Πόσα ρούχα χρειαζόμαστε στις ντουλάπες μας;

Δεν έχει περάσει πολύς καιρός από την τελευταία φορά που έκανα ξεσκαρτάρισμα στην γκαρνταρόμπα μου. Φαρδιές μπλούζες που κρέμονται κάτω από τα πουκάμισα, φορέματα κρυμμένα κάτω από σακάκια, τσαλακωμένα φούτερ που παλεύουν για λίγο χώρο στο συρτάρι. Στα μισά, είχα ήδη ξεπεράσει τα 74 ρούχα. Και αυτό ήταν πριν θυμηθώ τη βαλίτσα στην αποθήκη, που είχε μέσα τα καλοκαιρινά μου ρούχα.

Μια έκθεση που δημοσιεύθηκε το 2022 από το βερολινέζικο think tank Hot or Cool Institute υποδηλώνει ότι μια «επαρκής» γκαρνταρόμπα αποτελείται από 74 ρούχα και 20 outfit, με τις αγορές νέων ενδυμάτων να περιορίζονται κατά μέσο όρο σε πέντε είδη ετησίως.

Με βάση τη «συντηρητική εκτίμηση» ότι το 4% των παγκόσμιων εκπομπών προέρχεται από τη μόδα, οι ερευνητές της έκθεσης δήλωσαν ότι η βιομηχανία της μόδας θα πρέπει να μειώσει τις εκπομπές της σε 1,1 δισεκατομμύρια τόνους ισοδύναμου διοξειδίου του άνθρακα (CO2e) προκειμένου να επιτύχει τον στόχο της Συμφωνίας του Παρισιού, που είναι η διατήρηση της παγκόσμιας αύξησης της θερμοκρασίας κάτω από 1,5 βαθμούς Κελσίου. Αυτό ισοδυναμεί με μείωση περίπου 50% σε σύγκριση με το επίπεδο του 2018 των 2,1 δισεκατομμυρίων τόνων, σύμφωνα με την παγκόσμια εταιρεία συμβούλων McKinsey & Company.

Οι αριθμοί για το τι συνιστά μια επαρκή γκαρνταρόμπα αναλύθηκαν με βάση το αποτύπωμα άνθρακα της μόδας στις 20 πλουσιότερες χώρες του κόσμου και καθιερώνοντας έναν δίκαιο στόχο αποτυπώματος για κάθε άτομο.

Καθώς κοίταξα την γκαρνταρόμπα μου, ο φόβος μου έγινε ντροπή. Έκανα check in με τους συναδέλφους δημοσιογράφους Martha Henriques και Will Park, οι οποίες έκαναν επίσης έλεγχο της ντουλάπας τους. Είχαν, επίσης, περισσότερα ρούχα από τα «επαρκή» 74 είδη. Και ετοιμαζόμασταν να αποκαλύψουμε τα ευρήματά μας στη Dilys Williams, διευθύντρια του Κέντρου Βιώσιμης Μόδας στο London College of Fashion, University of the Arts του Λονδίνου, η οποία είχε συμφωνήσει να ρίξει το βλέμμα των ειδικών στις επιλογές ρούχων μας και να κάνει συστάσεις.

«Η πρώτη μου σκέψη είναι ότι είναι κρίμα και οι τρεις σας να νιώθετε ένοχες και αμήχανα – αυτό είναι μια σκληρή κρίση για τον εαυτό σας και το τελευταίο πράγμα που θα πρέπει να κάνει η έκθεση», λέει.

“Αντίθετα, θα πρέπει να αναρωτηθείτε: τι είδους ζωή κάνετε; Γιατί έχετε αυτόν τον αριθμό ρούχων στην γκαρνταρόμπα; Μήπως επειδή το σύστημα μόδας πουλάει ένα ιδανικό που δεν υπάρχει;”

Για τη Williams, η έκθεση ρίχνει φως σε μια διάχυτη κουλτούρα καινοτομίας, που βασίζεται στις τάσεις και υποστηρίζεται από φθηνές τιμές και εύκολες αγορές.

«Οι επιχειρήσεις δεν πληρώνουν για την πλήρη τιμή αυτού που παράγουν», λέει η Williams. «Το λογιστικό μοντέλο για τη μόδα είναι ελαττωματικό γιατί δεν μετράει το περιβαλλοντικό και κοινωνικό κόστος – αυτό είναι το κοινωνικό κόστος που πληρώνουμε».

Η γκαρνταρόμπα της Ana’s

Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα γι’ αυτό. Παρά τη δυσφορία που ένιωσα για το πόσα ρούχα έχω στην ντουλάπα μου, είμαι περήφανη για την αλλαγή στην αγοραστική συμπεριφορά μου. Τον τελευταίο χρόνο, αγόρασα μόνο δύο ρούχα – το 84% των ρούχων μου αγοράστηκε πριν από περισσότερα από πέντε χρόνια. Αλλά επειδή επιλέγω από ρούχα που είχα επιλέξει πριν από λίγο καιρό, αυτά που φοράω δεν αντικατοπτρίζουν πάντα αυτό που είμαι σήμερα. Επομένως τείνω να φοράω τα ίδια συνεχώς, κάτι που δεν είναι πολύ διασκεδαστικό.

Σύμφωνα με το Waste and Resources Action Program (Wrap), μια βρετανική φιλανθρωπική οργάνωση, περίπου το 30% των ρούχων στις ντουλάπες του Ηνωμένου Βασιλείου δεν έχει φορεθεί για τουλάχιστον ένα χρόνο.

«Το να ντύνεσαι πρέπει να σημαίνει ότι μπορείς να βάλεις ένα άλλο δέρμα, διαφορετικά είναι απλώς λειτουργικό», λέει η Williams. “Λοιπόν, γιατί δεν φοράς τα ρούχα σου; Είναι αλήθεια επειδή δεν σου αρέσουν πια ή επειδή δεν έχεις τη συνήθεια να φοράς συγκεκριμένα κομμάτια; Έχεις δοκιμάσει να διαμορφώσεις διαφορετικά αντικείμενα μαζί; Ή να αναβαθμίσεις;”

Δείχνω στη Williams μια φούστα για την οποία είμαι ιδιαίτερα περήφανη. Ήταν απλώς κρεμασμένη στην γκαρνταρόμπα για 10 χρόνια μέχρι που την πήγα σε έναν ντόπιο ράφτη για να την μικρύνει και να δημιουργήσει μία εντελώς νέα σιλουέτα. Η επισκευή κόστισε 31 $. Θα μπορούσα να είχα αγοράσει μια καινούργια φούστα στην ίδια τιμή.

«Το οικονομικό κομμάτι είναι ένα άλλο εμπόδιο – είναι πολύ φθηνότερο να αγοράσεις κάτι νέο από το να το επιδιορθώσεις ή να το αλλάξεις», λέει η Williams, η οποία συνέστησε στην κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου να αφαιρέσει τον ΦΠΑ από την επισκευή.

«Αλλά το γεγονός ότι δεν αγοράζετε κάτι καινούργιο είναι μια ανατροπή. Είναι επίσης μύθος ότι τα φθηνά ρούχα θα χαλάσουν. Αυτό εξαρτάται από το πόσο θα το φροντίσουμε εμείς».

Περνάμε στα πλεκτά και δείχνω στη Williams δύο jumpers: το ένα είναι 100% μάλλινο. Είναι το αγαπημένο μου. Το άλλο είναι τσαλακωμένο και κουρελιασμένο – ένα μείγμα από πολυεστέρα, βισκόζη, κασμίρι και νάιλον.

«Αυτές οι μικτές ίνες δεν θα βιοδιασπαστούν», λέει η Williams. Η πλειοψηφία των ρούχων μας είναι φτιαγμένα από ένα μείγμα ινών. Αυτός είναι ο λόγος που μόνο το 1% των ρούχων ανακυκλώνεται – είναι δύσκολο να διαχωρίσεις τις ίνες χωρίς να τις υποβαθμίσεις και έτσι να δημιουργήσεις κάτι νέο. Επιπλέον, ο πολυεστέρας – η πιο συχνά χρησιμοποιούμενη ίνα στον κόσμο – κατασκευάζεται από λάδι. Στην πραγματικότητα, τα συνθετικά υλικά όπως ο πολυεστέρας αποτελούν το 62% όλων των ινών, ενώ το μαλλί αντιπροσωπεύει μόλις το 1%.

«Και όμως το μαλλί είναι η πιο απίστευτη ίνα – διαρκεί περισσότερο και είναι θερμοδυναμικό, που σημαίνει ότι σε κρατά ζεστό το χειμώνα και δροσερό το καλοκαίρι», αναφέρει η Williams.

Λέω στη Williams – απρόθυμα – ότι δεν έχω πλύνει ποτέ αυτό το jumper και εγγυώμαι για την υπέροχη μυρωδιά του. Απλώς το αερίζω έξω. «Αυτό είναι άλλο ένα εμπόδιο», γελάει η Williams. “Πιστεύουμε ότι μόλις φορέσουμε κάτι πρέπει να το πλύνουμε, κάτι που δεν είναι αλήθεια. Το πλύσιμο υποβαθμίζει ένα ρούχο.”

Η μόδα παράγει το 20% όλων των λυμάτων και χρειάζονται περίπου 3.781 λίτρα (832 γαλόνια) νερού για να φτιαχτεί ένα ζευγάρι τζιν. Έχω 12 από αυτά στην γκαρνταρόμπα μου. Τα περισσότερα έχουν χάσει το σχήμα τους και οι πλύσεις τα έχουν κάνει να μοιάζει αγνώριστα από αυτό που αγόρασα αρχικά.

Η γκαρνταρόμπα της Martha’s

Τα τζιν δεν είναι κάτι που ανησυχεί την Μάρθα. Οι “εχθροί” της είναι τα κολάν.

«Η ερώτηση που κάνω στον εαυτό μου τα περισσότερα πρωινά είναι: «Μπορώ να ξεφύγω από το να φοράω κολάν;». Στο 90% των περιπτώσεων, η απάντηση είναι «φυσικά»

«Αλλά δεν έχω βρει ακόμη μια καλά κολάν, αρκετά χοντρά, ανθεκτικά – έτσι αγοράζω δύο νέα ζευγάρια κάθε χρόνο καθώς φθείρονται».

Παρόλο που τα κολάν της Martha είναι κατασκευασμένα από «βιώσιμη» βισκόζη, για να τους δώσει ελαστικότητα, περιέχουν –όπως τα περισσότερα– λίγη ελαστίνη, ένα συνθετικό υλικό που προέρχεται από ορυκτά καύσιμα.

Η συμβουλή της Williams είναι να δοθεί προτεραιότητα στη μακροζωία. για να βρεις μάρκες των οποίων τα κολάν διαρκεί.

Αυτό που ξεχωρίζει την γκαρνταρόμπα της Μάρθας είναι το ποσοστό των ρούχων που δεν αγοράστηκαν καινούργια. Ένα εκπληκτικό 53% της γκαρνταρόμπας της αποτελείται από μεταχειρισμένα ή ανακυκλωμένα ρούχα, πολύ υψηλότερα από το μέσο όρο του 9% στις ΗΠΑ.

Ωστόσο, τα μεταχειρισμένα ρούχα αναμένεται να είναι μια αγορά σχεδόν 90 δισεκατομμυρίων δολαρίων στις ΗΠΑ τα επόμενα 10 χρόνια, αναπτύσσοντας ταχύτερα από οποιοδήποτε άλλο κανάλι στον τομέα της μόδας. Σε παγκόσμιο επίπεδο, η αγορά μεταπώλησης ενδυμάτων θα αυξηθεί κατά 16% από 182 δισ. $ (μεταξύ 2022 και 2026, σύμφωνα με έκθεση της Global Data, λόγω της εξάπλωσης μεταχειρισμένων πλατφορμών όπως η Vinted και η Depop.

«Μερικά από τα μεταχειρισμένα ρούχα μου τα αγαπώ τόσο που δεν κατάφερα να τα πετάξω ακόμα και αφού φορέθηκαν με τρύπες», λέει η Μάρθα. “Αν μπορώ να κρύψω τις τρύπες σηκώνοντας ένα μανίκι ή μπαλώνοντάς τις, το κάνω.

Ωστόσο η Μάρθα ανακάλυψε ότι πολλά ρούχα δεν ήξερε καν ότι τα είχε.

Η γκαρνταρόμπα του Will

Ο Will, αντίθετα, γνωρίζει κάθε στοιχείο της γκαρνταρόμπας του και φοράει το 95% του (το υπόλοιπο 5% αποτελείται από vintage μπλουζάκια ποδοσφαίρου).

Και η Williams λέει στον Will, “προφανώς έχετε ένα καλό επίπεδο ελέγχου πριν αγοράσετε κάτι”. “Ναι, έχετε περισσότερα ρούχα από το να κάνετε μια επαρκή ντουλάπα, αλλά δεν υποκύπτετε στο ερέθισμα όπως ο μέσος άνθρωπος”

Περίπου το ένα τρίτο της γκαρνταρόμπας του Will αποτελείται από αθλητικά ρούχα, τα οποία τείνουν να είναι κατασκευασμένα από μείγματα νάιλον και πολυεστέρα. «Η υποψία μου είναι ότι αυτά τα στοιχεία δεν θα έχουν καλή βαθμολογία όσον αφορά τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις», παραδέχεται. “Τα περισσότερα τοπ και σορτς που φοράω για το γυμναστήριο κατασκευάζονται πολλά μίλια μακριά από εδώ. Επίσης πλένονται μετά από κάθε χρήση, συνήθως στους 40C.”

Έχει δίκιο. Το πλύσιμο των συνθετικών ινών απελευθερώνει μικροπλαστικά, τα οποία μολύνουν τις υδάτινες οδούς μας. Τα κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα είναι η μεγαλύτερη πηγή πρωτογενών μικροπλαστικών, αντιπροσωπεύοντας το 34,8% της παγκόσμιας ρύπανσης από μικροπλαστικά.

Πώς να δημιουργήσετε μια επαρκή ντουλάπα

Στην αρχή των ελέγχων της γκαρνταρόμπας μας, οι τρεις μας είχαμε ένα κοινό βασικό χαρακτηριστικό: όλοι είχαμε περισσότερα ρούχα από όσα θεωρούσαν «επαρκή» από το Hot or Cool Institute. Τώρα έχουμε ένα άλλο: παρά το “δικαίωμα” αγοράς πέντε νέων ειδών ετησίως, κανένας από εμάς δεν αισθάνεται την επιθυμία να αγοράσει τόσα πολλά. Προσωπικά, θα επενδύσω σε νέα μαγιό – το δικό μου έχει χάσει τη φόρμα του (και είμαι τακτική κολυμβήτρια) – αλλά μέχρι εκεί. Η Μάρθα θα συνεχίσει να αγοράζει κολάν, αλλά ψάχνεις εναλλακτικές.

«Ειλικρινά, δεν νιώθω ότι χρειάζομαι τίποτα», λέει ο Will. “Οι σαγιονάρες μου έχουν δει καλύτερες μέρες, αλλά δεν είναι επείγον. Η ποδοσφαιρική ομάδα που υποστηρίζω κυκλοφόρησε μια πολύ ωραία νέα φανέλα και προς υπεράσπισή μου δεν έχω αγοράσει καινούργια από το 2013. Αλλά μετά τον έλεγχο δυσκολεύομαι να δικαιολογήσω την αγορά μιας νέας».

Υπάρχει λοιπόν μια φόρμουλα για έλεγχο μιας γκαρνταρόμπας, για καλύτερες επιλογές ρούχων; Ενώ δεν υπάρχει “ασημένια κουκκίδα”, η Williams προτείνει να χωρίσετε την υπάρχουσα γκαρνταρόμπα σας σε δύο κατηγορίες: επένδυση και κόστος. «Για αντικείμενα που αγαπάς και φοράς, με τα οποία νιώθεις καλά, που αντικατοπτρίζουν την ταυτότητα και τις αξίες σου – αποτελούν επένδυση», εξηγεί. “Τα ρούχα για την προέλευση των οποίων δεν είστε σίγουροι, που σας κάνουν να νιώθετε άβολα, που κρέμονται αφόρητα στην ντουλάπα σας – αυτά είναι ένα κόστος.

“Αλλά με περισσότερα από 100 δισεκατομμύρια τεμάχια νέων ρούχων που παράγονται κάθε χρόνο – και το 65% από αυτά καταλήγουν σε χωματερή μέσα σε 12 μήνες – οποιαδήποτε ενέργεια κάνουμε για να αποφύγουμε την αγορά νέων ρούχων θα βοηθήσει στην επίλυση του μεγαλύτερου προβλήματος της μόδας: της υπερπαραγωγής. Κάνοντας προσαρμογές στις ντουλάπες μας και στη δική μας κατανάλωση, θα στείλουμε ένα μήνυμα στην κυβέρνηση και τις επιχειρήσεις – και θα αλλάξουμε το σύστημα. Όπως λέει η Williams: «Συλλογικά, ως πολίτες, έχουμε πολλή δύναμη».

*Το κείμενο γράφει η Ana Santi 

Πηγή: BBC