Το ελληνικό πανηγύρι στην Biennale της Βενετίας

Ξηρόμερο, μια επαρχία στην Αιτωλοακαρνανία γνωστή για τα πανηγύρια της. Μια αγροτική περιοχή, δύσκολη, άνυδρη όπου τα πανηγύρια όμως είχαν και έχουν δεσπόζουσα θέση. Κάποτε μπορεί σε μια πόλη να στήνονταν δυο και τρία πανηγύρια ταυτόχρονα την ίδια μέρα και οι κάτοικοι να κάθονταν στην ουρά για να πάρουν ένα χαρτάκι με αριθμό προτεραιότητας ποιος θα χορέψει πρώτος.

Το Ξηρόμερο λοιπόν και τα πανηγύρια της ευρύτερης περιοχής είναι και το θέμα που παρουσιάζει η καλλιτεχνική ομάδα που θα εκπροσωπήσει φέτος την Ελλάδα στην 60ή Biennale της Βενετίας. Την ομάδα αποτελούν ο συνθέτης Θανάσης Δεληγιάννης, ο δραματουργός και φιλόλογος Γιάννης Μιχαλόπουλος, οι οποίοι και συνέστησαν την καλλιτεχνική ομάδα, η εικαστικός και κινηματογραφίστρια Έλια Καλογιάννη, ο φωτογράφος και ντοκιμαντερίστας Γιώργος Κυβερνήτης, ο ηχολήπτης και σχεδιαστής ήχου Κώστας Χαϊκάλης και ο εικαστικός και αρχιτέκτονας Φώτης Σαγώνας.

Το έργο για τη Βενετία βασίζεται σε έρευνα για τα πανηγύρια που είχε προηγηθεί για ενάμιση περίπου χρόνο, κυρίως από τους Θανάση Δεληγιάννη και Γιάννη Μιχαλόπουλο στο πλαίσιο του Margaroni Residency μετά από ανάθεση του Onassis Culture. Ο Φώτης Σαγώνας, ο οποίος έχει αναλάβει το δύσκολο εγχείρημα της μεταφοράς της ιδέας σε ένα χώρο συγκεκριμένων διαστάσεων στο ελληνικό περίπτερο, στους περίφημους κήπους της Βενετίας, μιλώντας στην Deutsche Welle λέει: «Η κεντρική ιδέα έχει να κάνει με το ελληνικό πανηγύρι. Μεταγράφουμε το τοπίο, μέσα στο οποίο εμφανίζεται και αναπτύσσεται το πανηγύρι, τη διαδρομή από τον αγρό στο κέντρο της πλατείας. Ιχνογραφούμε και χαρτογραφούμε τις κοινωνικές σχέσεις, τις πολιτισμικές σχέσεις, τις έμφυλες σχέσεις μέσα σε αυτό….Δημιουργούμε μια εικαστική εγκατάσταση».

Σε αυτή την εικαστική εγκατάσταση εντάσσονται προβολές, ήχοι, φωτισμοί και ένα κινούμενο ποτιστικό μηχάνημα. Το νερό ως πηγή ζωής, ως βάση της γεωργικής καλλιέργειας. «Η αίσθηση θα είναι ενός περιπάτου που ξεκινάει από την πλατεία ενός χωριού» αναφέρει ένας από τους καλλιτέχνες στην επίσημη παρουσίαση της ελληνικής συμμετοχής στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ). «Επίσης το ποτιστικό περιστρέφεται και δίνει εντολές σε όλες τις πηγές και έτσι ορίζει το χρόνο του. Πηγαίνει πολύ αργά, μόνο του και ανάλογα με τη θέση που βρίσκεται συμβαίνει και μια άλλη κατάσταση στο περίπτερο η οποία συνεχώς αλλάζει» συμπληρώνει ένα άλλο μέλος της ομάδας.

Δύσκολο να περιγράψεις με λόγια τις εικόνες που δημιουργούν οι καλλιτέχνες στο μυαλό τους και στα χαρτιά τους, μακριά από τον φυσικό χώρο παρουσίασης. Λίγες εβδομάδες όμως απομένουν μέχρι τις 20 Απριλίου οπότε εγκαινιάζεται η 60ή Biennale της Βενετίας, η σημαντικότερη διεθνής έκθεση σύγχρονης τέχνης που γίνεται κάθε δυο χρόνια στη Βενετία. Ο γενικός τίτλος της έκθεσης φέτος είναι «Ξένοι παντού» και καλλιτεχνικός διευθυντής είναι ο Βραζιλιάνος Αντριάνο Πεντρόζα. Όπως πάντα τα εκθέματα συγκεντρώνονται στους δυο κύριους χώρους της έκθεσης: στους κήπους της Βενετίας όπου στεγάζονται και τα εθνικά περίπτερα και στα παλιά ναυπηγεία.

Φέτος όμως η πάλαι ποτέ Γαληνοτάτη Δημοκρατία συνταράσσεται και από τον μακρινό για εκείνη γεωγραφικά πόλεμο στη Γάζα. Περίπου 9.000 καλλιτέχνες και όχι μόνο, έχουν υπογράψει ανοιχτή επιστολή ζητώντας τον αποκλεισμό της συμμετοχής του κράτους του Ισραήλ εξαιτίας του πολέμου.Στην επιστολή αναφέρουν ότι η Biennale στο παρελθόν τοποθετήθηκε εναντίον της Ρωσίας εξαιτίας του πολέμου στην Ουκρανία ενώ για χρόνια δεν συμμετείχε η Νότια Αφρική λόγω του Απαρτχάιντ. Κάτι παρόμοιο ζητούν οι υπογράφοντες να γίνει και τώρα.

Ρωτήσαμε την ομάδα των Ελλήνων καλλιτεχνών εάν το θέμα το έχουν συζητήσει και ποια είναι η δική τους θέση.  Ο Γιάννης Μιχαλόπουλος απαντώντας στην Deutsche Welle, λέει: «Το να μποϊκοτάρεις το καλλιτεχνικό έργο δεν είναι ο καλύτερος τρόπος διαμαρτυρίας. Η θεσμική έκφραση μιας διαμαρτυρίας δεν είναι και πολύ αποτελεσματική. Σίγουρα πάντως ως καλλιτέχνες κατανοούμε την αγανάκτηση, την οποία αισθανόμαστε και οι ίδιοι ενώπιον αυτού του εντελώς άνισου πολέμου της κυβέρνησης του κράτους του Ισραήλ. Σκεφτόμαστε τα θύματα αυτού πολέμου και σίγουρα κατανοούμε τη δική μας δυσκολία, όντας εθνική εκπροσώπηση έχουμε μια αντίληψη για αυτό που γίνεται και που δεν συμβαδίζει με την επίσημη πολιτική του ελληνικού κράτους». Άλλα μέλη της ομάδας – γιατί ομάδα όπως λένε δεν σημαίνει και απόλυτη ταύτιση απόψεων – υιοθετούν μια πιο δυναμική στήριξη των Παλαιστινίων.

Κλείνοντας να αναφέρουμε πως Επιμελητής του Ελληνικού Περιπτέρου είναι ο Πάνος Γιαννικόπουλος και φορέας υλοποίησης το ΕΜΣΤ.