Βαρκελώνη: Η sui generis Odile Decq υπογράφει το νέο κτίριο Antares

«Η αρχιτεκτονική είναι μια περιπέτεια… Δεν πρέπει ποτέ να είναι συνηθισμένη». Και μέσα σε 11 μόλις λέξεις η διεθνούς φήμης Γαλλίδα αρχιτέκτονας και πολεοδόμος Odile Decq περιγράφει τι σημαίνει γι’ αυτήν η τέχνη που αποφάσισε να υπηρετήσει. 

Με αφορμή τη μεταμόρφωση ενός εγκαταλελειμμένου κτιρίου σε ορόσημο της ισπανικής μεγαλούπολης, μιλήσαμε με την ίδια για τη δημιουργική της πορεία και την Αρχιτεκτονική.

Μπορεί ο πατέρας της να διατεινόταν ότι «τα κορίτσια δε γίνονται αρχιτέκτονες», εντούτοις η ίδια τον αγνόησε και κατάφερε να αποκτήσει πτυχίο Αρχιτεκτονικής, το 1978, και ακόμα ένα στην Πολεοδομία και τον Σχεδιασμό από το Ινστιτούτο Πολιτικών Σπουδών στο Παρίσι, το 1979. «Δεν έχω δουλέψει ποτέ για κανέναν εκτός από τον εαυτό μου», δηλώνει, εκφράζοντας έτσι το πάθος της για την επιλογή της.

Η διεθνής αναγνώριση ήρθε με το πρώτο της μεγάλο project το 1990, το μοντέρνο κτίριο της Λαϊκής Τράπεζας (Banque Populaire de l’Ouestin Rennes) στη Γαλλία. Η απονομή του Χρυσού Λέοντα της Αρχιτεκτονικής στη Μπιενάλε της Βενετίας το 1996 ήρθε απλά να επικυρώσει μια διαδρομή πρώιμη όσο και ασυνήθιστη. Αναφέρεται στο Λονδίνο ως τη μεγαλύτερη επιρροή της. «Ένας χρόνος κι ένας τόπος όπου ένας πανκ και κάποιος με το τυπικό dress code της πόλης μπορούν να υπάρχουν ως ζευγάρι. 

Αυτό το είδος αντίθεσης και οπτικού σοκ ήταν φυσιολογικό τότε. Αυτό που είχε σημασία ήταν να εκφραστείς. Αλλά για εμάς στη Γαλλία, αυτό το είδος έκφρασης ήταν αδύνατο, επειδή όλοι λειτουργούσαν κάτω από συγκεκριμένους κανόνες και προσδοκίες». Εδώ, έζησε τον επιθανάτιο ρόγχο της Πανκ και τη γέννηση της goth κουλτούρας. Οι νύχτες περνούσαν σε συναυλίες των φίλων της The Ramones & The Lords of the New Church και οι ημέρες με περιπλανήσεις στο Isle of Dogs, τις αποβάθρες του Λονδίνου, που τότε βρίσκονταν σε φάση αποκατάστασης. Μια περιοχή που θα γινόταν η καρδιά της σύγχρονης πόλης και θα προκαλούσε το ενδιαφέρον της για δύο από τα κυρίαρχα υλικά της: τον χάλυβα και το γυαλί.

Με βάση της το Παρίσι, η Odile Decq συνεργάζεται με μια μικρή ομάδα 15 ατόμων στο Studio Odile Decq, προτιμώντας να κινείται ενάντια στο κύμα του φορμαλισμού και της παράδοσης,. «Μου αρέσει ένα μικρό στούντιο», επιβεβαιώνει, «εδώ ασκούμε αυτό που μοιάζει με υψηλή ραπτική της Αρχιτεκτονικής». 

Το σύγχρονο εστιατόριο Phantom στην Opera Garnier Paris αποτελεί αντιπροσωπευτικό παράδειγμα της δουλειάς της, σε ένα project, όπου η σύγχρονη αρχιτεκτονική, καλλιτεχνική αφήγηση χώρεσε πετυχημένα στο ιστορικό πλαίσιο και τη μορφή της περίφημης Όπερας, παρόλ’ αυτά οι δύο αρχιτεκτονικές παραμένουν ανεξάρτητες, αλλά σε διάλογο.

Απορρίπτει τον όρο “star” παρά τον τιμητικό τίτλο του Διοικητή του Τάγματος των Τεχνών και των Γραμμάτων και Ιππότη της Λεγεώνας της Τιμής, που της έχει αποδοθεί. Το 2016, τιμήθηκε με το βραβείο Jane Drew για την προώθηση της γυναικείας αρχιτεκτονικής. Παθιασμένη υπέρμαχος των γυναικών, ενδιαφέρεται περισσότερο να εκφράσει αυτό που πραγματικά πιστεύει παρά αυτό που θέλει να ακούσει η πλειοψηφία. Και τι ειρωνεία! Ακριβώς αυτή η στάση της είναι που έχει προσελκύσει όλη τη διεθνή πελατεία της. Με τον ίδιο μαύρο, ενδυματολογικό της κώδικα -ακόμα και το μαύρο κραγιόν- τόσα χρόνια, παραμένει σταθερά ανοιχτή στη διαμόρφωση νέων αντιλήψεων και προκλητικών κανόνων!

Antares Project

Το 2015, το Studio Odile Decq κέρδισε τον διαγωνισμό για να μετατρέψει ένα εγκαταλελειμμένο κτίριο της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης του 2008 σε ένα αστικό κόσμημα. Έτσι, η Decq παρέδωσε ένα σύγχρονο έργο αρχιτεκτονικής και τρόπου ζωής, που όχι μόνο αντανακλά το ανεξάρτητο πνεύμα των Καταλανών, αλλά φέρνει κι ένα φρέσκο ​​χαρακτήρα στην παραθαλάσσια γειτονιά και γίνεται το νέο πολιτιστικό ορόσημο.

Το brief αναφερόταν στην επαναχρησιμοποίηση της προϋπάρχουσας τσιμεντένιας δομής ενός πύργου κατοικιών στο παραλιακό μέτωπο της Βαρκελώνης, απέναντι από το συνεδριακό κέντρο, και τη μετατροπή του σε μια πολυώροφη κατοικία 100 μέτρων. Ο 30όροφος πύργος πολυτελούς διαβίωσης, κήπων και ανέσεων βρίσκεται στην περιοχή Diagonal Mar, στην αρχή της εμβληματικής λεωφόρου Diagonal.

Η μοναδική κυματοειδής φόρμα του, ο χρωματικός συνδυασμός -το κόκκινο κυριαρχεί στους τελευταίους ορόφους του- και ο σχεδιασμός θυμίζει την καλλιτεχνική, παιχνιδιάρικη διάθεση του παρελθόντος της πόλης και τους μεγάλους αρχιτέκτονες, όπως οι Joan Miró και Antonio Gaudi. Το Antares διαθέτει πισίνα υπερχείλισης στον τελευταίο όροφο και απρόσκοπτη θέα 360° προς τη Βαρκελώνη και τη Μεσόγειο. Ένας πλήρως διαμορφωμένος κήπος, ένα υπαίθριο κιόσκι και μια μεγάλη ποικιλία από ανέσεις ολοκληρώνουν το κτίριο, μαζί με υπόγειο πάρκινγκ, τους χώρους του προσωπικού και μια ποικιλία ανέσεων στο υπόγειο, συμπεριλαμβανομένου ενός χώρου ευεξίας 1.000 τ. μ. με σπα, πισίνα, χαμάμ, σάουνα, γυμναστήριο κι εγκαταστάσεις γιόγκα. «Όταν επιλέχθηκα για το έργο, μου είπαν ότι πίστευαν πως η πρότασή μου αποτύπωνε καλύτερα το πνεύμα της Barcelona», εξηγεί η Decq. «Κι όταν ρώτησα “γιατί;”, μου απάντησαν: «Εξαιτίας αυτής της κόκκινης πινελιάς στην κορυφή. Είναι ένα κτίριο χαρούμενο!».

Ποια ήταν, όμως, η βασικότερη πηγή έμπνευσής σας για το κτίριο και τι ήταν αυτό που αρχικά θέλατε να δώσετε με τον νέο σχεδιασμό του; 

Για τον σχεδιασμό του κτιρίου, κύρια έμπνευσή μου στάθηκε η Βαρκελώνη. Η πρωταρχική προσέγγιση της υπάρχουσας δομής αφορούσε στην επεξεργασία της αντίληψης του όγκου, προκειμένου να μετατραπεί το στατικό, μάλλον ογκώδες, πολυώροφο κτίριο σ’ ένα λεπτό, δυναμικό και ρευστό σχήμα. Αξιοποιώντας το πρόσθετο ύψος και τη ζήτηση για μπαλκόνια, τα τελευταία χρησιμοποιήθηκαν για να δημιουργήσουν μια μεταβαλλόμενη αντίληψη του όγκου μέσω διαφορετικών γωνιών. Η διακοπή των καμπυλών τους δημιουργεί το φαινόμενο της εντάσεως -το ίδιο οπτικό τέχνασμα χρησιμοποιήθηκε και στον Παρθενώνα το 447 π.Χ.-, ενισχύοντας την εντύπωση του ύψους -η μεταβαλλόμενη καμπυλωτή γεωμετρία τους δημιουργεί κάτι σαν κύματα, μετατρέποντας το κτίριο σ’ έναν κινούμενο πύργο, στον απόηχο της ρευστότητας της κοντινής θάλασσας και του ανέμου. Αυτό, του επιτρέπει να γίνει ένα μοναδικό ορόσημο στον ορίζοντα της Βαρκελώνης.

Ποια είναι τα στοιχεία που το καθιστούν τόσο ιδιαίτερο; 

Η αρχιτεκτονική και οι εσωτερικοί χώροι σχεδιάστηκαν σε στενή αντιστοιχία, προκειμένου, όχι μόνο να επαναπροσδιορίσουν τον ορίζοντα της Βαρκελώνης, αλλά και να θέσουν ένα νέο σημείο αναφοράς στη διαβίωση. Κάθε πτυχή του σχεδιασμού ήταν σκόπιμη -από τη χρήση του τολμηρού κόκκινου, μαύρου και λευκού χρώματος μέχρι τις καμπύλες βεράντες που δίνουν στο κτίριο τη χαρακτηριστική του εμφάνιση. Ο καινοτόμος χαρακτήρας του Antares εντοπίζεται στον τρόπο με τον οποίο η συνολική ιδέα με τις μεγάλες διαφανείς προσόψεις σε συνδυασμό με τα ειδικά διαμορφωμένα μπαλκόνια συμβάλλουν τόσο στην άνεση όσο και στην επίλυση των κλιματικών προβλημάτων του ανέμου και της έκθεσης στον ήλιο. 

Τα μπαλκόνια με το ιδιαίτερα υπερυψωμένο καμπυλωτό γυαλί προστατεύουν από τον άνεμο και μειώνουν την αίσθηση του ιλίγγου και επεκτείνουν σε μεγάλο βαθμό τον εσωτερικό χώρο διαβίωσης προς τα έξω. Από την αρχιτεκτονική του κτιρίου, η οποία είναι εμπνευσμένη από την ομορφιά και το πνεύμα της περιοχής της Βαρκελώνης, μέχρι τις πιο μικρές λεπτομέρειες των τελειωμάτων αποτελούν μέρος μιας ολοκληρωμένης σχεδιαστικής στάσης κι έχουν σχεδιαστεί και αναπτυχθεί με ένα συνεκτικό πνεύμα ρευστού κι εργονομικού σχεδιασμού. Είναι αυτό που μπορούμε να ορίσουμε ως προσέγγιση “Global Design”.

Και σε ποιες ανάγκες της καθημερινότητας μπορούμε να πούμε ότι εστιάζει; 

Στη χαλάρωση, την ελευθερία, τα σπα, το γυμναστήριο και την κολύμβηση, αλλά και στις οικιακές υπηρεσίες για όλα όσα ζητήσουν οι ένοικοι.

Το interior του Antares θυμίζει αρκετά την τεχνοτροπία των παραδοσιακών Ισπανών αρχιτεκτόνων. Ποιες ήταν οι επιρροές σας ως προς αυτό; 

Αναζήτησα ένα σχέδιο που αποπνέει δυναμισμό σε κάθε μέρος και στιγμή. Έναν δυναμισμό που πηγάζει από την ίδια την πόλη και που πάντα με γοήτευε. Αυτό δίνει στο κτίριο μια ισχυρή ταυτότητα και μια εμπλουτισμένη αντίληψη του χρόνου και του χώρου, που δείχνει μια ολιστική προσέγγιση του σχεδιασμού από το εξωτερικό στο εσωτερικό. Έτσι, μεταδίδεται η ιδέα ότι κάθε μέρος του κτιρίου είναι ένα σύνολο, με τα συστατικά του σε σχέση και συνεχείς αλληλεπιδράσεις μεταξύ τους και του συνόλου. Προσπαθήσαμε να παίξουμε με τις καμπύλες -κάτι που μας θυμίζει τον Joan Miro και τον Antoni Gaudi-, την αρχιτεκτονική ιδιοφυΐα της Βαρκελώνης και τα χρώματα -κόκκινο, μαύρο και λευκό-, για να δώσουμε στο κτίριο τη δική του προσωπικότητα και να το μετατρέψουμε σε κάτι μοναδικό και ανεπανάληπτο.

Ποια είναι η εντύπωσή σας για τη μεταμόρφωση και οικιστική ανάπτυξη της Βαρκελώνης; 

Δε θυμάμαι τόσο καλά την πόλη, καθώς κάθε φορά που πήγαινα ήμουν απόλυτα συγκεντρωμένη στο έργο και την κατασκευή του κτιρίου. Ωστόσο, έχω παρατηρήσει ότι είναι ένα θαυμάσιο μέρος για να ζει κανείς, με πλούσια ιστορία και πολιτιστική κληρονομιά και ποιότητα ζωής όσον αφορά στην καθημερινότητα. Πρόκειται για ένα αστικό περιβάλλον κοντά στη θάλασσα και το βουνό.

Κατά την άποψή σας, τι συνθέτει μια ιδανική πόλη, που θα παρέχει ποιότητα στους πολίτες της;

Το ελάχιστο, δηλαδή, ένα καλό δίκτυο δημόσιων συγκοινωνιών σε όλη την έκτασή της, υψηλού επιπέδου υπηρεσίες υγείας κι εκπαίδευσης και προσιτή στέγαση (όχι μόνο για τους τουρίστες!).