Το νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Πολυγύρου δεν είναι “ένα βαρετό μουσείο”
Ιστορίες που ζωντανεύουν, διαδραστικοί χάρτες και οπτικοποίηση της Ιστορίας
Την αδικούμε τη Χαλκιδική, με πολλούς τρόπους. Από την παθητική μας στάση απέναντι στον σφετερισμό της δημόσιας γης της, μέχρι τη σπατάλη όλων των εξορμήσεών μας στα όμορφα νερά της.
Σ’ αυτό το δεύτερο φαίνεται να συμφωνεί και η κ. Δήμητρα Ακτσελή, αρχαιολόγος και επιβλέπουσα της δημιουργίας του νέου Αρχαιολογικού Μουσείου Πολυγύρου. «Η Χαλκιδική είναι γεμάτη αρχαιότητες τις οποίες είτε δεν γνωρίζουμε καλά, είτε τις αγνοούμε πληρως, μια και την αντιμετωπίζουμε συνήθως ως προορισμό διακοπών».
Το προηγούμενο Σάββατο επισκέφτηκα –κόντρα στις Σειρήνες των νερών της Σιθωνίας- το καινούργιο Αρχαιολογικό Μουσείο στον Πολύγυρο Χαλκιδικής, το οποίο άνοιξε ξανά τις πύλες του μόλις την προηγούμενη εβδομάδα.
Το Αρχαιολογικό Μουσείο Πολυγύρου πρωτολειτούργησε το 1971, ωστόσο, το 2011 έκλεισε με σκοπό την επέκτασή του. «Η επέκταση του μουσείου, εκτός του ότι επιβαλλόταν να γίνει γιατί είχε μαζευτεί πολύ μεγάλος όγκος ευρημάτων σε διάφορες αποθήκες και άλλα σημεία της Χαλκιδικής, μεσολάβησε η δωρεά της συλλογής του Ιωάννη Λαμπρόπουλου, εκ μέρους του γιου του Ηρακλή, με τον όρο να εκτεθεί ολόκληρη στο μουσείο του Πολυγύρου. Οπότε υπήρχε μία ακόμη σοβαρή αφορμή, για να γίνει η επέκταση» μου εξηγεί η κ. Ακτσελή.
Η συλλογή Ιωάννη Λαμπρόπουλου
Ο Ιωάννης Λαμπρόπουλος, νομικός και βουλευτής Χαλκιδικής, λόγω της μεγάλης του ευαισθησίας και του ενδιαφέροντός του για την αρχαία ελληνική τέχνη, απέκτησε το 1936 Άδεια ιδιωτικής αρχαιολογικής συλλογής, διασώζοντας έτσι πολλά αρχαία αντικείμενα από την περιοχή της Χαλκιδικής και καταρτίζοντας μία από τις πλουσιότερες ιδιωτικές συλλογές αρχαιοτήτων στην Ελλάδα.
«Ο Λαμπρόπουλος είχε εκατοντάδες αντικείμενα και η μεγάλη προθήκη που τα φιλοξενεί δίνει ακριβώς και την εικόνα εκείνη ενός συλλέκτη. Εμείς πήραμε φωτογραφίες από τον Λαμπρόπουλο, στις οποίες βλέπουμε το ένα αγγείο μέσα στο άλλο, για να τα χωρέσει όλα στο σπίτι του, στην αποθήκη και τη ραφιέρα του. Οπότε, θέλαμε να δώσουμε αυτήν ακριβώς την εικόνα της πληθώρας των αντικειμένων του» μου εξηγεί η κ. Βαλεντίνη Αδάμου, η αρχιτέκτονας και επιβλέπουσα του μουσείου.
Πράγματι, αυτή η αίσθηση καταφέρνει τελικά να φτάσει στην επισκέπτρια ή τον επισκέπτη του μουσείου, που νιώθει σχεδόν ότι στέκεται στο κατώφλι μιας άχρονης κάμαρας συλλέκτη. «Θέλαμε, ακριβώς, να δείξουμε το πλήθος των αντικειμένων της συλλογής. Γι’ αυτό βρίσκονται το ένα δίπλα στο άλλο, για να φανεί ο πλούτος της συλλογής, πλούτος μεταφορικός αλλά και κυριολεκτικός, γιατί δεν πρόκειται μόνο για αντικείμενα της ‘σειράς’, αλλά και για εξαιρετικά αττικά αγγεία» συμπληρώνει η κ. Ακτσελή.
Η έκθεση
Η έκθεση αναπτύσσεται σε τέσσερις θεματικές ενότητες: Τόπος και Ιστορία, Προϊστορικές κοινωνίες, Ιστορικοί χρόνοι, Συλλογές και Δωρεές. Παρουσιάζονται ευρήματα από τους πιο σημαντικούς προϊστορικούς οικισμούς και τα νεκροταφεία της Χαλκιδικής. «Οι οικισμοί μας προσφέρουν σημαντικό υλικό. Η Όλυνθος, για παράδειγμα, είναι η μοναδική τόσο καλά ανεσκαμμένη πόλη, με δρόμους με ιπποδάμειο πολεοδομικό σύστημα, με πάρα πολλά ευρήματα και αντικείμενα από τα σπίτια, που δείχνουν με ακρίβεια ποια χρήση είχε το κάθε δωμάτιο. Το τεράστιο, βέβαια, υλικό μας το προσφέρουν τα νεκροταφεία, εκεί. Τους τάφους τους χειρίζονταν σαν σπίτια, εναπόθεταν μέσα πάρα πολλά χρηστικά αντικείμενα που ήθελαν να έχει ο νεκρός μαζί του και έτσι έχουμε μια πολύ καλή εικόνα και του πλούτου ορισμένων πόλεων, αλλά και των εθίμων και των συνηθειών των τότε κατοίκων» σημειώνει η κ. Ακτσελή.
Οι θεματικές ενότητες του μουσείου δεν έχουν ολοκληρωθεί, καθώς το στήσιμο της έκθεσης χωρίστηκε σε δύο φάσεις. «Δυστυχώς, ο προϋπολογισμός μας κόπηκε και αναγκαστήκαμε να ‘σπάσουμε’ την έκθεση σε δύο φάσεις. Αυτό μπορεί να είναι και καλό, γιατί εξελίσσονται και οι ιδέες μέσα σ’ όλη αυτήν την τριβή και την ενασχόλησή μας. Είμαστε πολύ χαρούμενοι και συγκινημένοι που ολοκληρώθηκε αυτός ο πρώτος κύκλος, γιατί σαν υπάλληλοι είχαμε και το βάρος του ‘χρόνια κλειστού μουσείου’. Στο δημόσιο, δυστυχώς, δεν είναι όλα τα όπλα διαθέσιμα όταν τα θέλεις. Η διαδικασία ήταν επίσης δύσκολη, γιατί τα αντικείμενα έπρεπε να συλλεχθούν και να αποθηκευτούν στον Πολύγυρο από διαφορετικά σημεία της Χαλκιδικής. Όλα τα δύσκολα, όμως, έχουν και την ομορφιά τους» λέει η αρχιτέκτονας του μουσείου.
Παρόλο που η έκθεση δεν έχει ολοκληρωθεί, η εμπειρία του επισκέπτη είναι ολοκληρωμένη. «Μέχρι το τέλος του επόμενου χρόνου, θα μπουν αρχαιότητες από τις αποικίες, δηλαδή από την Όλυνθο, την Ποτίδαια, τη Σκιώνη, την Άκανθο και τα Στάγειρα. Τότε θα φανούν όλες οι πληροφορίες για τις αρχαίες πόλεις της Χαλκιδικής, τα νεκροταφεία και τα ιερά της. Τα αγάλματα, οι λίθινες και οι μαρμάρινες στήλες, από την ενότητα των Ιστορικών Χρόνων, μπήκαν σαν “δώρο” που θα προϊδεάζει τον επισκέπτη για την επόμενη φάση. Εκεί, πρόκειται να συμπληρωθούν πολλές προθήκες και λιγότερα βάθρα, για ελεύθερα εκθέματα, μέσα στις οποίες θα ενταχθούν όλα τα ευρήματα από τη Χαλκιδική. Είναι μεγάλος, δηλαδή, ο αριθμός των αντικειμένων που έπεται να μπει» μου εξηγεί η κ. Ακτσελή, αρχαιολόγος στην Εφορεία Αρχαιοτήτων Χαλκιδικής και Αγίου Όρους.
Οι ελκυστικές πολυμεσικές εφαρμογές
«Η μεγάλη μας ανησυχία ήταν να μην είναι ένα βαρετό μουσείο, ένα μουσείο δηλαδή στο οποίο βλέπει κανείς απλώς το έκθεμα και τη λεζάντα, η οποία συνήθως είναι από τρεις έως πέντε λέξεις, μια χρονολογία και τέλος. Η βασική μας έννοια ήταν να γίνει βιωματική η εμπειρία και αυτό επιτυγχάνεται με τις ψηφιακές εφαρμογές. Σκοπεύουμε στο μέλλον, με τα εκπαιδευτικά προγράμματα, να γυρνάμε τα παιδιά μέσα στην έκθεση και να υπάρχουν παιχνίδια που να συνδέουν τα εκθέματα μεταξύ τους, να υπάρχει γενικά μια βιωματική εμπειρία» εξομολογείται η κ. Βαλεντίνη Αδάμου. «Το χρονολόγιο με τον διαδραστικό χάρτη ήταν ένα πολύ δύσκολο εγχείρημα, που κράτησε μια τριετία και δεν θα το βρει κανείς σε άλλο μουσείο. Ο επισκέπτης μπορεί να περιηγείται τόσο μέσα στον χρόνο, όσο και να βλέπει οπτικοποιημένα τα ιστορικά γεγονότα, με τη βοήθεια σκίτσων. Είναι σαν παιχνίδι, γιατί μπορεί κάποιος να κινηθεί τόσο χρονικά, όσο και θεματικά. Ο επισκέπτης, με δική του πρωτοβουλία και επιθυμία, περιηγείται. Υπάρχει μεγάλη ελευθερία στο τι θα επιλέξεις να δεις και αυτό το κάνει και διασκεδαστικό, πέρα από εκπαιδευτικό».
Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει και το τμήμα της έκθεσης που είναι αφιερωμένο στην ανασκαφή. «Το κομμάτι που αναφέρεται στην ανασκαφή και στο ποια είναι τελικά η δουλειά του αρχαιολόγου, από τη στιγμή που βρίσκεται ένα αντικείμενο, είτε από τύχη, είτε από σκοπιμότητα (γίνεται για παράδειγμα ένα τεχνικό έργο και αναγκαζόμαστε και σκάβουμε το παρελθόν), είναι επίσης μια πρωτοτυπία. Πρέπει να καταλάβει κάποιος ότι όπου και να βρίσκεται, αυτή τη στιγμή που μιλάμε, υπάρχουν από κάτω μας πάρα πολλές στρωματογραφίες που είναι η ιστορία μας, για όποιο μέρος της γης κι αν μιλάμε. Οπότε, ο επισκέπτης αρχίζει και κατεβαίνει με ένα νοητό ασανσέρ προς τα κάτω και βλέπει την πορεία ενός αντικειμένου μέχρι αυτό να σταθεί “τυχερό” και να βρεθεί στο μουσείο. Αν δεν υπάρχει η κατάλληλη θεματική ενότητα σ’ ένα μουσείο για να ενταχθεί το αντικείμενο, μπορεί να παραμείνει στις αποθήκες. Σ’ αυτό το κομμάτι αναφέρονται τιμητικά και οι ανασκαφείς που πέρασαν από τη Χαλκιδική και έχουν φύγει απ’ τη ζωή, αλλά και οι αρχαίες πηγές που αναφέρουν τη Χαλκιδική, όπως ο Ηρόδοτος και ο Θουκυδίδης. Είναι συγκλονιστικά ενδιαφέρον να βλέπουμε πως αντιλαμβάνονταν τον τόπο οι πρόγονοί μας» λέει η αρχιτέκτονας.
Το μέλλον
«Μία απ’ τις κρυφές μας επιθυμίες είναι να ζωντανέψει η αφήγηση αυτών των αντικειμένων. Ένα έκθεμα κουβαλά την ιστορία του αλλά και την Ιστορία. Υπάρχουν πληροφορίες πολύ σημαντικές, τις οποίες ίσως να μην μπορούμε να αναγνώσουμε μόνοι μας. Με τη βοήθεια, όμως, μιας αρχαιολόγου μπορεί να εκπλαγούμε με τις ιστορίες που συνοδεύουν τα εκθέματα. Το μέλημά μας είναι να προσπαθήσουμε να ζωντανέψουμε ακόμη και τα καθημερινά αντικείμενα που υπήρχαν στα σπίτια και να μεταδώσουμε τη χρήση τους, να μπορέσουν να πουν τη δική τους ιστορία. Έχουμε στο μυαλό μας, με σύγχρονες μεθόδους, με προτζέκτορες, να βγάλουμε από μέσα τους την ιστορία που κρύβουν, η οποία δε θα είναι απλώς μια λεζάντα. Ένα μουσείο κρύβει πάρα πολλές ιστορίες και ο στόχος είναι να μεταφέρουμε στους επισκέπτες όσες περισσότερες απ’ αυτές μπορούμε» μου λέει με ενθουσιασμό η κ. Αδάμου. «Ακόμη, είναι προς έγκριση και η μελέτη διαμόρφωσης του περιβάλλοντος χώρου, που ελπίζουμε ότι θα ολοκληρωθεί κατά τη δεύτερη φάση, οπότε θα υπάρχει μία συνολική εικόνα ενός πολύ σύγχρονου μουσείου».
Η κ. Ακτσελή συμπληρώνει: ««Το Αρχαιολογικό Μουσείο Πολυγύρου είναι το μόνο αρχαιολογικό μουσείο στη Χαλκιδική, επομένως θεωρώ ότι θα παίξει κομβικό ρόλο στην πολιτιστική ανάδειξη της περιοχής και θα επιτελέσει και τον εκπαιδευτικό ρόλο του, επειδή ανέκαθεν έρχονταν πολλά σχολεία στην έκθεση του Πολυγύρου. Ο Πολύγυρος είναι και σε μια θέση που έχει πάντα πολλή κίνηση. Η έκθεση καλύπτει μια μεγάλη γκάμα ηλικιών και προτιμήσεων. Μπορεί ο επισκέπτης που δεν είναι εξειδικευμένος να πάρει τις πληροφορίες που θέλει, χωρίς να στέκεται μπροστά στις προθήκες με τις ώρες, γιατί όλες αυτές οι πληροφορίες βρίσκονται στις διαδραστικές οθόνες».
Επίλογος, τα λόγια της κ. Αδάμου: «Ό,τι ζεις σε όλα του τα επίπεδα και σ’ όλη του την ένταση, παρακάμπτοντας πολλά εμπόδια μέχρι να τα καταφέρεις, το χαίρεσαι πρώτα ο ίδιος, για να το χαρούν μετά και οι άλλοι. Τη χαρά μας αυτή τη μοιράζεται και ο κόσμος».
*Την Πέμπτη 21, την Παρασκευή 22 και το Σάββατο 23 Ιουλίου, η Εφορεία Αρχαιοτήτων Χαλκιδικής και Αγίου Όρους διοργανώνει τη Β’ Συνάντηση Αρχαιολογικών Ταινιών Χαλκιδικής, αλλά και MasterClass με δημιουργούς αρχαιολογικών ταινιών
