Έλληνες κερδίζουν εύφημο μνεία σε διαγωνισμό για την Plaza de la Revolución της Αβάνα

Honorable mention (Εύφημο μνεία), απέσπασε στον διεθνή αρχιτεκτονικό διαγωνισμό “The Cuban square: a Public Space [r]Evolution in Havana” η πρόταση μιας ελληνικής ομάδας μελέτης για τον επανασχεδιασμό της ιστορικής Plaza de la Revolución.

Η parallaxi παρουσιάζει σήμερα τα σχέδια και την πρόταση των Νίκο Δίκα (αρχιτέκτονας MSc Θεσσαλονίκη), Γιώργου Δρόσου, (αρχιτέκτονας εσωτερικών χώρων Θεσσαλονίκη) Σίλεια Συμεωνίδου (φοιτήτρια τμήματος αρχιτεκτόνων ΔΠΘ Ξάνθη Καβάλα) και Κώστα Μπάλλα (αρχιτέκτονας εσωτερικών χώρων Αθήνα).

Τη διοργάνωση του διαγωνισμού ανέλαβε η Terraviva Competitions με την επιτροπή να αποτελείται από τους:

Andrea Branzi, Μιλάνο, Ιταλία Peter Noever, Βιέννη, Αυστρία Paloma Herrero E., Αβάνα, Κούβα Yu Ting, Σανγκάη, Κίνα Iruma Rodríguez Hernández, Αβάνα, Κούβα Francesca Porro, Άμστερνταμ, Ολλανδία Teresa Pontini, Δρέσδη, Γερμανία Adrian Labaut, Αβάνα, Κούβα

Το αντικείμενο του διαγωνισμού, όπως δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα της Terraviva Competitions:

The Cuban Square: Architecture Competition

Τοποθετημένη στην περιοχή El Vedado προς τη δυτική πλευρά της παλιάς Αβάνα, η Plaza de la Revolución δεν αποτελεί μόνο μία από τις μεγαλύτερες πλατείες του κόσμου (72.000m2) αλλά έναν τόπο μεγάλης ιστορικής σημασίας.

Η πλατεία αποτέλεσε το πεδίο για πολλά από τα βασικά γεγονότα της Κουβανικής Επανάστασης και το σημείο όπου στα πλαίσια συγκεντρώσεων μαζεύτηκε έως και ένα εκατομμύριο πολιτών.

Αυτή η αχανής μπετονένια επιφάνεια που φιλοξένησε τη ζωή και τα συμβάντα της πόλης, δεν μπόρεσε ούτε να εξελιχθεί στο χρόνο, ούτε να μετασχηματίσει τον εαυτό της ώστε να μπορεί να φιλοξενεί νέες αστικές χρήσεις. Παραμένοντας άδεια τον περισσότερο καιρό, η πλατεία έχει γίνει ένα είδος αστικού κενού, όπου οι τουρίστες σταματούν για να τραβήξουν την κλασσική φωτογραφία με την τοιχογραφία του Τσε Γκεβάτα στο βάθος, πριν κατηφορίσουν πάλι στην παραλία.

Στόχος του διαγωνισμού είναι η διερεύνηση των δυνατοτήτων της Plaza de la Revolución, ώστε να βρεθεί η πρόταση που θα μπορεί να προσδώσει στην περιοχή νέα πνοή. Πώς θα μπορούσε να μεταμορφωθεί σε ένα τόπο με κοινωνική ζωή και αλληλεπίδραση των κατοίκων; Τί είδους παρεμβάσεις θα μπορούσαν να αλλάξουν την πλατεία σε μια περιοχή με ζωή, προσβάσιμη και λειτουργική τόσο για τους κατοίκους όσο και για τους επισκέπτες τουρίστες;

Ο διαγωνισμός προσβλέπει στην επανερμηνεία ενός χώρου γεμάτου ιστορία και πολιτιστική αξία, μέσα από πρωτότυπες και καινοτόμες προτάσεις.

Οι μελετητές είναι επομένως εντελώς ελεύθεροι να αποφασίσουν τα προγράμματα, τις χρήσεις και τον τρόπο παρεμβάσεων με τους οποίους θέλουν να πειραματιστούν στο χώρο.

Η παρουσίαση της ελληνικής συμμετοχής

Τίτλος μελέτης:

A HANDFUL OF GREEN: CULTURAL AXIS FOR HAVANA 

Αποτέλεσμα: Honorable mention (Εύφημος μνεία)

Ομάδα μελέτης:

Νίκος Δίκας, αρχιτέκτονας MSc

Θεσσαλονίκη

Γιώργος Δρόσος, αρχιτέκτονας εσωτερικών χώρων

Θεσσαλονίκη

Σίλεια Συμεωνίδου, φοιτήτρια τμήματος αρχιτεκτόνων ΔΠΘ Ξάνθη

Καβάλα

Κώστας Μπάλλας, αρχιτέκτονας εσωτερικών χώρων

Αθήνα

Εισαγωγή. Το ταξίδι ως προορισμός.

Η πρόταση διερευνά τις δυνατότητες του αστικού μετασχηματισμού μέσω του σχεδιασμού και της αρχιτεκτονικής, στην περίπτωση της περιοχής της Plaza de la Revolución στην Αβάνα, Κούβα. 

Ενσωματώνει μια συγκεκριμένη προσέγγιση απέναντι στην πόλη της Αβάνα (ως αστική οντότητα) και την περιοχή της Plaza (ως ένα πραγματικό αλλά εν αναμονή σημείο της). 

Αυτής ως προορισμού στα πλαίσια ενός πολύπλοκου και συνεχούς ταξιδιού. 

Τόσο για του κατοίκους της και τους επισκέπτες, η Αβάνα θεωρείται ένας τόπος  μεγάλης συναισθηματικής, ιστορικής και συμβολικής αξίας.

Η μοναδικότητά της είναι αδιαμφισβήτητη και εάν προσθέσουμε το παλίμψηστό της και τις ποιότητες ώσμωσης πολιτισμών που περιέχει, δημιουργείται ένα εξαιρετικό και απαιτητικό για τον αρχιτέκτονα μείγμα.

Η Κούβα προσεγγίζεται ως ένα μέρος διαρκούς αλλαγής, εξέλιξης, επανάστασης και αγώνα για το καλό του λαού της. 

Η Αβάνα, ως ο πυρήνας και η ψυχή της, αποτελεί με αυτόν τον τρόπο ένα πεδίο μετασχηματισμών και δυνατοτήτων. 

Επομένως το ταξίδι είναι μακρύ, διαρκές, περιπετειώδες και σε εξέλιξη. 

Αναφερόμενοι στο οικουμενικό ποίημα “Ιθάκη” του Καβάφη, οποιοσδήποτε μπορεί να συνδεθεί με αυτή την διαρκή και συνεχή μεταμόρφωση της πόλης της Αβάνα και της Κούβας: 

«…Σα βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη, να εύχεσαι να ‘ναι μακρύς ο δρόμος, γεμάτος περιπέτειες, γεμάτος γνώσεις. …»

Καθώς η περιοχή επέμβασης βρίσκεται κάτω από την κυριολεκτική σκιά του μνημείου του ποιητή José Martí, ο ακτιβισμός του, η περιπετειώδης ζωή του και το συνολικό του ταξίδι συνδέεται με διαφορετικούς τρόπους και επίπεδα με τη διαδρομή της Αβάνα και το ταξίδι ως προορισμός όπως περιγράφεται από τον Καβάφη. 

Αυτό το ταξίδι, αυτός ο μακρύς δρόμος και η απόλαυση της διαδικασίας των πραγμάτων αποτέλεσε θεμελιώδες στοιχείο στον πυρήνα του σχεδιασμού μας.

Μια χούφτα πράσινο. 

Βασική χειρονομία της πρότασης αποτελεί η αλλαγή της τοπογραφίας της περιοχής, με τη διαμόρφωση μιας γενναιόδωρης, πράσινης με κεκλιμένες πλευρές αγκαλιάς, στο σχήμα μιας χούφτας. 

Με αυτό το τρόπο παρέχεται ένα εσωτερικό περιβάλλον, οριοθετημένο και προστατευμένο από την περιμετρική έκθεση στη κίνηση των αυτοκινήτων και αποκομμένη από την εξαιρετικά μεγάλη κλίμακα των γύρω κτηρίων και υποδομών. 

Η περιοχή στην πρότασή μας, γεμίζει σε ένα μεγάλο βαθμό με μια μεγάλη ποικιλία και αριθμό από τοπικά δέντρα. Σκιές, χρώματα, μυρωδιές και η νέα αστική χλωρίδα αποτελούν τις νέες ατμόσφαιρες που παρέχονται. 

Αυτή η νέα περιοχή, με τη νέα της οριοθέτηση, σχεδιάζεται ως μια εκτεταμένη περιοχή αναψυχής, ανάπαυσης, πολιτιστικών δραστηριοτήτων και ανεμελιάς.

Λειτουργεί ως μια συνδετήριος τοπογραφία, χωρίς αυτοκίνητα και θόρυβο, ανάμεσα στα δύο βασικά πολιτιστικά κτήρια, την Εθνική βιβλιοθήκη και το Εθνικό θέατρο. Με αυτό τον τρόπο, ένας νέος πολιτιστικός άξονας δημιουργείται, και όλη η περιοχή μπορεί να θεωρηθεί ως μια υπαίθρια επέκταση αυτών των ιδρυμάτων. 

Από την άλλη, ένα μικρότερης κλίμακας περιβάλλον διαμορφώνεται, με το θετικό του μικροκλίμα και με νέες χωρικές ποιότητες, όπως εκτεταμένοι στεγασμένοι και ημιυπαίθριοι δημόσιοι χώροι.

Πολιτιστικός άξονας.

Μέσα σε αυτό το νέο περιβάλλον δημιουργείται ένας εκτεταμένος γραμμικός πεζόδρομος, ο οποίος ενώνει τα δύο πολιτιστικά κτίρια στις άκρες, τα νέα σημεία και περιοχές του πάρκου και λειτουργεί ως συνδετικό στοιχείο του συνόλου.

Στο κέντρο του νέου πάρκου διαμορφώνεται ένας πολυεπίπεδος συλλογικός χώρος και χώρος πολιτισμού. 

Μία αιωρούμενη πλατεία που συνδέεται με το επίπεδο του δρόμου λειτουργεί ως στέγαστρο και οριοθέτηση του δημόσιου χώρου από κάτω. 

Το πολυεπίπεδο σύνολο, το “Forum”, με υπαίθριους, ημιυπαίθριους και κλειστούς χώρους, μπορεί να φιλοξενήσει επίσημες και ανεπίσημες πολιτιστικές και κοινωνικές εκδηλώσεις κάθε είδους.

Μία νέα γέφυρα-λεωφόρος αντικαθιστά τον άξονα κυκλοφορίας μπροστά από την Εθνική βιβλιοθήκη προσφέροντας ένα νέο στεγασμένο δημόσιο χώρο από κάτω της (”Books cover”). Οι κινήσεις στις πράσινες περιοχές και στο πεζόδρομο είναι συνεχείς και αδιάσπαστες. Μια ελαφριά μεταβλητή κατασκευή κάτω από την γέφυρα-λεωφόρο, λειτουργεί ως ένας ημιυπαίθριος χώρος αφιερωμένος στο βιβλίο, ως επέκταση της Εθνικής βιβλιοθήκης. Εκθέσεις, συζητήσεις, δράσεις, αναγνώσεις και συναντήσεις μπορούν να φιλοξενηθούν σε αυτό το νέο αρχιτεκτονικό στοιχείο.

Μία νέα πεζογέφυρα προστίθεται σε συνέχεια της κίνησης των πεζών από τα βόρειας της περιοχής. Αυτό το ελαφρύ γραμμικό στοιχείο, δίνει την ευκαιρία για τη συνολική θέαση της νέας διαμόρφωσης. Ενώ συνδέει τις δύο πλευρές της περιοχής και επιτρέπει την σύντομη πρόσβαση στην πλευρά προς το Μνημείο του José Martí.

Διάφορες μικρότερης κλίμακας παρεμβάσεις με την μορφή κυκλικών δίσκων, λειτουργούν ως σημεία συνάντησης, χορού και αυτοσχέδιες μουσικές σκηνές. 

Η πράσινη αγκαλιά με τις κεκλιμένες πλευρές (”Green slopes”) είναι προσβάσιμη σε διάφορα επίπεδα μέσω ενός δικτύου μικρότερων διαδρομών, παράλληλων με τον πεζόδρομο. Διαμορφώνουν ένα περιπετειώδες δίκτυο κινήσεων και συνδέσεων διαφορετικών σημείων ανάμεσα στα δέντρα. 

Forum: πολυεπίπεδος συλλογικός και πολιτιστικός χώρος.

Στο χαμηλό επίπεδο διαμορφώνεται ένας γενναιόδωρος χώρος για εκδηλώσεις, μουσική, χορό, συναντήσεις, παιχνίδι και χαρά. Συνδυάζεται με ένα ανοιχτό αμφιθέατρο και με αυτό τον τρόπο επίσημες εκδηλώσεις μπορούν να φιλοξενηθούν. Αποτελεί την υπαίθρια επέκταση του Εθνικού θεάτρου. 

Το σύνολο προσφέρει χώρους απόλαυσης κάτω από τη σκιά και κυρίως προστατεύει από τις ξαφνικές βροχές. Δύο πρισματικοί όγκοι λειτουργούν ως εσωτερικός χώρος, και μπορούν να φιλοξενήσουν πρόβες, μαθήματα χορού και υποκριτικής, περιοδικές εκθέσεις ή να προσφέρουν καταφύγιο όταν ο καιρός χειροτερέψει. Το τελευταίο επίπεδο μια τετραγωνική πλατεία διαμορφώνεται ως ένα αιωρούμενο επίπεδο πάνω από το νέο πάρκο. Είναι η νέα Plaza de la Revolución, ένας τόπος μνήμης, σεβασμού και μια πλατφόρμα απόλαυσης της πανοραμικής θέας της περιοχής (Μνημείο, διάσημες τοιχογραφίες, πολιτιστικά κτήρια, δημόσια κτήρια και το ίδιο το πάρκο). 

Γνωρίζοντας την ομάδα

Η PLARCHFORM είναι μία δημιουργική πλατφόρμα η οποία εστιάζει στην αρχιτεκτονική, το χώρο και την πόλη, υπό τον συντονισμό του Νίκου Δίκα. Με την ευκαιρία του διαγωνισμού η PLARCHFORM έκανε ένα κάλεσμα σε δημιουργούς οι οποίοι συνεργάστηκαν για πρώτη φορά ως ομάδα. Ο Νίκος είναι αρχιτέκτονας και διδάσκει αρχιτεκτονικό σχεδιασμό, με τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας σε κάποια στιγμή των σπουδών τους να τον έχουν στο παρελθόν καθηγητή. Οι Γιώργος Δρόσος και Κώστας Μπάλλας είναι αρχιτέκτονες εσωτερικού χώρου, ενώ η Σίλεια Συμεωνίδου είναι τελειόφοιτη της αρχιτεκτονικής. Κοινός τόπος ως προς την συμμετοχή στο διαγωνισμό αποτέλεσε το ενδιαφέρον να διερευνηθεί η συλλογική δημιουργικότητα στον επανασχεδιασμό ενός πολύπλοκου και πολλά υποσχόμενου μεγάλου δημόσιου χώρου.  

Λίγα λόγια για το είδος των έργων ή τα αντικείμενα με τα οποία ασχολείστε:

Ως ομάδα που διαμορφώθηκε στα πλαίσια του διαγωνισμού, έχουμε διαφορετικά πεδία επιστημονικής και επαγγελματικής εμπλοκής. Ο Νίκος ως αρχιτέκτονας παράλληλα με το διδακτικό του έργο, έχει ασχοληθεί με μικρής κλίμακας ιδιωτικά έργα. Τα δημιουργικά του ενδιαφέροντα (και η PLARCHFORM είναι από αυτά) επίσης περιλαμβάνουν την μετασχηματιστική δύναμη του σχεδιασμού σε διαφορετικές κλίμακες και την αξία του δημόσιο χώρου. Ο Γιώργος, ως νέος απόφοιτος της εσωτερικής αρχιτεκτονικής με προηγούμενες σπουδές στην αρχιτεκτονική, προσεγγίζει το σχεδιασμό μέσα από την απλότητα και την ανάδειξη της υλικότητας. Ο Κώστας ως νέος αρχιτέκτονας εσωτερικών χώρων εργάζεται πάνω σε μικρής κλίμακας έργα και είναι ενεργός σε ζητήματα αναπαράστασης και animation. Η Σίλεια ως τελειόφοιτη της αρχιτεκτονικής ερευνά στην ερευνητική και διπλωματικής της εργασία ζητήματα διεπιστημονικότητας και την εμπλοκής της τεχνικής νοημοσύνης στο μέλλον του σχεδιασμού. 

Ποιος πιστεύετε είναι ο ρόλος των αρχιτεκτόνων και των designers στην διαδικασία μετασχηματισμού των σύγχρονων πόλεων; Πόσο σημαντικός είναι ο ρόλος του σχεδιασμού των δημόσιων χώρων;

Η αρχιτεκτονική μπορεί να είναι παράγοντας θετικής αλλαγής και καινοτομίας μέσα στα συστήματα ζωής των πόλεων. Ο καλός σχεδιασμός μπορεί να αποτελέσει το πλαίσιο για μια καλή ζωή. Εννοείται δεν είναι ο μόνος παράγοντας ο οποίος επηρεάζει την αστική ζωή, αλλά είναι ένα θεμελιακό στοιχείο για ένα ισορροπημένο κατασκευασμένο από τον άνθρωπο οικοσύστημα. Με αυτή τη ματιά ο δημόσιος χώρος είναι εξίσου πολύτιμος και εύθραυστος. Θα έπρεπε να είναι γενναιόδωρος, περιληπτικός, ισορροπημένος και  γοητευτικός. Ο δημόσιος χώρος ως ποιότητα και όχι ως το απομεινάρι του ιδιωτικού, είναι ένα βασικό στοιχείο το οποίο συνδέει τις ζωές των κατοίκων, γεφυρώνει ανισότητες και προσφέρει στη διαμόρφωση της κοινής συνείδησης ως κάτοικοι της πόλης . Επομένως η σημασία του δημόσιου χώρου, της δημόσιας πραγματικότητας της πόλης κάνει τον σχεδιασμό του μία πολύπλοκη και απαιτητική διαδικασία και μεγάλη ευθύνη για τον αρχιτέκτονα. 

Σε ποιο βαθμό ο πολιτισμός και η ιστορία της Αβάνα επηρέασε τη μελέτη σας;

Η πρότασή μας σε ένα μεγάλο βαθμό είναι αποτέλεσμα της έρευνάς μας πάνω στην ιστορία και τους μετασχηματισμούς του αστικού ιστού της Αβάνα. Η περιοχή El Vedado, με όλα τα προηγούμενα σχέδια τα οποία εφαρμόστηκαν στο παρελθόν, αποτελεί ένα συνονθύλευμα από όνειρα, οραματισμούς, υπερβολές και κακούς υπολογισμούς.  Από την άλλη μεριά, η Κούβα και η Αβάνα ως ένα από τα βασικά της συστατικά στοιχεία, είναι κατά την άποψή μας, σε μια κατάσταση διαρκών αλλαγών και μετασχηματισμών. Αυτό είναι το σημείο το οποίο μας έδωσε τη σύνδεση με την ιδέα του ταξιδιού, του περιπετειώδους και συνεχιζόμενου ταξιδιού όπως περιγράφεται στο ποίημα “Ιθάκη” του Καβάφη. Αυτό το ταξίδι προσπαθήσαμε να εφαρμόσουμε στον πολιτιστικό άξονα για την Αβάνα, αυτή την “χούφτα από πράσινο” που προσφέρουμε στην πόλη.