«Ξύπνησα με έναν Banksy στον τοίχο μου»

Η Σαμ ήταν ξαπλωμένη στο κρεβάτι ένα πρωινό όταν ο ενοικιαστής της, σε ένα σπίτι που είχε στο Μάργκεϊτ, της έστειλε μια φωτογραφία από ένα γκράφιτι που είχε εμφανιστεί στον εξωτερικό τοίχο.

Απίστευτο, αλλά έμοιαζε με έργο του Banksy. Τελικά, θα αποδεικνυόταν πως ήταν ίσως το πιο ενδιαφέρον νέο έργο του διάσημου καλλιτέχνη των τελευταίων ετών: το Valentine’s Day Mascara (Μάσκαρα του Αγίου Βαλεντίνου), το οποίο αποκαλύφθηκε στο Μάργκεϊτ την Ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου, το 2023.

Σαστισμένη, η Σαμ έψαξε στο Google: «Τι κάνεις όταν ξυπνάς και βρίσκεις έναν Banksy στον τοίχο σου;»

και η google απάντησε «Τίποτα!».

Η Σαμ σκέφτηκε ότι πρέπει να επικοινωνήσει με τον δήμο και να βρει μια γκαλερί τέχνης για να την συμβουλέψει. Κάλεσε τον Τζούλιαν Άσερ από την γκαλερί Red Eight. Η ομάδα του Τζούλιαν, γνωρίζοντας ότι τα νέα έργα του Banksy απειλούνται άμεσα από τους οδοκαθαριστές, τις καιρικές συνθήκες, άλλους γκραφιτάδες ή ακόμα και εμπόρους τέχνης, της υποσχέθηκε ότι θα βρισκόταν στο Μάργκεϊτ μέσα σε μία ώρα: «Ξέραμε ότι έπρεπε να καλύψουμε το έργο άμεσα» είπε ο Τζούλιαν.

Υπήρχε όμως και άλλος λόγος που έσπευσε στο Μάργκεϊτ: αν ο Banksy επιλέξει τον τοίχο σου για ένα από τα έργα του, αυτό μπορεί να σημαίνει μεγάλη οικονομική αξία.

Η Σαμ έγινε η θεματοφύλακας του έργου Valentine’s Day Mascara, το οποίο πραγματεύεται το θέμα της ενδοοικογενειακής βίας — ένα φαινόμενο που συνήθως παρουσιάζει έξαρση κάθε Ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου. Πρόκειται για ένα περίπλοκο έργο. Μια  νοικοκυρά της δεκαετίας του ’50, με μαυρισμένο μάτι, έχει χτυπηθεί τον σύντροφό της. Μπροστά στα πόδια της βρίσκεται ένα αληθινό τηγάνι με κόκκινα πιτσιλίσματα, ενώ τα ζωγραφισμένα πόδια του άντρα της προεξέχουν από ένα πραγματικό καταψύκτη που ο Banksy άφησε δίπλα στον τοίχο. Μια σπασμένη πλαστική καρέκλα μαρτυρά τον καβγά που προηγήθηκε.

Αργότερα την ίδια μέρα που εμφανίστηκε το έργο, ήρθαν συνεργεία καθαριότητας για να απομακρύνουν τον καταψύκτη. Αυτό προκάλεσε χάος: το κοινό άρχισε να παίρνει τα υπολείμματα του έργου με δική του πρωτοβουλία. Ήταν πανδαιμόνιο.

Ένας καταιγισμός από μέσα ενημέρωσης, ένας δημοτικός σύμβουλος που πιάστηκε απροετοίμαστος, εκατομμύρια θεατές από όλο τον κόσμο. Ακριβώς αυτό, υποπτεύεται κανείς, πως ήθελε ο Banksy.

Και αυτή τη φορά, για πλάκα σχεδόν, άφησε πίσω του τον ζωγράφο Πίτερ Μπράουν, έναν παραδοσιακό ζωγράφο που ζωγραφίζει με λάδι, στον οποίο είχε αναθέσει να αποτυπώσει τις σκηνές που ο ίδιος θα έχανε.

Μιλώντας με τον Πιτ “The Street” Μπράουν σχετικά- «ο λόγος που με προσέλαβε ήταν επειδή ο Banksy ήθελε να θέσει το ερώτημα: Τί είναι τελικά η τέχνη;». Εξηγεί ο Πιτ είναι για το γκράφιτι ή είναι για την αντίδραση που ακολουθεί… και τι συμβαίνει μετά;

Ως εκ θαύματος, ο Πιτ φαίνεται σε βίντεο ακριβώς τη στιγμή που η ομάδα του Banksy έβαζε τις τελευταίες πινελιές στο Valentine’s Day Mascara.

Μαζί με τη Σαμ, αξιοσημείωτες είναι και οι ιστορίες της Γκερτ και του Γκάρι. Έτσι ένα πρωινό, εμφανίστηκε ένας γλάρος ύψους 9 μέτρων στον τοίχο του επενδυτικού ακινήτου που διατηρούν στο Λόουεστοφτ του Σάφολκ. Το πουλί έπρεπε να είναι τεράστιο για να λειτουργήσει το φιλόδοξο οπτικό αστείο του Banksy. Ο καλλιτέχνης είχε τοποθετήσει μεγάλες λωρίδες κίτρινης μόνωσης σε έναν κάδο, που πλέον έμοιαζε με κουτί φαστ φουντ – από αυτά που βάζουν τις τηγανητές πατάτες – και ο γλάρος έκανε προσπάθεια για να «κλέψει» τις πατάτες.

Ο Banksy είχε διαλέξει τον τοίχο του με προσοχή. Οι επισκέπτες που έφταναν με το τρένο έβλεπαν αυτή την ευφυή εικαστική παρέμβαση που ήταν ταυτόχρονα μια προειδοποίηση και κάτι όμορφο. Ο Γλάρος του Λόουεστοφτ ήταν μέρος της εκστρατείας του Banksy με τίτλο Great British Staycation, της μετα-κορονοϊού καμπάνιας του για να ανεβάσει το ηθικό ενόψει ενός καλοκαιριού που θα περάσει κανείς στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Αλλά η Γκερτ είπε ενοχλημένη «Δεν είναι γλάρος, είναι άλμπατρος !» – Πώς κατάλαβε όμως ότι είναι Bansky;

«Είχε στηθεί μια σκαλωσιά στο πλάι του σπιτιού. Προσπάθησα να μάθω αν ήταν από κάποια συγκεκριμένη εταιρεία, αλλά δεν υπήρχε κανένα τηλέφωνο»  εξηγεί η Γκερτ. «Το πρωί της Δευτέρας, το μεσιτικό μου είπε ότι υπάρχει πιθανότητα να έχω έναν Banksy. Μέχρι τότε, η σκαλωσιά είχε φύγει και είχε εμφανιστεί αυτός ο γλάρος».

Αυτό ταιριάζει με όσα γνωρίζουμε για τον τρόπο που δρα ο Banksy. Ο ίδιος υποστηρίζει πως το να «κρύβεσαι μπροστά στα μάτια όλων είναι ο καλύτερος τρόπος να παραμένεις αόρατος».

Είναι ένα καλό αστείο. Αλλά πόσο διασκεδαστικό είναι για εκείνους που βρίσκονται στην πλευρά που ακουμπάει το σπρέι του;

Ανακάλυψα πως, με καλές διαπραγματεύσεις και “τρέξιμο”, ένας ιδιοκτήτης που του «έτυχε» ένας Banksy μπορεί να δει τον τραπεζικό του λογαριασμό να αυξάνεται, αλλά δεν είναι καθόλου εύκολη υπόθεση.

Όπως εξηγεί, αγανακτισμένη, η Γκερτ: «Οι κάτοικοι του Λόουεστοφτ σχολίασαν πως το έργο ανήκει στο Λόουεστοφτ… Αλλά κανείς δεν ήρθε να πει ‘θα σας βοηθήσουμε να το προστατεύσετε’. Δεν ανήκει σε αυτόν που το βιντεοσκοπεί ή σε αυτόν που το φωτογραφίζει με τα παιδιά του. Το πρόβλημα είναι δικό μου!»

Η Γκερτ έπρεπε να αντιμετωπίσει ανθρώπους που έβαζαν τα παιδιά τους μέσα στον κάδο για να βγάλουν φωτογραφίες, τον δήμο που προσπαθούσε να της χρεώσει τις προστατευτικές οθόνες από πλέξιγκλας και την απειλή μιας Διαταγής Διατήρησης, η οποία θα μπορούσε να της κοστίσει 40.000 λίρες τον χρόνο.

Οι δύο ιστορίες που κατέληξαν με τελείως διαφορετικές εκβάσεις:

Και τα δύο έργα τέχνης αφαιρέθηκαν από τους τοίχους των σπιτιών στα οποία ζωγραφίστηκαν – μια περίπλοκη και δαπανηρή διαδικασία που απαιτεί εξειδικευμένο εξοπλισμό – προκειμένου να πουληθούν. Όμως, ενώ το έργο του Banksy στο Μάργκεϊτ είναι πλέον κοντά στο να πουληθεί για πάνω από 1 εκατομμύριο λίρες, με σημαντικό μέρος των εσόδων να προορίζεται για φιλανθρωπικό σκοπό κατά της ενδοοικογενειακής βίας και με το έργο να παραμένει στην πόλη για τις μελλοντικές γενιές, το έργο του στο Λόουεστοφτ, σαπίζει σε μια αποθήκη, κοστίζοντας στους ιδιοκτήτες του 3.000 λίρες τον μήνα.

Μέχρι στιγμής, η διατήρηση του έργου έχει κοστίσει στη Γκερτ και στον σύντροφό της, τον Γκάρι, περίπου 450.000 λίρες . Αν και υπάρχουν ενδιαφερόμενοι, κανείς δεν το έχει αγοράσει ακόμα,  ο Γκάρι είπε: «Είμαι τόσο εξοργισμένος με ό,τι συμβαίνει.»

Δεν εγκρίνουν όλοι την προσπάθεια ιδιοκτητών να πουλήσουν έργα δρόμου του Banksy.

Η Στεφ Γουόρεν – η μοναδική που έχει δουλέψει με τον Banksy χωρίς να υπογράψει συμφωνία εμπιστευτικότητας και πρωταγωνιστεί στην πρώτη σεζόν του The Banksy Story (της σειράς αφιερωμένης στον Bansky) – προτείνει στους ιδιοκτήτες που ανησυχούν να «πάρουν πέντε λίτρα λευκή μπογιά και απλώς να τα βάψουν από πάνω».

Η Γουόρεν, ιδιοκτήτρια της γκαλερί street art Stelladore στο Σεντ Λέοναρντς, είναι πιο αυστηρή — πιστεύει πως η τέχνη που δημιουργείται για τον δρόμο πρέπει να παραμένει εκεί, ανεξαρτήτως της αξίας της. «Για τον Banksy, το πού τοποθετεί το έργο είναι θεμελιώδες», λέει. «Αν αφαιρέσεις το έργο από το ακριβές σημείο όπου το έβαλε, χάνει αμέσως τη δύναμή του. Το πλαίσιο είναι το παν».

Όμως ο Banksy έχει μετατρέψει το γκράφιτι σε μια νέα μορφή τέχνης, η οποία πλέον έχει εμπορική αξία — το λεγόμενο street art. Οι υπογεγραμμένες εκτυπώσεις του Banksy μπορούν να πωληθούν για εξαψήφια ποσά. Το γκράφιτι, ή street art, δεν έχει απλώς ενηλικιωθεί, είναι πλέον μια επενδυτική κατηγορία τέχνης.

Με αυτά τα δεδομένα, πώς μπορεί ένας ιδιοκτήτης να νιώθει καλά σβήνοντας έναν Banksy χωρίς να αισθάνεται ότι μόλις διέλυσε ένα βάζο Μινγκ; Ένα είναι σίγουρο: αν ξυπνήσεις ένα πρωί και δεις έναν Banksy στον τοίχο σου, θα χρειαστεί να πάρεις μια σειρά από έξυπνες αποφάσεις για να βγεις από την ιστορία αλώβητος.

Παρολαυτά, μέσα σε όλο το μυστήριο που ντύνει την προσωπικότητα του Banksy και τα έργα του εδώ και δεκαετίες, έρχεται και μια νέα θεωρία σχετικά με το φύλο του καλλιτέχνη. Τόσο καιρό λέγεται ότι είναι άνδρας και μάλιστα ότι ίσως είναι ο Ρόμπερτ Ντελ  Νάντζα των Massive attack, επειδή πριν το συγκρότημα έκανε γκράφιτι, ενώ άλλη θεωρία μιλά για τον Ρόμπιν Κάνινχαμ, έναν μεσοαστό Βρετανό που αποκάλυψε ότι το όνομα του είναι «Ρόμπι» και έτσι συνδέθηκε κάπως με φήμες ότι είναι ο μυστηριώδης καλλιτέχνης.

Την υπόθεση αυτή γύρω από το όνομα και το φύλο του καλλιτέχνη ερευνά στενά ο Μπόμπι Μπρες, ένας ερασιτέχνης ντετέκτιβ απο την Πενσυλβάνια, ο οποίος θεωρεί όλα τα παραπάνω εικασίες και παραπλανήσεις…αφού μέσα από εξονυχιστικό έλεγχο σε στοιχεία ανακάλυψε πως ο Banksy, είναι γυναίκα καλλιτέχνιδα.

Πιο συγκεκριμένα, ονομάζεται Λουσι ΜακΚενζι και είναι σκωτσέζα. Ο ντετέκτιβ, ανακάλυψε το έργο της το 2013, ενώ οι πρώτοι της πίνακες στο κολέγιο που σπούδαζε « ήταν το state of the art για το 97’», αναφέρει ο Μπρες…«Αν ήθελε η ΜακΚενζι να βγάλει λεφτά από αυτό, θα μπορούσε να είχε πάρει αυτό το στυλ και να κερδίσει πολλά…αντ’αυτού έχασε επίτηδες, κρίμα», προσθέτει.

Πώς όμως ο Μπρες ξετύλιξε το κουβάρι της ταυτότητας αυτής; 

Αρχικά ανέτρεξε σε εκθέσεις της καλλιτέχνιδας πριν χρόνια με τίτλο «Peace is Tough» στην κεντρική λεωφόρο Argyle Street το 2001, επιστρέφει το 2023 στη Γλασκώβη με νέα έκθεση με τίτλο «Cut & Run: 25 Years of Card Labour».

Στο πλαίσιο της έρευνάς του ανακάλυψε ένα στοιχείο που σχετίζεται με τον πατέρα της ΜακΚενζι, ο οποίος είναι λέκτορας  στο Τμήμα Ιστορικών και Κριτικών Σπουδών στη Σχολή Καλών Τεχνών της Γλασκώβη. Ένας συνάδελφος του φιλοτέχνησε ένα πορτρέτο του και στην γωνία σε ένα μικρό σημείο υπάρχει ένα αντίγραφο του πίνακα του Banksy «Bomb Hugger».

Με αυτά τα στοιχεία ο Μπρες πιστεύει ότι έχει βρει το πραγματικό πρόσωπο πίσω από την φιγούρα του Banksy.

Πηγή- BBC / Euronews