Όπου υπάρχει θέληση, υπάρχει ένας δρόμος
Η «Βασίλισσα της Ανατολής» που δείχνει το «δρόμο» για τις αρχαιότητες της Θεσσαλονίκης
Λέξεις: Αγγελική Κοτταρίδη
Η “Βασίλισσα της Ανατολής”, ένα ξενοδοχείο που έγινε μουσείο, ένα υπέροχο ταξίδι στην αρχαία Αντιόχεια “κατά χώραν” ή, όπου υπάρχει θέληση, υπάρχει ένας δρόμος!…
Το 2010 στην Αντιόχεια της Συρίας, σήμερα Αντάκια της Τουρκίας, ξεκίνησε η κατασκευή ενός πολυτελούς Χίλτον, όμως, όπως συμβαίνει πάντα στις πόλεις που επιμένουν να ζουν αιώνες, οι εκσκαφείς συνάντησαν την ιστορία… Μια τεράστια ανασκαφή που απλώθηκε σε ολόκληρο το οικόπεδο των 19 στρεμμάτων ξεκίνησε.
Ήρθαν στο φως: ένα τεράστιο ψηφιδωτό, ένα πραγματικό πέτρινο χαλί σε ένα Forum του 4ου αι. μ.Χ. χτισμένο επάνω στον ποταμό Παρμένιο – έναν παραπόταμο του διάσημου Ορόντη που οι Αντιοχείς επιμένουν να ονομάζουν Asi, τιμώντας το μακεδονικό του όνομα Αξιός- ένας πλακόστρωτος κεντρικός δρόμος, λουτρά και δημόσιες λατρίνες, πολυτελή σπίτια με αλλεπάλληλες φάσεις και υπέροχα ψηφιδωτά που μας ταξιδεύουν από τον Ελικώνα των Μουσών ως τον Παράδεισο της Μαγαλοψυχίας, από τους ελληνιστικούς θριάμβους των Αντωνίνων στην νικηφόρα ευλάβεια των Χριστιανών που σε αυτή την πόλη απόκτησαν όνομα και ταυτότητα και κάτω από όλα αυτά τα θεμέλια της πρωτεύουσας των Σελευκιδών…
Απροσδόκητο δώρο! 19.000 τετραγωνικά μέτρα πολύτιμης κληρονομιάς και για πρώτη φορά στο φως η αυθεντική εικόνα της βασίλισσας Αντιόχειας, της πόλης των αρωμάτων και του μεταξιού, της πόλης που ξεπέρασε την Αλεξάνδρεια, ανταγωνίστηκε την Ρώμη και από τον 3ο ως τον 5ο αιώνα ήταν σίγουρα η σημαντικότερη πόλη του αρχαίου κόσμου… Η dr Hatice Pamir, κλασική αρχαιολόγος, καθηγήτρια στο τοπικό πανεπιστήμιο, ανέλαβε το τιτάνιο έργο της εξαιρετικής ανασκαφής και κατάφερε να πείσει για την αξία και την σημασία των ευρημάτων.
Το προγραμματισμένο ξενοδοχείο Χόλτον δεν κατασκευάστηκε. Ο ντόπιος επιχειρηματίας Asfuroğlu ανέλαβε όλο το κόστος της έρευνας και της συντήρησης των αρχαιοτήτων, αλλά και της κατασκευής ενός άλλου ξενοδοχείου.
Τα σχέδια άλλαξαν ριζικά. Ο αρχιτέκτονας Emre Arolat σχεδίασε ένα νέο ξενοδοχείο και συγχρόνως κέλυφος προστασίας για τις αρχαιότητες…. Το έργο που είχε προϋπολογιστεί στα 30 εκατ. δολάρια ξεπέρασε τα 180. Το ξενοδοχείο αιωρήθηκε σε μετάλλινες κολώνες που πάτησαν μονό εκεί που δεν θα έβλαπταν τα μνημεία.
Όλες οι εκσκαφές για τα φέροντα στοιχεία έγιναν με το χέρι και ήταν στην πραγματικότητα συστηματικές στρωματογραφικές τομές.
ΔΕΝ μετακινήθηκε από την θέση της ούτε μια τόση δα ψηφιδούλα! Τα πάντα συντηρήθηκαν υποδειγματικά, βρίσκονται στην ΘΕΣΗ τους και διατηρούν ακόμη και την αυθεντική εικόνα των μεγάλων σεισμών που αποτυπώνεται στη διακύμανση του μεγάλου ψηφιδωτού στο δημόσιο κτήριο!
Ο αρχαιολογικός χώρος κληροδοτήθηκε από τον ιδιοκτήτη στο δημόσιο και είναι μουσείο, στην είσοδο του οποίου υπάρχει έκθεση με αντικείμενα που βρέθηκαν εδώ, αλλά και πλούσιο υλικό από το ίδιο το έργο.
Είχα την τύχη να δω την ανασκαφή το 2013, ξαναβρέθηκα εκεί το 2015 και τον Φλεβάρη του 2020 τον επισκεφθήκαμε με τον Σύλλογος Φίλων Πολυκεντρικού Μουσείου Αιγών και η Hatice μας ξενάγησε. Εντυπωσιασμένοι, καθίσαμε στο καφέ του ξενοδοχείου και, πίνοντας το πιο υπέροχο ροζέ που έχω γευτεί στη ζωή μου (φτιαγμένο από τα περίφημα σταφύλια της Αντιόχειας από έναν χριστιανό Αντιοχέα τον Λάζαρο), ευχηθήκαμε να έχουν και οι αρχαιότητες της Θεσσαλονίκης ανάλογη τύχη…
*Η Αγγελική Κοταρίδη είναι αρχαιολόγος και διευθύνει το μουσείο των Αιγών.
