Ξεκίνησε η συντήρηση των βυζαντινών τοιχογραφιών στο ναό του Αγίου Νικολάου στην Αλβανία

Στο πλαίσιο του Μνημονίου Συνεργασίας που υπέγραψε το Σεπτέμβριο του 2021 το Ευρωπαϊκό Κέντρο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Μνημείων με το Υπουργείο Πολιτισμού της Αλβανίας, με σκοπό τη συντήρηση των τοιχογραφιών, των μαρμάρινων μελών και του δαπέδου του Βυζαντινού ναού του Αγίου Νικολάου στον Μεσοπόταμο, πραγματοποιήθηκε το διάστημα 27 Αυγούστου έως και τις 20 Σεπτεμβρίου 2024 η πρώτη φάση των εργασιών συντήρησης.

Πιο συγκεκριμένα, έγιναν διερευνητικές τομές στο σύνολο των επιφανειών του ναού μέχρι τη στάθμη των 8 μέτρων, εκτεταμένες επεμβάσεις καθαίρεσης των μεταγενέστερων επιχρισμάτων και ασβεστοχρισμάτων, καθώς και εργασίες οριοθέτησης, στερέωσης και επιφανειακής αφαλάτωσης.

Επιπλέον, εφαρμόστηκαν μη καταστρεπτικές απεικονιστικές και φασματοσκοπικές μέθοδοι διάγνωσης και τεκμηρίωσης για τον προσδιορισμό της φύσης των χρωστικών των διαφόρων φάσεων τοιχογράφησης, με ιδιαίτερα ενδιαφέροντα αποτελέσματα.

Ενδιαφέρον στοιχείο αποτέλεσε το γεγονός ότι από τις εργασίες διερεύνησης αποκαλύφθηκε τοιχογραφικός διάκοσμος σε αρκετά μεγάλη έκταση, ιδίως στα δυτικά και νότια τμήματα του ναού, ο οποίος μέχρι πρότινος δεν ήταν ορατός.

Όλες οι παραπάνω εργασίες πραγματοποιήθηκαν σύμφωνα με τη μελέτη συντήρησης των τοιχογραφιών και των διακοσμητικών στοιχείων του ναού, η οποία εκπονήθηκε για λογαριασμό του ΕΚΒΜΜ από τη Διεύθυνση Συντήρησης Αρχαίων και Νεωτέρων Μνημείων του ΥΠΠΟ και εγκρίθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού της Αλβανίας. Σε όλα τα στάδια οργάνωσης και σχεδιασμού του έργου υπήρξε εξαιρετική η συνεργασία μας με το Ινστιτούτο Μνημείων της Αλβανίας.

Υπενθυμίζεται πως το μνημείο έχει αναστηλωθεί πρόσφατα από το Υπουργείο Πολιτισμού της Αλβανίας. Τον Ιούλιο και τον Σεπτέμβριο του 2022, επιτελείο ειδικών επιστημόνων του ΕΚΒΜΜ, μετά από σχετική άδεια των αλβανικών αρχών, μετέβη στο μνημείο με στόχο την υλοποίηση εργασιών τεκμηρίωσης και διερεύνησης της κατάστασης διατήρησης, της παθολογίας και της τεχνολογίας του διακόσμου.

Με βάση τα στοιχεία που συλλέχθηκαν εκπονήθηκε, για λογαριασμό του ΕΚΒΜΜ, από τη Διεύθυνση Συντήρησης Αρχαίων και Νεωτέρων Μνημείων του ΥΠΠΟ, μελέτη συντήρησης των τοιχογραφιών και των διακοσμητικών στοιχείων του Ιερού Ναού. Η μελέτη υποβλήθηκε για έγκριση στις αλβανικές αρχές το καλοκαίρι του 2023.

Οι εργασίες συντήρησης των τοιχογραφιών προγραμματίζεται να συνεχιστούν εντός του έτους του 2025.

Ο Ναός

Ο ναός του Αγ. Νικολάου βρίσκεται στο Δελβίνο, στο νότιο τμήμα της Αλβανίας. Πρόκειται για το καθολικό μιας Σταυροπηγιακής Μονής του 13ου αιώνα από την οποία σώζεται μόνο ο περιμετρικός οχυρωματικός περίβολος με τους πύργους του. Ο ναός αποτελεί πολύ σημαντικό παράδειγμα της αρχιτεκτονικής σχολής του Δεσποτάτου της Ηπείρου, το οποίο ιδρύθηκε από τον Μιχαήλ Άγγελο Κομνηνό Δούκα μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους (1204) με έδρα την Άρτα.

Ο ναός είναι δίκλιτος, καλυπτόμενος από τέσσερεις τρούλους και φέρει ιερό διμερές και νάρθηκα τριμερή. Εξωτερικά φέρει πλούσιο κεραμοπλαστικό διάκοσμο και ανάγλυφα μυθικά ζώα, λαξευμένα στους δόμους της τοιχοποιίας. Στο εσωτερικό του διασώζει αποσπασματικά τοιχογραφικό διάκοσμο, αλλά και πολύ σημαντικά μαρμάρινα μέλη. Ακόμη, στο δάπεδο του φέρει συνδυασμό μαρμαροθετημάτων και ψηφιδωτών.