Viktor Koen: Όταν έρχεται το deadline, είμαστε όλοι ίσοι

Η φωνή του απέδιδε μεγάλη ενέργεια και θετική διάθεση έστω κι αν το τηλεφωνικό μας ραντεβού ήταν προγραμματισμένο για τις 5:30 τα ξημερώματα στο γραφείο του στη Νέα Υόρκη. Ξυπνάει νωρίς και δουλεύει πολύ. Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη, αλλά έχει συμπληρώσει πια 26 χρόνια απουσίας από την πόλη, διαγράφοντας μία σπουδαία σταδιοδρομία στο εξωτερικό. Λίγες μέρες πριν την επιστροφή στη γενέτειρά του για μία ανοιχτή διάλεξη, μία έκθεση κι ένα εργαστήριο, καλεσμένος του ΑΚΤΟ, ο Viktor Koen μίλησε στην Parallaxi για την τέχνη της οπτικής επικοινωνίας, για την πορεία και τα όνειρά του, καθώς και για τους ανθρώπους που τον έχουν εμπνεύσει.

Τακτικός συνεργάτης των New York Times και με έργα που δημοσιεύονται κατά καιρούς στα κορυφαία ΜΜΕ του κόσμου. Η λίστα περιλαμβάνει: Time, Newsweek, Esquire, National Geographic, Rolling Stone, Sports Illustrated, Wired, Nation, Man’s Journal, Bloomberg, Fortune, Money, Forbes, Smart Money, BusinessWeek, The Economist, Wall Street Journal, The Boston Globe, Chicago Tribune, Los Angeles Times, Penguin Books, Random House, Doubleday, Simon & Schuster, Harper Collins, Rizzoli, Houghton Miflin, Atlantic Records, Roadrunner Records, Virgin και το BBC. Πόσο απαιτητική μπορεί να είναι δουλειά κάποιου που διαμορφώνει την οπτική επικοινωνία σε τόσο υψηλό επίπεδο;

Η δουλειά μου είναι απαιτητική αλλά σχετικά απλή. Μου δίνεται ένα βασικό θέμα και οι ιδέες μου πατάνε εκεί πάνω. Αυτή είναι και η ουσιαστική διαφορά της εικονογράφησης σε σχέση με την καλλιτεχνική μου δουλειά. Διαμορφώνω την ιδέα για συγκεκριμένο κείμενο. Δυστυχώς, η τηλεφωνική επικοινωνία δε μεταφέρει και την εικόνα.

Πώς έχεις διαμορφώσει το χώρο δημιουργίας και έμπνευσής σου;

Στο εργαστήριό μου, εκτός από τους απαραίτητους υπολογιστές ξεχωρίζω ένα μεγάλο παλιό σχεδιαστήριο, κληρονομιά από την εποχή που δούλευα στη Marvel. Πάνω του αναζητώ πάντα ευκαιρίες για χειροπιαστή δουλειά, κόβω, κολλάω, τραβάω γραμμές, χρησιμοποιώ τα υλικά μου. Το βασικό εργαλείο, βέβαια, παραμένει ο υπολογιστής και για ό,τι έχει σχέση με τη φωτογραφία η ψηφιακή καμερα. Ο χώρος είναι λειτουργικός, αφού η πίεση χρόνου διαμορφώνει και το χαρακτήρα της δουλειάς. Η εικονογράφηση απαιτεί μικτές μεθόδους, έχει ευθεία σχέση με το μυαλό και την εμπειρία του καλλιτέχνη και ξεπέρνα τις προδιαγραφές των μέσων του, που όμως με τη σειρά τους προσφέρουν άλλες δυνατότητες. Ποια είναι η εργασιακή σου ρουτίνα; Επειδή κινούμαι ανάμεσα σε φωτογραφία, γραφιστική, εικονογράφηση, εκθέσεις, εκδόσεις και διδασκαλία, ο χρόνος είναι λίγος και οι μέρες όσο πιο ξεχειλωμένες γίνεται. Η οικογένειά μου με σώζει από τον ίδιο μου τον εαυτό, αφού η Νινέττα και τα πιτσιρίκια (Σιβάν, 7 και Έλιο, 3) είναι σχεδόν ο μόνος λόγος που διακόπτω αυτόν το πολύπλοκο τρόπο ζωής που αλλιώς θα με διέλυε.

Ποια είναι τα όνειρα που έχει ένας τόσο επιτυχημένος δημιουργός;

Τα όνειρα που έχουν εκπληρωθεί απλα αποτελούν τον απαραίτητο αναβατήρα για το μέλλον. Πάντα ονειρευόμουν τον σχεδιασμό χαρακτήρων και γενικά τη δουλειά για τον κινηματογράφο.

Ποια είναι η σχέση με τους άλλους δημιουργούς του χώρου;

Κολυμπάω στην πιο βαθιά πισίνα ταλέντου που λεγεται Νέα Υόρκη. Πρόκειται για ένα εξαιρετικά ανταγωνιστικό περιβάλλον αλλά με την καλύτερη έννοια αυτών των λέξεων. Οι συναδελφικές σχέσεις είναι θερμές και τίμιες, (κρατάω κυρίως επαφή με συμμαθητές και δασκάλους μου από τα παλιά αλλά και καθηγητές με τους οποίους διδάσκω) ωστόσο πρόκειται για ένα πολύ μοναχικό επάγγελμα. Περνώ ατελείωτες ώρες μπροστά στον υπολογιστή και είναι μια δουλειά μόχθου, μία «δουλειά μπλε κολάρου», όπως λένε στην Αμερική. Από την άλλη είμαι κύριος του προγράμματός μου κι αυτό δε θα το άλλαζα με τίποτα.

Υπάρχουν πρότυπα;

Φυσικά, καθηγητές μου, μέντορες και άλλοι καλλιτέχνες, τους οποίους ζηλεύω επικοδομητικά με έναν τρόπο που με σπρώχνει προς το καλυτερό. Ξεχωρίζω τους Marshall Arisman και Steven Heller που τους εκτιμώ ιδιαίτερα ως δασκάλους και συνεργάτες. Για μένα η εικονογράφηση αντικατοπτρίζει τον εσωτερικό κόσμο του δημιουργού και δεν μπορώ να διαχωρίσω τον επαγγελματία από τον άνθρωπο. Άρα οι «παράξενοι» δεν επιβιώνουν; Πάντα υπάρχει χώρος για τους δύσκολους, περίεργους και απομονωμένους, αλλά θέλοντας και μη υποτάσσεσαι σε ορισμένους κανονες. Όταν έρχεται η ώρα του deadline είμαστε όλοι ίσοι.

Ποια είναι η θέση και η συνεισφορά της εικονογράφησης στη σύγχρονη οπτική επικοινωνία;

Η εικονογράφηση ιδέας, με την οποία κυρίως ασχολούμαι, έχει τη δυνατότητα (και την υποχρέωση) να μεταφέρει μηνύματα και να προβληματίζει. Έχει το επικοινωνιακό πλεονέκτημα να κυκλοφορεί σε εκατομμύρια αντίτυπα και να εισβάλλει στον προσωπικό χώρο του θεατή, αναγνώστη (αναλογικά ή ψηφιακά) χωρίς να περιμένει αυτός να επισκεφτεί ένα μουσείο ή εκθεσιακό περιβάλλον. Συνδυάζει αρμονικά τα ατού των καλών τεχνών με αυτά των media.

Υπάρχουν διαφορές στην προσέγγιση της οπτικής επικοινωνίας στην Αμερική σε σχέση με την Ευρώπη;

Ο πλανήτης έχει μικρύνει τόσο πολύ που ο τρόπος δουλειάς είναι σχεδόν κοινός. Για παράδειγμα, ο ατζέντης μου έχει τη βάση του στο Λονδίνο και το πελατολόγιό μας είναι εντελώς διεθνές, οπότε, η παγκοσμιοποίηση προωθεί τέτοιου είδους συνεργασίες. Τα εργασιακά και επαγγελματικά standards μοιάζουν καθώς και η προσέγγιση των θεμάτων δεν έχει ουσιαστικές διαφορές αν λάβεις υπόψη σου τοπικές ιδιοσυγκρασίες, ευαισθησίες, έννοιες, λεπτομέρειες και συμφραζόμενα. Ούτως ή άλλως στα επαγγέλματα της επικοινωνίας πρέπει πάντα να σκέφτεσαι το μήνυμα και πώς θα το περάσει στο κοινό που απευθύνεται, όπου αυτό βρίσκεται. Η αμερικανική αγορά, βέβαια, έχει άλλο τιμολόγιο, άλλο τιράζ και άλλο μέγεθος πελατών αλλά θα έλεγα πως δεν υπάρχουν διαφορές στις επαγγελματικές ευκαιρίες αφού αυτούς τους πελάτες, τώρα μπορεί να τους πρεσεγγίσει οποιοσδήποτε δημιουργός έχει ποιοτική δουλειά. Η κύρια διαφορά, πιστεύω, έγκειται στον απόλυτο σεβασμό της πνευματικής ιδιοκτησίας. Συνολικά, θα έλεγα, πως το ύψος των κονδυλίων και η διαφύλαξη των πνευματικών δικαιωμάτων διακρίνουν την Αμερική από την Ευρώπη και τον υπόλοιπο κόσμο.

Θα ήθελες να ασχοληθείς με κάτι διαφορετικό, να ξεφύγεις για λίγο από την επαγγελματική σου πεπατημένη; Έχεις κάποιο απωθημένο;

Όσες φορές έχω δοκιμάσει να κάνω κάτι άλλο για περισσότερο από 2 εβδομάδες, μου λείπει η δουλειά μου. Είναι κατά κάποιο τρόπο εθισμός να βλέπεις τη δουλειά σου γύρω σου. Είναι κατάρα και ευχή. Θα ήθελα να καταπιαστώ με μη ψηφιακές μεθόδους δημιουργίας όπως η δουλειά με το ξύλο ή το σχέδιο.

*Φωτογραφίες: Αρχείο Viktor Koen

Ο Βίκτορ Κοέν εκθέτει στη Νίτρα Gallery της Αθήνας. Η σειρά Bestiary είναι αποτέλεσμα μακροχρόνιας ενασχόλησης με τη φωτογραφία των αρχών του 19ου αιώνα και την αρχαία ελληνική μυθολογία.

Ξεκινώντας από έναν κατάλογο φανταστικών πλασμάτων όπως αποδίδονται στην ελληνική μυθολογία και επηρεασμένος από τη θρησκευτική εικονογραφία, ο Κοέν μετατρέπει τα τερατώδη αυτά αρχέτυπα σε σχόλιασμό της σύγχρονης εποχής.

Στο πρωτογενές φωτογραφικό υλικό που επιλέχθηκε από τη συλλογή εικόνων της Βιβλιοθήκης του Κονγκέσσου των ΗΠΑ, ο Κοέν ανακαλύπτει μια πληθώρα θεμάτων, γοητευτικών και πρόθυμων να μεταμορφωθούν σε θρυλικά πλάσματα. Τα πλάσματα της μυθολογίας που συχνά είναι συνυφασμένα με την έννοια του κακού, αποσπώνται από τη συνήθη απλοϊκή τους διάσταση και αποκτούν πολύπλοκες, τραγικές προσωπικότητες, κάνοντας δύσκολο να ξεχωρίσει κανείς τους ήρωες από τα κτήνη.

Αυτά τα ανθρωποκεντρικά στοιχεία στους ήρωες του Κοέν, αναδεικνύονται έντονα μέσα από τις ποιότητες της φωτογραφίας του 19ου αιώνα, τότε που τα φωτογραφιζόμενα πρόσωπα στέκονταν αμήχανα μπροστά στη σπάνια ευκαιρία να βρεθούν μπροστά στο φακό. Την αφήγηση περιπλέκουν γοητευτικές γλώσσες αρχειοθέτησης, υπογραφής και σφράγισης εγγράφων, πάνω στα οποία ο χρόνος έχει αφήσει βάναυσα σημάδια φθοράς.

Η ενότητα Bestiary παρουσιάστηκε επίσης στο United Photo Industries της Νέας Υόρκης.

Σύντομο Βιογραφικό

Ο Βίκτωρ Κοέν γεννήθηκε στην Θεσσαλονίκη το 1967. Σπούδασε στη Σχολή Καλών Τεχνών Bezalel Academy of Arts & Design της Ιερουσαλήμ και απέκτησε το μεταπτυχιακό του με έπαινο απο την σχολή School of Visual Arts στην Νέα Υόρκη. Διδάσκει στη σχολή Parsons School of Design και είναι καθηγητής μεταπτυχιακού στο School of Visual Arts. Η πολυβραβευμένη του δουλειά εκτίθεται σε μουσεία και αίθουσες τέχνης σε Ευρώπη, Αμερική, Ιαπωνία και Αυστραλία.

Nitra Gallery – Athens, Αλωπεκής 34, Κολωνάκι