Τάσος Ράτζος: Να δούμε και στη Θεσσαλονίκη να ανθίζει μία θεατρική άνοιξη

Χρειάζονται συστάσεις για τον Τάσο Ράτζο; Έχει σκηνοθετήσει στο Εθνικό Θέατρο, στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, στο Θέατρο του Νέου Κόσμου, στα σημαντικότερα ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. της Ελλάδας. Υπήρξε εμψυχωτής και υπεύθυνος της θεατρικής ομάδας του Πανεπιστημίου Αθηνών. Δίδαξε στο Τμήμα Προϋπηρεσιακής Κατάρτισης του Θεατρολογικού Πανεπιστημίου Κύπρου (2008-2009). Δίδαξε υποκριτική στις δραματικές σχολές ΑΝΔΡΕΑΣ ΒΟΥΤΣΙΝΑΣ, ΙΑΣΜΟΣ, στο ΘΕΑΤΡΟ ΤΩΝ ΑΛΛΑΓΩΝ καθώς και στη Δραματική Σχολή του ΚΘΒΕ, της οποίας διετέλεσε και διευθυντής σπουδών (2005-2009). Παραστάσεις των έργων του έχουν παιχτεί σε Φεστιβάλ στην Ελλάδα και στο εξωτερικό (Βερολίνο, Σκόπια, Κύπρος, Αλβανία).

Ένας καλλιτέχνης που αφήνει πάντα το στίγμα του με τα έργα του, επιλέγοντας να περάσει τα μηνύματα του μέσα από αυτά, ακόμη και τώρα που οι τέχνες, ο πολιτισμός και συγκεκριμένα το θέατρο βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι.

Τάσος Ράτζος και Σάκης Σερέφας ενώνουν τις δυνάμεις τους και ο Μικρός Βορράς είναι έτοιμος να παρουσιάσει ένα έργο από τη Θεσσαλονίκη για τη Θεσσαλονίκη και όχι μόνο.

Ο τίτλος «Viral Thess» τα λέει όλα. Μία παράσταση ενηλίκων που συντίθεται μέσα από συνεντεύξεις, μαρτυρίες, ντοκουμέντα, ποιήματα κι αποσπάσματα του ίδιου του συγγραφέα γύρω από τις φωνές των ανθρώπων της Θεσσαλονίκης.

Μια παράσταση που συμπεριλαμβάνει σκοτεινές αφηγήσεις, ανατροπές, χιούμορ και άφθονες δόσεις σουρεαλισμού. Πρόκειται, στην ουσία, για ένα γρήγορο, αλλά και πλούσιο ζάπινγκ γεγονότων και προσώπων της πόλης από το σύγχρονο παρελθόν της μέχρι και σήμερα.

Η Parallaxi συνομίλησε με τον Τάσο Ράτζο ο οποίος αναφέρθηκε στην παράσταση «Viral Thess» που αναμένεται να κάνει διαδικτυακά πρεμιέρα στις 7/5, τη συνεργασία με τον φίλο του, Σάκη Σερέφα, τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει το θέατρο, αλλά και την επόμενη μέρα, με στόχο η Θεσσαλονίκη να ζήσει επιτέλους τη δική της θεατρική άνοιξη.

Τι είναι λοιπόν αυτό που αναμένουμε από το «Viral Thess»;

«Είναι μια παράσταση αφιερωμένη στην πόλη. Μια παράσταση που ανιχνεύει την αθέατη πλευρά της πόλης. Της πόλης μέσα στον χρόνο και της πόλης που αναδύεται όταν κάνεις αφουγκραστεί πραγματικά φωνές των ανθρώπων της. Μοιραζόμαστε την συνείδηση ότι η πόλη υπήρχε πριν από μας, ότι την ζούμε σήμερα, αλλά θα υπάρχει και μετά από μας. Κι αυτή η συνείδηση μας κάνει να αναζητούμε όψεις που μέχρι τώρα δεν είχαμε φωτίσει. Όταν λοιπόν ρίξαμε σ’ αυτές τις κρυμμένες πτυχές το καταλυτικό φως της σημερινής μας ματιάς, προέκυψε ένα υλικό που με πολύ μεγάλη λαχτάρα θέλουμε να μοιραστούμε με τους συμπολίτες μας».

Ποιος θα μπορούσε να μιλήσει καλύτερα για τη Θεσσαλονίκη από τον Σάκη Σερέφα. Έναν άνθρωπο που όπως λέει και ο Τ. Ράτζος έχει αφιερώσει τη ζωή του στην πόλη και μέσα από τον διεισδυτικό του λόγο καταφέρνει να αποτυπώσει όσα όλοι μας βλέπουμε, αλλά δεν μπορούμε να εκφράσουμε.

«Ο Σάκης Σερέφας είναι πρώτα απ’ όλα φίλος. Και θα έλεγα καλός φίλος. Είναι ένας σπουδαίος ποιητής, αλλά κι ένας άνθρωπος που έχει αφιερώσει τη ζωή του στην πόλη. Είναι κάτι σαν ένας θεματοφύλακας της μνήμης αυτής της πόλης. Τα βιβλία του και η ματιά του κρύβουν ιστορίες γεμάτες ανθρωπιά. Έχει έναν τόσο διεισδυτικό λόγο όταν αφηγείται τον κόσμο της πόλης, κι αυτό το κάνει με χιούμορ αλλά και σαρκασμό. Τα συστατικά αυτά προκαλούν στον αναγνώστη μία έκπληξη αλλά και στον άνθρωπο του θεάτρου μια απρόσμενη έλξη: να αρπάξει αυτά τα κείμενα και σαν τον παραδοσιακό τελάλη να βγει και να τα φωνάξει με όλους τους τρόπους ξανά και ξανά».

Το 2011 ήταν η οικονομική κρίση που οδήγησε τον Μικρό Βορρά στο να αρχίσει να πηγαίνει στα σχολεία. Τώρα μία δεκαετία μετά, μία άλλη κρίση, υγειονομική αυτή τη φορά, σας βάζει μέσα στα σπίτια του κόσμου. Πώς έχουν προσαρμοστεί πλέον δημιουργοί, ηθοποιοί και όλοι οι συντελεστές στα νέα δεδομένα.

«Από τότε που γεννήθηκε ο Mικρός Βορράς, που όπως ακριβώς το λέτε, πράγματι μια κρίση τον γέννησε, δεν έχει σταματήσει να βρίσκει τρόπους ακόμα και στις πιο δύσκολες συνθήκες να δημιουργεί. Το μότο μας είναι: «θέατρο για όλους θέατρο παντού». Αυτό δεν αλλάζει ούτε και σήμερα. Η υγειονομική κρίση πράγματι πάγωσε ένα κομμάτι μας. Ωστόσο όλοι ηθοποιοί παίρνουν την οικονομική ενίσχυση και ο Μικρός Βορράς επιβιώνει με την επιστρεπτέα προκαταβολή. Επίσης καταφέραμε και πήραμε δύο μεγάλες επιχορηγήσεις από το Υπουργείο Πολιτισμού και το ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος και αυτό μας κράτησε καλλιτεχνικά ζωντανούς. Δε σταματήσαμε ούτε μια στιγμή να δουλεύουμε, να οραματιζόμαστε, να σχεδιάζουμε. Δεν πηγαίνουμε πια στα σχολεία, μπαίνουμε όμως στις ψηφιακές τάξεις. Δεν θα παίξουμε στα θέατρα αλλά βγαίνουνε στο διαδίκτυο. Είμαστε ζωντανοί και έχουμε κρατήσει την αξιοπρέπεια μας, το ήθος μας και την φλόγα του θεάτρου ζωντανή μέσα μας και περιμένουμε πως και πως να την μοιραστούμε ξανά με τον κόσμο».

Αρκετοί είναι εκείνοι που εκφράζουν την άποψη ότι μία θεατρική παράσταση δεν είναι δυνατό να «σταθεί» στο διαδίκτυο, χωρίς κοινό, χωρίς χειροκρότημα, αλλά κολλημένοι μπροστά από μία οθόνη. Ενδεχομένως να έχουν δίκαιο, αλλά αυτό αποτελεί και ένα μεγάλο στοίχημα για τους καλλιτέχνες, να καταφέρνουν ακόμη και στις δύσκολες συνθήκες να είναι δίπλα στο κοινό τους και να έχουν κάτι να τους πουν.

Ο Τάσος Ράτζος, σχολιάζει γι’ αυτό:

«Πρέπει να είμαστε ειλικρινείς: το θέατρο είναι μια ζωντανή αλληλεπίδραση ανάμεσα στον ηθοποιό και στον θεατή. Είναι η τελετουργική πράξη μιας καλλιτεχνικής γέννας παρουσία μαρτύρων. Σε δύσκολους καιρούς όμως πρέπει εμείς οι καλλιτέχνες να εξαντλούμε την φαντασία μας , την δημιουργικότητα μας και την έμπνευση μας, έστω και με υποκατάστατα, να συντηρούμε κάτω από τη στάχτη την αναμμένη δάδα. Άλλωστε στην ανθρωπότητα υπήρξαν πολλές επιδημίες. Να μην ξεχνάμε ότι και ο μεγάλος Σαίξπηρ το αριστούργημα του, «ο βασιλιάς Ληρ», το έγραψε με κλειστά θέατρα, σε μια επιδημία πανούκλας».

«Κάπου κάπου χρειαζόμαστε και εμείς μια αγκαλιά…»

Οι καλλιτέχνες έχουν μάθει να δίνουν και όχι να παίρνουν. Να δίνουν τα πάντα στο κοινό. Τους αρκεί ένα δυνατό χειροκρότημα. Συνηθίσαμε τον τελευταίο καιρό να μιλάμε με αριθμούς, νούμερα, ποσοστά, οικονομικές απώλειες για τους κλάδους που έχουν επηρεαστεί από την πανδημία. Τι γίνεται όμως στο συναισθηματικό κομμάτι;

«Η ζωή. Μας έλειψε, η ζωή. Ένας ηθοποιός δεν μπορεί να ζήσει δίχως την ζωντανή ανταπόκριση, δίχως το χειροκρότημα. Δεν μπορεί να ζήσει χωρίς να αγγίζει, να φιλά, να χαϊδεύει, να αγκαλιάζει. Είμαστε δυνατοί και πρέπει να είμαστε, αλλά κάπου κάπου χρειαζόμαστε κι εμείς μια αγκαλιά» αναφέρει χαρακτηριστικά ο Τάσος Ράτζος.

Μικροπρέπεια, ερασιτεχνισμός, ουσιαστική αδιαφορία

Ο πολιτισμός αντιμετωπίστηκε και συνεχίζει να αντιμετωπίζεται ως «παραπαίδι» κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Οι καλλιτέχνες μπήκαν στο περιθώριο.

«Οι τοπικοί θεσμοί δυστυχώς και πάλι έλαμψαν με την μικροπρέπεια, τον ερασιτεχνισμό και την ουσιαστική αδιαφορία. Και σε κάποιες στιγμές θα έλεγα ότι εκμεταλλευτήκαν μικροπολιτικά την πανδημία. Το σύνολο της καλλιτεχνικής κοινότητας είναι άκρως δυσαρεστημένο από την απουσία στρατηγικής στήριξης των ευπαθών καλλιτεχνικών ομάδων. Όμως εκπροσωπώντας τον Μικρό Βορρά και δεδομένου ότι μέσα στην πανδημία πήραμε δύο γενναίες επιχορηγήσεις από το Υπουργείο Πολιτισμού, που εκτός από την οικονομική στήριξη, σφράγισαν και την αναγνώριση της ομάδας μας, δεν μπορώ να δηλώσω δυσαρέσκεια, θα έλεγα μάλλον ότι βοηθηθήκαμε ουσιαστικά από την Πολιτεία. Δεν μπορώ όμως να μιλήσω για το σύνολο του καλλιτεχνικού κόσμου».

Η ευκαιρία για θεατρική άνοιξη της Θεσσαλονίκης

Το θέατρο και γενικότερα ο καλλιτεχνικός κόσμος βρίσκεται μπροστά σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι. Οι προκλήσεις πολλές. Πώς θα είναι η επόμενη μέρα μετά την πανδημία, μετά το βάρος των αποκαλύψεων στο χώρο μέσω του κινήματος metoo; Μπορεί επιτέλους η Θεσσαλονίκη να διεκδικήσει τη δική της θεατρική άνοιξη και πώς θα γίνει αυτό; Ο Τάσος Ράτζος έχει την απάντηση.

«Είναι μια τεράστια ευκαιρία, ελπίζω να καταφέρουμε όλοι μαζί οι καλλιτέχνες να την αρπάξουμε. Ελπίζω να καταφέρουμε να παρέμβουμε να αλλάξουμε τους καρκινογόνους θεσμούς να αλλάξουμε την στασιμότητα, το τέλμα που δημιουργούν οι μικροπολιτικές και ψηφοθηρικές πολιτικές των τελευταίων χρόνων. Το me too είναι μια τεράστια ευκαιρία να βγούμε δυναμικά, να βγούμε όλοι μαζί και να απαιτήσουμε την αλλαγή. Να απαιτήσουμε έναν πολιτισμό στηριγμένο σε αξιοκρατία, να θεραπεύσουμε το πάσχων σώμα του θεάτρου.

Ειδικά για την πόλη της Θεσσαλονίκης μακάρι να καταφέρουμε να πάμε ένα βήμα μπροστά. Θεωρώ ότι άμεσα πρέπει να ξεκινήσει η μεγάλη κουβέντα που να αφορά: τι θέατρο θέλουμε σ’ αυτή την πόλη και πως αυτό μπορεί να συμβεί. Τι ρόλο δηλαδή πρέπει να παίξει ο κάθε θεσμός. Έχουμε πολύ δρόμο να διανύσουμε ελπίζω να καταφέρουμε να συνεννοηθούμε καταρχήν εμείς οι καλλιτέχνες. Να είμαστε μαζί για να δούμε και στη Θεσσαλονίκη να ανθίζει μια θεατρική άνοιξη. Η θεατρική άνοιξη της πόλης δεν μπορεί παρά να ξεκινήσει από ντόπιους δημιουργούς οι οποίοι ζουν, εργάζονται δημιουργούν στην πόλη και στηρίζονται ουσιαστικά από τους μεγάλους δημόσιους κρατικούς και δημοτικούς φορείς. Μόνο έτσι μπορεί να παραχθεί σημαντικό καλλιτεχνικό έργο. Ποτέ δεν υπήρξε θέμα ικανών καλλιτεχνών, υπήρξε θέμα πίστης σ’ αυτούς και πραγματικής και ουσιαστικής στήριξης».