, παίρνουν θέση και διεκδικούν – μέσα από το γέλιο – λόγο και ρόλο στα κοινά.

Το Φεστιβάλ Επταπυργίου, τηρώντας με συνέπεια αυτή τη στενή του πλέον σχέση με το κοινό, δημιούργησε μία σπουδαία δουλειά με τη συμβολή δύο εξαιρετικά ικανών γυναικών του Θεσσαλονικιώτικου θεάτρου (Σαρμή – Τέτουλα) και με τη συμμετοχή σημαντικών ανθρώπων πάνω και κάτω από τη σκηνή όπως ο Διογένης Δασκάλου, η Κορνηλία Προκοπίου, ο Στάθης Παχίδης, η Ευαγγελία Κιρκινέ, ο Αλέξανδρος Νικολαϊδης, η Νάντια Κουτζιάμπαση και άλλοι.

Ένα έργο διαχρονικό και επίκαιρο

Γραμμένο το 411 π.Χ., σε μια Αθήνα που ματώνει από τον Πελοποννησιακό Πόλεμο, ο Αριστοφάνης πλάθει ένα φανταστικό σενάριο: οι γυναίκες συνωμοτούν κατά του Ευριπίδη, που κατ’ εξακολούθηση τις διαβάλλει στα έργα του. Ο ίδιος, πανικόβλητος, στέλνει τον συγγενή του Μνησίλοχο μεταμφιεσμένο σε γυναίκα για να κατασκοπεύσει τις αποφάσεις τους. Αυτό πυροδοτεί μια θύελλα παρεξηγήσεων, μεταμφιέσεων και ξεκαρδιστικής παρωδίας.

Ωστόσο, πίσω από το γέλιο, το έργο αγγίζει ζητήματα εξουσίας, φύλου, θεάτρου και πολιτικής συμμετοχής – αποτυπώνοντας την ελευθερία έκφρασης και τον στοχασμό μιας εποχής που ακόμη μας εμπνέει.

Το Φεστιβάλ Επταπυργίου αποδεικνύει για ακόμη μία φορά ότι μπορεί να συνδυάσει τον σεβασμό στην υψηλή τέχνη με την ανάγκη για μοντέρνα, ζωντανά ανεβάσματα που μιλούν στο σήμερα.

Τη δική τους οπτική δίνουν μερικοί από τους συντελεστές μιλώντας στην Parallaxi για την παράσταση!

Οι συντελεστές μιλούν στην Parallaxi

Η Εύη Σαρμή για την διπλή σκηνοθεσία και ποια ήταν η δική της οπτική αλλά και το δικό της όραμα για την παράσταση

«Η συν-σκηνοθεσία είναι για μένα μια δημιουργική συνύπαρξη η οποία πρέπει να βασίζεται στην εμπιστοσύνη, τον διάλογο, την συν-ευθύνη καθώς και τον καθαρό διαχωρισμό των εργασιών που απαιτούνται για να δημιουργηθεί μια παράσταση. Δεν είναι πάντα εύκολο, αλλά όταν λειτουργεί δομείται ένας κοινός χώρος για μια σκηνική αφήγηση όπου το “εγώ’’ δίνει χώρο στο “εμείς”. Ούτως η άλλως το θέατρο είναι ομαδική δουλειά.

Μετά τη Λυσιστράτη που σκηνοθέτησα το προηγούμενο καλοκαίρι στο ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ Σερρών, η πρόταση για τις Θεσμοσφοριάζουσες ήρθε σαν φυσική συνέχεια. Είναι ένα έργο που κρύβει μια βαθιά πολιτική πράξη. Γυναίκες που συγκεντρώνονται, συζητούν και παίρνουν θέση. Κάνουν μια επανάσταση, όπως και στη Λυσιστράτη. Άλλωστε αυτά τα δυο έργα γράφτηκαν την ίδια περίοδο. Το θάρρος της μεταμόρφωσης, η συλλογική δύναμη, το σπάσιμο των στερεοτύπων … χρησιμοποιώντας τα.

Είναι μια παράσταση όπου ονειρεύομαι ο θεατής να μπει σε έναν κόσμο, που οι ρόλοι δεν είναι σταθεροί και που όλα ανατρέπονται. Άλλωστε με την κωμωδία μπορούμε να αποκαλύψουμε όλα τα δύσκολα, τα πιο βαθιά, να τα μετασχηματίσουμε και γιατί όχι…να τα ανασυνθέσουμε. Και όπως λέμε στην παράβαση μας,

“ Τη μέρα που η βία έγινε καθημερινότητα,

είπε η φωνή μας να ανέβει στη σκηνή.

Η ιστορία δεν είναι ασπρόμαυρη,

θα γράψουμε εμείς μια καινούργια ιστορία, με κραγιόν, με σπρέι, με χρώμα στις σελίδες,

με σώμα, με χαμόγελο για όλες τις ελπίδες.

Εμείς εδώ μιλήσαμε…θα αντέξετε ξανά τη σιωπή;;;”.»

Μιλώντας με την Ελευθερία Τέτουλα για το πώς προσεγγίστηκε το ζήτημα του γυναικείου φύλου που θίγει το κείμενο και ποια σημεία του νιώθει να αφορούν ιδιαίτερα το σήμερα, αναφέρει:

«Η προσέγγισή μας γεννήθηκε από μια ανάγκη να ακουστούμε και να αναπνεύσουμε. Μέσα από τις Θεσμοφοριάζουσες, η φωνή της γυναίκας γίνεται η φωνή κάθε προσώπου που διεκδικεί ίσα δικαιώματα, λόγο και ύπαρξη. Το έργο είναι μια σπουδή όχι μόνο πάνω στο φύλο, αλλά πάνω στον άνθρωπο — στη σχέση του με την εξουσία, την κοινωνία και τον ίδιο του τον ρόλο.

Γιατί η γυναίκα στις Θεσμοφοριάζουσες δεν είναι απλώς ένα φύλο. Είναι ένα σύμβολο ανθρωπιάς, φροντίδας, μαχητικότητας και συλλογικότητας. Είναι μια πρόταση για έναν άλλον άνθρωπο, λιγότερο βίαιο, λιγότερο εγωκεντρικό, περισσότερο ενσυναίσθητο.

Όσο για τη διαχρονικότητα του έργου; Αυτή είναι η μαγεία του Αριστοφάνη — δεν τον φέρνεις στο σήμερα, το σήμερα τον συναντά από μόνο του. Και με την εκπληκτική, φρέσκια εμμετροποίηση του κ. Παχίδη, η γλώσσα του γίνεται σημερινή, χειμαρρώδης, σα να γράφτηκε εχθές. Είναι σαν να έχουμε τον ίδιο τον Αριστοφάνη ανάμεσά μας, να του κρατάμε μια θέση στην υπόκλιση – άλλωστε, είναι… brand name.

Αν έπρεπε να ξεχωρίσω ένα κομμάτι του έργου, θα ήταν οι μονόλογοι των γυναικών – εκεί όπου η κοινωνία τις κοιτά στα μάτια και εκείνες απαντούν. Δεν ζητούν απλώς δικαιοσύνη· τη διεκδικούν. Και αυτή η στιγμή είναι πάντα πολιτική – και τρομακτικά σύγχρονη».

H Ευαγγελία Κιρκινέ εξηγεί τα βασικά στοιχεία της παράστασης που έπαιξαν ρόλο για εκείνη στη δημιουργία των σκηνικών και των ρούχων

«Ο εικαστικός σχεδιασμός της παράστασης Θεσμοφοριάζουσες στο πλαίσιο του φεστιβάλ Επταπυργίου,  ανέδειξε καταρχάς μια σπουδαία πρόκληση. Με ποια εικαστική γλώσσα συνομιλεί η όψη ενός αριστοφανικού κειμένου αυτής της θεματικής, με την επιβλητική και κυριαρχική παρουσία, αισθητικά και ιστορικά ενός αρχαιολογικού χώρου με το φορτίο του Επταπυργίου.

Αρχική, συμπαγής επιθυμία ήταν να προκύψει κάτι το οποίο θα αποφεύγει την ασφάλεια της απόλυτης αισθητικής προσαρμογής και ενσωμάτωσης στην καταλυτική, διαρκή παρουσία των τοιχών και αντ’ αυτής θα διεκδικεί τη δική του εικαστική και νοηματική υπόσταση, ως κάτι εντελώς αλλότριο, ίσως αισθητικά ξένο, που όμως να καταφέρνει τελικά μια δυναμική αντιστικτική σύνθεση. Ταυτόχρονα, βασικό ζητούμενο ήταν η ανάδειξη των δύο κεντρικών θεματικών αξόνων του αριστοφανικού έργου: αφενός της ίδιας της φύσης και λειτουργίας της θεατρικής τέχνης και αφετέρου το ζήτημα της έμφυλης ταυτότητας, όπως αναδύεται από τις πολυεπίπεδες σκηνές παρενδυσίας που κυριαρχουν στο έργο. Πρόκειται για δύο άξονες, οι οποίοι, σε κάθε περίπτωση, αλληλεπιδρούν κατ’ ουσίαν.

Συνεπώς, ως προς τη σκηνογραφία της παράστασης, επιλέχθηκε -ακολουθώντας και ενισχύοντας τους υπάρχοντες άξονες  ενός χώρου τριγωνικής αρχιτεκτονικής δομής- να διαμορφωθούν τρία διαφορετικού χρώματος και σχήματος σκηνικά επίπεδα, τα οποία εξυπηρετούν τη δράση, ως τρεις εκδοχές μιας (μουσικο-) θεατρικής σκηνής ή αλλιώς ως θέατρο εν θεάτρω. Ενώ, παράλληλα, στην απόληξη του σκηνικού χώρου, ορθώνεται ως δυναμικό σχήμα και χρώμα, η εορταστική πρόσοψη του ναού των Θεσμοφόρων. Η έντονη, καθαρή, χρωματκή παλέτα, και τα γραμμικά, αφαιρετικά διακοσμητικά μοτίβα, συμπληρώνουν την παράδοξη, έκκεντρη προοπτική των σκηνικών στοιχείων, με την πρόθεση να δημιουργήσουν έναν έτερο κόσμο, που αναζητά την εγκατάστασή του στο υπάρχον κοινωνικό και ιστορικό περίβλημα του Επταπυργίου. Αντίστοιχες προθέσεις ανιχνεύονται και στη ενδυματολογική προσέγγιση, όπου η γεωμετρία της καθαρής φόρμας και του χρώματος, ενσωματώνεται στο εικαστικό σύνολο της όψης, με κυρίαρχη, ωστόσο την πρόθεση να αναδειχθεί και να σχολιαστεί  η διττή εμφυλη ταυτότητα, στη συνθήκη όπου η γυναικεία φύση συνυφαίνεται με την αντρική σε μια αδιαίρετη μονάδα»

Τέλος, ο Στάθης Παχίδης, εξηγεί τον τρόπο που έγραψε τη μουσική για τις «Θεσμοφοριάζουσες», και ποιες δεσμεύσεις μπορεί να ένιωσε να υπάρχουν σε ένα τέτοιο κείμενο

«Με δεδομένη τη σκηνοθετική επιλογή της εμμετροποίησης του κειμένου, την οποία και (ωφφφ) ανέλαβα, τα δύσκολα ξεκίνησαν νωρίς τόσο για την αισθητική όσο και για την οργάνωση του ηχητικού σύμπαντος της παράστασης. Όλες και όλοι είχαμε έναν θειό ή μια θειά, που έμμετρα θα έλεγε στις οικογενειακές γιορτές τα «πιπεράτα», τα  «σκαμπρόζικα» , «τα πικάντικα» αλλά αυτό θα μπορούσε να είναι μια αφετηρία μόνον, ένας τόνος. Ο Αριστοφάνης όμως σατιρίζει, δηλαδή σκάβει βαθιά και επιβάλλει στόχευση κοινωνική και σχόλιο ευθύβολο με τα διαρκή κωμικά του ευρήματα.

Κι αν η παρενδυσία (ένας άνδρας ντυμένος γυναίκα διεισδύει στην άβατη γυναικεία γιορτή) είναι η αρχική κωμική  βάση, η χαώδης διάσταση του φαινόμενου από το ισχύον είναι καίριο και σημερινό θέμα – τόσα απογοητευμένα wannabe τριγύρω μας, από τα social μέχρι τον ψιλικατζή στη γωνία. Κι όλα αυτά σε ατμόσφαιρες άκρατης παρωδίας, γλώσσας τολμηρής και γιορτής άνευ ορίων.

Όλη η πλοκή της παράστασης είναι τονισμένη με δεκάδες ηχητικές επεμβάσεις κρουστών και συνθεσάιζερ και νιώθω την ανάγκη να δηλώσω ευγνώμων προς τους μουσικούς και προς την ομάδα ικανών νέων ηθοποιών της πόλης, που ανέχθηκαν τις τόσες «παραξενιές» μας. Ειδική αναφορά στην παλιοσειρά και αρχαίο φίλο Διογένη Δασκάλου, που καλείται να απαντήσει στο μείζον ερώτημα: Ήτο ο Σκύθης απ’ τα Shierash??? Οι μουσικές των χορικών, προδιαγεγραμμένες πια από την παραπάνω οπτική, ήρθαν εξωκάρδιες, ρυθμικές, σωματικές και έχουν τη μέγιστη φιλοδοξία: να λάβει ο θεατής κανένα ρεφρενάκι μαζί του φεύγοντας».

Ο Διογένης Δασκάλου από την άλλη, σχολιάζει λακωνικά τι έχει ο Αριστοφάνης και παραμένει πάντα τόσο επίκαιρος αλλά και τι να πάρουν φεύγοντας οι θεατές από την παράσταση, λέγοντας: «Ο Αριστοφάνης είναι κλασικός, γιατί ήταν το πρώτο scanner της ανθρώπινης χαρακτηροδομής! Οι θεατές φεύγοντας συνειδητοποιούν, αν θέλουν, πως για ν’ αλλάξει  αυτός ο κόσμος πρέπει ν’ αλλάξουμε εμείς»

«Θεσμοφοριάζουσες» στο Φεστιβάλ Επταπυργίου

Σκηνοθεσία: Εύη Σαρμή, Ελευθερία Τέτουλα | Εμμετροποίηση κειμένου – Πρωτότυπη μουσική : Στάθης Παχίδης | Σκηνικά/Κοστούμια : Ευαγγελία Κιρκινέ | Κινησιολογία: Νάντια Κουτζιάμπαση | Φωτισμοί : Αθηνά Μπανάβα | Video Art : Βασίλης Κουκμήσης | Κρουστά : Αλέκος Παπαδόπουλος | Πλήκτρα : Χρήστος Γκουγκούμας

Ηθοποιοί : Διογένης Δασκάλου, Κορνηλία Προκοπίου, Σοφία Βούλγαρη, Δήμητρα Αντωνακούδη, Γιώργος Χριστοφορίδης, Αλέξανδρος Νικολαίδης, Γιώργος Χιώτης

Πληροφορίες: Οι «Θεσμοφοριάζουσες» του Αριστοφάνη στο Φεστιβάλ Επταπυργίου 2025 | Παραστάσεις: Δευτέρα 14, Τρίτη 15, Τετάρτη 16 Ιουλίου στις 21.15 | Εισιτήρια- Τιμές εισιτηρίων: προπώληση από 12€- 28€ / Προπώληση: More.com by viva- φυσικά σημεία προπώλησης WIND, Public, Media Markt