Ο απόλυτος οδηγός για το 20ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ!

Ήταν άνοιξη του 1999 όταν το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ άνοιγε τα φτερά του για το μεγάλο ταξίδι στο χρόνο. Από τότε πέρασαν 20 χρόνια και να που φτάσαμε σε μια ακόμα γιορτή των ταινιών τεκμηρίωσης, όπως κάθε φορά τέτοια εποχή, στην αρχή της άνοιξης.

Με ένα πλούσιο πρόγραμμα, με αρκετά ξεχωριστά αφιερώματα και ρετροσπεκτίβες, με λαμπερά ονόματα από τον χώρο της έβδομης τέχνης να βρίσκονται ανάμεσα μας, στην Θεσσαλονίκη, στην Πλατεία Αριστοτέλους, στο Ολύμπιον και στην Προβλήτα από την Παρασκευή 2 μέχρι την Κυριακή 11 Μαρτίου.

Με ένα πλήθος από πρωτότυπες ιδέες που επιβεβαιώνουν αυτή τη στροφή της διοργάνωσης στη νέα εποχή της. Κλείνουμε λοιπόν ραντεβού στις αίθουσες του #tdf20, κάνουμε το πρόγραμμα μας με βάση την τεράστια λίστα ταινιών και φύγαμε!

Οδηγίες Χρήσεως για το διαγωνιστικό

Μπαίνοντας αισίως στον δεύτερο χρόνο της νέας του ταυτότητας με το πρώτο – περυσινό – διαγωνιστικό τμήμα να δίνει ένα ξεκάθαρο στίγμα για το μέλλον του φεστιβάλ η φετινή επετειακή διοργάνωση έχει σαν πυξίδα το διάσημο βιβλίο «Ζωή, οδηγίες χρήσεως» (πρωτότυπος τίτλος: La Vie mode d’ emploi, μετάφραση: Αχιλλέας Κυριακίδης, εκδόσεις Ύψιλον) του Ζορζ Περέκ. Πρόκειται για ένα βιβλίο ποταμό, 600 σελίδων, 2.000 χαρακτήρων και εκατοντάδων ιστοριών, το οποίο αντιμετωπίζει τη ζωή σαν ένα παζλ που δεν μπορεί να ολοκληρωθεί ποτέ.

Ο Περέκ προ(σ)καλεί τον αναγνώστη σε ένα διανοητικό παιχνίδι που ακροβατεί πάνω σε έννοιες όπως είναι ο χρόνος, η ματαιότητα, η μνήμη, η ευτυχία, η ζωή και ο θάνατος. Αυτό το εννοιολογικό παιχνίδι αποκτά μια επιπλέον κινηματογραφική διάσταση μέσα από την επιλογή 12 ταινιών από διαφορετικά σημεία του πλανήτη Γη. Διαφορετικές ιστορίες, που κάθε μια κουβαλάει κάτι ιδιαίτερο: η αγάπη έξι ηλικιωμένων γυναικών για το σινεμά, η ζωή σε ένα χωριό της Ανατολίας, το μεγαλείο της φύσης και η θέση του ανθρώπου μέσα από την ιστορία ενός Κινέζου ψαρά, ένα ταξίδι με σκοπό την επούλωση επώδυνων εσωτερικών πληγών στη Καμπότζη των Ερυθρών Χμερ, μοναδικές ιστορίες του εμβληματικού ξενοδοχείου Jugoslavija είναι μερικές μόνο από αυτές τις ξεχωριστές ιστορίες που θα αφηγηθεί το φετινό διαγωνιστικό κομμάτι του #tdf20.

Τα Highlights της γιορτής

Μερικά από τα πιο δυνατά ντοκιμαντέρ της χρονιάς θα προβληθούν στη Θεσσαλονίκη χάρη στο #tdf20 και φέτος. Κρατήστε στην ατζέντα σας ταινίες όπως το Faithfull της διάσημης Γαλλίδας ηθοποιού Σαντρίν Μπονέρ, η οποία γυρίζει πίσω από το φακό και αφηγείται την ζωή της θρυλικής Μαριάν Φέιθφουλ. Με δύο ταινίες επιστρέφει η βραβευμένη με δυο Όσκαρ ντοκιμαντερίστρια Μπάρμπαρα Κοπλ: Στο This is Everything: Gigi Gorgeous αφηγείται την ιστορία της transgender σταρ Gigi Lazzarato ενώ στο A Murder in Mansfield καταγράφει μια σκοτεινή τραγωδία – τη συνάντηση ενός νεαρού άνδρα με τον πατέρα του, ο οποίος είχε δολοφονήσει τη μητέρα του όταν εκείνος ήταν παιδί.

Επιστροφή στο Φεστιβάλ με δυνατά ιστορικά θέματα και για τους αγαπημένους δημιουργούς Τζον Άλπερτ και Τζο Μπέρλιντζερ οι οποίοι με τις ταινίες τους μελετάνε δύο ξεχωριστές περιπτώσεις: στο Cuba And The Cameraman ο Άλπερτ βάζει στο μικροσκόπιο την πολυτάραχη ιστορία της Κούβας μέσα από τις ζωές τριών οικογενειών στη διάρκεια των τελευταίων 45 χρόνων. Στο Intent to Destroy ο Μπέρλιντζερ εστιάζει στις δυνάμεις άρνησης και λογοκρισίας, που αποκρύπτουν τη γενοκτονία των Αρμενίων.

Στο Filmworker ο Τόνι Ζιέρα συναντά τον ηθοποιό και βοηθό του Στάνλεϊ Κιούμπρικ, Λίον Βιτάλι, ο οποίος αποκαλύπτει όλα τα μυστικά που θα θέλαμε να ξέρουμε για τον αινιγματικό και τελειομανή σκηνοθέτη. Ο βετεράνος Φρέντερικ Γουάισμαν μας προσκαλεί εκεί όπου χτυπά η καρδιά της αμερικανικής -και όχι μόνο- διανόησης: στη βιβλιοθήκη της Νέας Υόρκης στο φιλμ Ex Libris: New York Public Library. Πρόκειται για ένα φόρο τιμής σε έναν θησαυρό που έχει μεταμορφωθεί σε ένα ολοζώντανο κέντρο ζωής και πολιτισμού. Τέλος ενδιαφέρον παρουσιάζει και η αφήγηση on camera του Σύρου ντοκιμαντερίστα Ταλάλ Ντέρκι, ο οποίος στο ντοκιμαντέρ Of Fathers and Sons παρακολουθεί την ιστορία των παιδιών μιας οικογένειας τζιχαντιστών αποκαλύπτοντας με καθηλωτικό τρόπο πώς εκπαιδεύονται στις πρακτικές του μίσους όλη τους τη ζωή.

Τα πρόσωπα και οι ιστορίες της Agnes Varda

Στην φετινή απονομή των Όσκαρ ήταν η πιο ηλικιωμένη υποψήφια. Αιτία η νέα ταινία της με τίτλο Πρόσωπα και Ιστορίες, ένα ζωηρό, αισιόδοξο road movie που κέρδισε το βραβείο καλύτερου ντοκιμαντέρ στο Φεστιβάλ Καννών, με πρωταγωνιστές την ίδια και τον 33χρονο διεθνώς αναγνωρισμένο Γάλλο φωτογράφο και εικαστικό JR, με τον οποίο μάλιστα συνυπογράφει και τη σκηνοθεσία. Με αυτή την ταινία το Φεστιβάλ θα κάνει μια λαμπρή έναρξη στις 2 Μαρτίου, στο Ολύμπιον.

Ωστόσο η Ανιές Βαρντά αποτελεί μια ανήσυχη πρωτοπόρο των εικόνων, η οποία κατάφερε μέσα από τις ταινίες της να αλλάξει τον τρόπο που βλέπουμε σινεμά. Το επετειακό #tdf20 τιμά αυτή την προικισμένη γυναίκα δημιουργό μέσα από μια ρετροσπεκτίβα στο πλούσιο έργο της, που αφορά τις ταινίες τεκμηρίωσης. Ένα ταξίδι αποκαλυπτικό για τον τρόπο που βλέπει τον κόσμο μέσα από πλούσιες ιστορίες και πρόσωπα που συναντά στη Γαλλία, στην Αμερική και στον υπόλοιπο κόσμο χωρίς να ξεχνά το σημαντικότερο ταξίδι, αυτό της δικής της διαδρομής.

Ανάμεσα στις ταινίες που θα προβληθούν ξεχωρίζουν σίγουρα το The Beaches of Agnes (2008) μια δημιουργία που οδηγεί σε ένα αυτοβιογραφικό αλλά αποκαλυπτικό ταξίδι για την ίδια με φόντο διάφορες ακρογιαλιές που σημάδεψαν τη ζωή αλλά και τις ταινίες της, το The Gleaners and Ι (2000) που έχει ως πρωταγωνιστές ανθρώπους που αναζητούν κρυμμένους «θησαυρούς» σε αγρούς, σκουπίδια και αγορές της Γαλλίας. Αυτοί είναι οι ήρωες της Βαρντά, με τους οποίους νιώθει ότι και η ίδια ταυτίζεται. Ο λόγος; Στο σινεμά κυνηγάς και ανακαλύπτεις όσα οι άλλοι συχνά αγνοούν. Τέλος μην προσπεράσετε το The World of Jacques Demy (1995), μια εκ βαθέων αφιέρωση της Ανιές Βαρντά στο σύζυγό της, τον σημαντικό δημιουργό ταινιών όπως οι Ομπρέλες του Χερβούργου και Τα Κορίτσια του Ροσφόρ, Ζακ Ντεμί.

Χίλια εννιακόσια εξήντα οκτώ

Μπορεί στην Ελλάδα εκείνη την εποχή τα πάντα να «τα έσκιαζε η φοβέρα» λόγω της ιδιαίτερα βαριάς πολιτικής κατάστασης της χώρας με την απριλιανή χούντα να έχει απλώσει τον μαύρο μανδύα της στα πάντα ωστόσο για την υπόλοιπη Δύση το 1968 ήταν μια χρονιά – κλειδί του 20ου αιώνα, καθώς γέννησε επαναστάσεις, χειραφετήσεις, συγκρούσεις, όνειρα, απογοητεύσεις και ελπίδες, με βασικούς σταθμούς την εξέγερση στη Γαλλία τον Μάιο, το κίνημα των Μαύρων Πάνθηρων και την Άνοιξη της Πράγας.

Συμπληρώνοντας 50 χρόνια, μια ιδανική απόσταση για να ξαναδείς την Ιστορία και να την εκτιμήσεις με άλλο μάτι, το #tdf20 επιστρέφει στην κρίσιμη εκείνη χρονιά και αποκαλύπτει ελάχιστα γνωστές εξεγέρσεις ανά τον κόσμο μέσα από το αφιέρωμα «Το ’68 πέρα από το ‘68» που παρουσιάζει 7 συγκλονιστικά ντοκιμαντέρ παραγωγής από το 1968 έως το 2017.

Ανάμεσα τους ξεχωρίζουν το «Έντονο Παρόν» του Ζοάο Μορείρα Σάλες, ένα κινηματογραφικό δοκίμιο γύρω από τις εξεγέρσεις του ’68 και η «Ελπίδα» του Βίκτορ Πολέσνι, που αναδεικνύει μέσα από αποκλειστικά ντοκουμέντα και πλούσιο αρχειακό υλικό, που βλέπει για πρώτη φορά το φως, τα γεγονότα και τα πρόσωπα που πρωταγωνίστησαν στην περίφημη Άνοιξη της Πράγας. Ακόμα το αφιέρωμα περιλαμβάνει τρεις άγνωστες ταινίες στο ελληνικό κοινό από το μακρινό 1968. Ο λόγος για την ποιητική ταινία του Έβαλντ Σορμ «Η Σύγχυση» που αναφέρεται στο ρόλο της Σοβιετικής επέμβασης στα γεγονότα της Πράγας το 1968, ο «Ταραγμένος Ιούνιος» του Ζέλιμιρ Ζίλνικ, μια πολιτικοποιημένη μικρού μήκους ταινία για τις φοιτητικές διαδηλώσεις στο Βελιγράδι εκείνης της εποχής και η «Αμερικανική Επανάσταση» του Χαόυαρντ Αλκ που αναδεικνύει τον ριζοσπαστικό ακτιβισμό του κινήματος των Μαύρων Πανθηρων.

Cart blanche στην Sarah Driver

Μετά τον Δημήτρη Εϊπίδη και τον Ευθύμη Φιλίππου μια ιδιαίτερη περίπτωση δημιουργού παίρνει τη σκυτάλη για να παρουσιάσει το δικό της πανόραμα ταινιών. Ηθοποιός, σκηνοθέτιδα και παραγωγός του ανεξάρτητου σινεμά ήδη από τη δεκαετία του ’80, η Σάρα Ντράιβερ έχει επίσης υπογράψει την παραγωγή σε πολλές από τις ταινίες του συνεργάτη και συντρόφου της, Τζιμ Τζάρμους.

Η Ντράιβερ θα βρεθεί στη Θεσσαλονίκη αποδεχόμενη την πρόσκληση και την carte blanche του #tdf20 για να παρουσιάσει έντεκα απολαυστικές κινηματογραφικές στιγμές που αφηγούνται ιστορίες γύρω από την τέχνη, την πολιτική, τα κοινωνικά παράδοξα και τα κακώς κείμενα της Αμερικής.

Στις ταινίες που έχει επιλέξει η σημαντική αυτή δημιουργός συναντιούνται ο Άντι Γουόρχολ και ο Θελόνιους Μονκ, το τουίστ και η ρέγκε, ένας εμμονικός εφευρέτης και δυο ιδιοσυγκρασιακοί καλλιτέχνες, η καταπάτηση των ατομικών δικαιωμάτων και οι μηχανισμοί προπαγάνδας στις ΗΠΑ, καθώς και εικόνες από τη Νέα Υόρκη στα 80s, όπως την έζησε η ίδια τότε. Ανάμεσα τους ξεχωρίζουν ταινίες όπως το Idiocracy του Μαϊκ Τζατζ, μια ταινία – σάτιρα στην ανθρώπινη βλακεία, όπου κι αν αυτή βρίσκεται, το Atomic Café των Κέβιν Ράφερτι, Τζέιν Λόαντερ και Πιρς Ράφερτι, ένα κλασικό κι εντελώς αντισυμβατικό ντοκιμαντέρ που αποκαθηλώνει με αφοπλιστικό, γεμάτο μαύρο χιούμορ τρόπο την παράνοια της αμερικανικής προπαγάνδας των 40s και 50s υπέρ της πυρηνικής ενέργειας. Ακόμη το Scenes from the Life of Andy Warhol: Friendships and Intersections του Γιόνας Μέκας, μια ταινία για τον Άντι Γουόρχολ και τη μυθολογία του μέσα από μια καταιγιστική συρραφή χαρακτηριστικών καρέ από τη ζωή του αλλά με την απίθανη μουσική των Velvet Underground.

Τέλος στη λίστα της Ντραϊβερ περιλαμβάνεται και μια μικρού μήκους ταινία, το June Leaf: A Painter της Μπρίγκιτ Κένισον, αφιερωμένη στην αναγνωρισμένη Αμερικανίδα καλλιτέχνιδα Τζουν Λιφ και τα αλληγορικά έργα της, ενώ σημαντική για το Φεστιβάλ είναι και η πρεμιέρα του Boom for Real the Late Years of Jean-Michel Basquiat, της νέας ταινίας της Ντράιβερ, με θέμα τον Ζαν-Μισέλ Μπασκιά, τον επιδραστικό Αμερικανό ζωγράφο με τη σύντομη ζωή και το εξαιρετικό ταλέντο.

Βερένα Παραβέλ και Λυσιέν Καστένγκ Τεϊλορ

Λίγοι δημιουργοί έχουν καταφέρει να συνδυάσουν στο έργο τους την καινοτομία με μια συνεπή στάση απέναντι στα πράγματα. Κάτι τέτοιο ισχύει για τη Βερένα Παραβέλ και τον Λυσιέν Καστενγκ Τεϊλορ, δύο δημιουργούς που ανακαλύπτουν εκ νέου τους στενούς δεσμούς ανάμεσα στον κινηματογράφο και την ανθρωπολογία, δημιουργώντας μια ξεχωριστή σχολή σε αυτό το ιδιαίτερο είδος ταινιών τεκμηρίωσης που σχετίζεται και με το εθνογραφικό ντοκιμαντέρ.

Ανθρωπολόγοι, καλλιτέχνες και κινηματογραφιστές με τη δουλειά τους να συνδυάζει την ιδιαίτερη  ικανότητα της τέχνης με μια εθνογραφική προσκόλληση στη ροή της ζωής. Οι ταινίες τους, που χαρακτηρίζονται από μια ιδιαίτερη μη – αφήγηση αποτελούν διαλογικά ταξίδια που οδηγούν σε έκσταση καθώς ανακαλύπτουν αθέατες και άγνωστες γωνιές του περιβάλλοντος μας ανακαλύπτοντας μια εναλλακτική τάξη για τις αρχές της γνώσης και της κινηματογραφικής γλώσσας.

Το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ εστιάζει στο έργο των δύο δημιουργών παρουσιάζοντας ένα ειδικό αφιέρωμα στην φιλμογραφία τους από την οποία ξεχωρίζει η τελευταία τους δημιουργία Somniloquies στο οποίο παρουσιάζουν ένα ξεχωριστό installation με θέμα το εκτεθειμένο ανθρώπινο σώμα και με ηχητική υπόκρουση τους οραματικούς στίχους του Αμερικανού ποιητή Ντιόν Μακ Γκρέγκορ, γνωστού για τις ψευδαισθήσεις και τα σαδιστικά όνειρα του. Στην ταινία τους Caniba οι δύο δημιουργοί εστιάζουν την προσοχή τους στην στην διάσταση της κανιβαλιστικής επιθυμίας μέσα στην ανθρώπινη ύπαρξη μέσα από την εκκεντρική περίπτωση του Ιάπωνα Ισεϊ Σαγκάβα, ο οποίος σόκαρε τη γαλλική κοινή γνώμη όταν το 1981 σκότωσε στο Παρίσι έναν συμφοιτητή του κανιβαλίζοντας το σώμα του. Τέλος προσέξτε το πολυβραβευμένο σε αρκετά φεστιβάλ Leviathan, μια ματιά επικεντρωμένη στον Ατλαντικό και στην διαρκή παρέμβαση της βιομηχανίας αλιείας στο περιβάλλον της περιοχής.

Made in GR

Το ελληνικό ντοκιμαντέρ έχει πρωταγωνιστική θέση στο πρόγραμμα του επετειακού 20ού Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης. Έπειτα από ρεκόρ αριθμό καταθέσεων (που έφτασαν τις 132), θα προβληθούν 53 μεγάλου μήκους και 25 μικρού μήκους ντοκιμαντέρ στο διεθνές πρόγραμμα, στο ελληνικό πανόραμα και στο Διεθνές Διαγωνιστικό Τμήμα. Παλιοί και αγαπημένοι γνώριμοι της διοργάνωσης όπως οι Γιώργος Αυγερόπουλος, Ηλίας Γιαννακάκης, Σταύρος Ψυλλάκης, Μάνος Παπαδάκης, Μενέλαος Καραμαγγιώλης και νέοι σκηνοθέτες κλείνουν ραντεβού με το κοινό του Φεστιβάλ έτοιμοι να αφηγηθούν δυνατές και ιδιαίτερες και πρωτότυπες ιστορίες.

Η θεματολογία των ελληνικών ντοκιμαντέρ είναι αρκετά πλούσια καλύπτοντας και τον πιο απαιτητικό φεστιβαλιστή: Ήρωες της διπλανής πόρτας σε αναπάντεχες ιστορίες, προσωπικότητες που έγραψαν ιστορία, ιστορίες για τα ανθρώπινα δικαιώματα και το προσφυγικό, ντοκιμαντέρ που αποτυπώνουν την Ελλάδα του σήμερα και την ιστορική μνήμη, ταξίδια στον κόσμο μέσα από τον φακό μιας κάμερας, μουσικές διαδρομές και αγαπημένες προσωπικότητες, κινηματογραφικοί άνθρωποι και μύθοι, εικαστικά και θεατρικά ταξίδια και τέλος πορτραίτα κορυφαίων λογοτεχνών.

VR και παράλληλες δράσεις

Το Διαγωνιστικό τμήμα ταινιών VR, που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα αλλά και τα Βαλκάνια στο πλαίσιο του 58ου ΦΚΘ το Νοέμβριο του 2017, επανέρχεται ενισχυμένο και ανανεωμένο στο #tdf20. Οι ταινίες αυτές θα προβληθούν για το κοινό και τους επαγγελματίες του κινηματογραφικού χώρου σε ένα νέο εντυπωσιακό χώρο, το INVR-Virtual Reality Thessaloniki στην καρδιά της Θεσσαλονίκης.

Άλλη μια παράλληλη δράση με ξεχωριστό ενδιαφέρον είναι ο εορτασμός της Ημέρας της Γυναίκας με 5 ξεχωριστά ντοκιμαντέρ που υμνούν τη δύναμη της θηλυκότητας. Το Φεστιβάλ ακόμα γυρνάει το χρόνο πίσω για να ξαναθυμηθεί τους πρωταγωνιστές δύο εξαιρετικών ντοκιμαντέρ που προβλήθηκαν στο 1ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, το 1999. Ο λόγος για τις ταινίες «Νυχτολούλουδα» του Νίκου Γραμματικού και «Στο σπίτι του πατέρα μου» της Φάτιμα Τζέμπλι Ουαζάνι. Μετά την προβολή κάθε ντοκιμαντέρ θα ακολουθήσει συζήτηση με τους πρωταγωνιστές και τους σκηνοθέτες.

Στο διάστημα και ακόμα παραπέρα

Ένα θεαματικό ταξίδι στο διάστημα σχεδιάζει το #tdf20 μέσα από την ειδική προβολή του ντοκιμαντέρ The Farthest της Έμερ Ρέινολντς (ΗΠΑ). Η ταινία είναι αφιερωμένη στο διαπλανητικό διαστημόπλοιο Voyager, ένα από τα πιο σπουδαία και πρωτοποριακά επιτεύγματα της ανθρωπότητας. Αφηγείται την επική περιπλάνησή του, την – χωρίς τέλος, στην πραγματικότητα – περιπέτειά του μέσα στο απέραντο διάστημα, εκεί όπου δεν έχει πάει ποτέ κανείς. Μετά την προβολή, θα υπάρχει ανοιχτή συζήτηση με τον πολυβραβευμένο διαστημικό επιστήμονα και ακαδημαϊκό Δρ. Σταμάτη Κριμιζή. Σημαντικό στέλεχος της NASA, ο Δρ. Κριμιζής έχει συμμετάσχει σε 23 αποστολές της NASA και της ευρωπαϊκής διαστημικής υπηρεσίας ESA προς όλους τους πλανήτες του Ηλιακού Συστήματος.

Μουσική ολονυχτία

Ένας νυχτερινός μουσικός σινεμαραθώνιος περιμένει τους φεστιβαλικούς θεατές του #tdf20 με αγαπημένα μουσικά ντοκιμαντέρ που έχουν κάνει αίσθηση τα τελευταία χρόνια. Χωρίς περαιτέρω συστάσεις, την παράσταση κλέβουν οι Γιάννης Αγγελάκας, Magnetic Fields, Pulp και Τζορτζ Μάικλ στις ταινίες «Ταξιδιάρα Ψυχή» της Αγγελικής Αριστομενοπούλου, Strange Powers: Stephin Merrit and the Magnetic Fields των Κέρθι Φιξ και Γκέιλ Ο’ Χάρα, Pulp: A Film About Life Death and Supermarkets του Φλόριαν Χάμπιχτ και George Michael: Freedom του Ντέιβιντ Όστιν.

Βρείτε το πρόγραμμα του Φεστιβάλ εδώ