Οι θεατρικοί κλόουν του ThessFringe

Το πρώτο Fringe Festival της Θεσσαλονίκης (25 έως 28 Μαΐου 2023) μάς άνοιξε την πόρτα και μας είπε «Καλώς ήρθατε στον κόσμο του θεάτρου κλόουν»! Πρόκειται για ένα ανερχόμενο είδος τέχνης με όλο και αυξανόμενη απήχηση, το οποίο, βέβαια, ακόμα αντιμετωπίζεται με κάποια δυσπιστία από το κοινό στην Ελλάδα. Η επιφύλαξη ίσως να οφείλεται στη λανθασμένη ταύτιση των θεατρικών κλόουν με τους animateurs,  τους γνωστούς σε όλους μας διασκεδαστές με τα βαμμένα πρόσωπα, τα χρωματιστά ρούχα και μαλλιά και τις κόκκινες μύτες. Όμως, οι θεατρικοί κλόουν, αν και παρουσιάζουν κάποιες ομοιότητες με τους διασκεδαστές κλόουν, όπως είναι για παράδειγμα η κόκκινη μύτη, είναι κάτι ξέχωρο και διαφορετικό. 

Οι θεατρικοί κλόουν δεν είναι θεατρικοί χαρακτήρες αλλά χαρακτήρες ζωντανοί κι άρα χαρακτήρες που κινούνται, που αλλάζουν. Ο θεατρικός κλόουν στην τελευταία του performance δεν είναι ο ίδιος με αυτόν που ήταν στην πρώτη του performance. Γεννιούνται μέσα από τους δημιουργούς τους και ζουν παράλληλα με αυτούς. Βιώνουν, παρατηρούν, σκέφτονται, νιώθουν, θυμούνται, μαθαίνουν, εξελίσσονται. Η δράση τους δεν ακολουθεί πιστά ένα σενάριο και μία γραφή αλλά εκπλήσσει και προσαρμόζεται και στις διαθέσεις κι αντιδράσεις του κοινού. Γίνονται οι συνοδοιπόροι μας σ’ ένα ταξίδι εξερεύνησης των άγνωστων πτυχών μας, του Άλλου και του πρωτόγονου μέσα μας. Οι θεατρικοί κλόουν είναι αντιήρωες που πέφτουν, που αποτυγχάνουν, που ζουν μέσα στο χάος, που κάνουν λάθη, που εκτίθενται, που δεν ξέρουν πού πηγαίνουν και γιατί πηγαίνουν. Είναι ατίθασοι, παρορμητικοί, αυθόρμητοι, παιχνιδιάρηδες, παιδιά που ζητούν την προσοχή μας. Είναι ακατέργαστοι και γι’ αυτό πολλές φορές φαίνονται στα μάτια μας γελοίοι. Παρόλα αυτά, δεν χρησιμοποιούν φτιασίδια και ωραιοποιήσεις για να κρυφτούν. Επιλέγουν να στέκονται απέναντί μας απογυμνωμένοι, ευάλωτοι κι απροστάτευτοι. Μόνη τους προστασία η κόκκινη μύτη, η μικρότερη μάσκα στον κόσμο, που γίνεται εργαλείο υποκριτικής τέχνης, τους απελευθερώνει και τους δίνει το ζωτικό χώρο να αναπνεύσουν.

Στο ThessFringe εμείς γνωρίσαμε τους θεατρικούς κλόουν Zo και Bunny.

O Zo μάς λέει ότι θα φύγει. Χωρίς να ξέρει πού θέλει να πάει. Δεν αποφασίζει πότε και για πού θα φύγει, πιθανόν επειδή δεν θέλει τελικά να φύγει ή δεν θέλει να φύγει μόνος του. Ψάχνει στο κοινό έναν συνταξιδιώτη για τη διαδρομή ή και τη ζωή, κάποιον διαθέσιμο για το «together forever». Αγαπά τους κύκνους και ίσως στην προσπάθειά του να τους μοιάσει και να βρει ένα ισόβιο ταίρι, πληγώνεται και πληγώνει κατ’ εξακολούθηση. Προσπαθεί να χορτάσει το παρόν, ρουφά τις στιγμές σαν απολαυστικό κι εθιστικό τσιγάρο. Φοβάται την εγκατάλειψη. Αναβάλλει κι ελπίζει. Αποζητά την προσοχή. Συνδιαλέγεται και μαλώνει με τον εαυτό του και τους άλλους της ζωής του, οι οποίοι τού γίνονται πιο απαραίτητοι από ποτέ όταν βυθίζεται στα σκοτάδια του. Κουβαλά βάρη. Θα τα αφήσει ή θα τα πάρει μαζί του στο ταξίδι;  

Η Bunny ψάχνει κι αυτή τον προορισμό της. Δεν ξέρει τι να κάνει με τη ζωή της, αλλά αρνείται πεισματικά και να δεχτεί υποδείξεις γι’ αυτήν από άλλους. Αναρωτιέται τι θα συνέβαινε αν ήταν σύζυγος μάνα, νοικοκυρά. Τότε η μητέρα της θα ανησυχούσε λιγότερο και θα την αγαπούσε περισσότερο; Τότε η ίδια θα αισθανόταν περισσότερο γυναίκα; Θα ήταν πιο ευτυχισμένη;  Άλλοτε γίνεται τίγρης κι άλλοτε γατούλα. Τη μία διεκδικεί κι εμπλέκεται σε παιχνίδια ισχύος και την άλλη ασφυκτιά, λυγίζει και πέφτει στα πατώματα. Πόσο γρήγορα ή αργά θα σηκωθεί; Παλεύει με τη μοναξιά, τους ρόλους της καθημερινότητας, τους λογαριασμούς, τα έξοδα, την εικόνα της. Θέλει να μάθει τι την κάνει ξεχωριστή και υπέροχη.

Ανάμεσα στις δύο performances υπάρχει μία βασική διαφορά. Αλλάζει η χρήση του λόγου. Στο “I am leaving” o λόγος μπαίνει σε δεύτερη θέση, είναι λακωνικός, κάπως κομπιασμένος, σχεδόν συνθηματικός, ενώ τον πρωταγωνιστικό ρόλο παίζει η κίνηση. Αντίθετα, στο “Bunny Bunny” ο λόγος είναι πιο πλούσιος, οι σκέψεις πιο φλύαρες και η φωνή, οι ήχοι, οι ηχητικές φωνητικές μιμήσεις είναι καίριας σημασίας. Ο Ζο διστάζει, η Bunny φωνάζει. 

Και οι δύο, όμως, μιλούν την κοινή γλώσσα της μοναχικότητας, της απουσίας, της αμφιβολίας, του φόβου, της αγάπης, της προσπάθειας, της ανάγκης για επικοινωνία. Και οι δύο φαντάζονται «πώς θα ήταν αν», ακολουθούνται από σκιές, βυθίζονται σε σκοτάδια, αρνιούνται τα πολλά περιτυλίγματα. Και οι δύο μάς κάνουν να μη νιώθουμε μόνοι, μάς κάνουν να γελάμε, να συγκινούμαστε, να ταρακουνιούνται κομμάτια μέσα μας. Είναι πιο ανθρώπινοι και μας κάνουν κι εμάς πιο ανθρώπινους.

“Bunny Bunny”, τελευταία παράσταση Κυριακή 28/5/23 στις 21:00 στο Monokyklo Circus Dance Yoga 

“I am leaving…by Zo”, τελευταία παράσταση Κυριακή 28/5/23 στις 21:00 στην Kunia Cultural Hub