Ένα βαρυσήμαντο κεφάλαιο της Παγκόσμιας Ιστορίας που παραμένει άγνωστο

Λέξεις: Γεώργιος Σταμάτης

Κατά τη διάρκεια του Γ’ Ράιχ, μία από τις πολλές κοινωνικές ομάδες που μπήκε στο στόχαστρο του φασισμού και υπέστη τα δεινά της ναζιστικής θηριωδίας ήταν οι Ρομά. Εκτός από το Ολοκαύτωμα των Εβραίων, ένα ακόμη Ολοκαύτωμα συντελέστηκε και αμαύρωσε την Ιστορία της Ευρώπης των Ιδεών και του Πολιτισμού, το Ολοκαύτωμα των Ρομά.

Από το 1933 έως το 1945 πάνω από 200.000 Ρομά της Ευρώπης και των Βαλκανίων εκδιώχθηκαν, βασανίστηκαν και εκτελέστηκαν, καθώς όριζε η φυλετική θεωρία και η πολιτική εξόντωσης του γερμανικού εθνικοσοσιαλισμού. Αποκορύφωμα της κτηνωδίας αποτέλεσε η 2α Αυγούστου 1944. Τη μέρα αυτή πάνω από 4000 γυναίκες, άνδρες και παιδιά τσιγγάνικης καταγωγής εξοντώθηκαν μαζικά στους θαλάμους αερίων του Άουσβιτς- Μπιρκενάου, ακριβώς γιατί ήταν Τσιγγάνοι. Η ιστορία του Ολοκαυτώματος των Ρομά παρέμεινε πάνω από μισό αιώνα στην αφάνεια για τον ίδιο λόγο.

Φτάνοντας στο σήμερα, η 2α Αυγούστου αποτελεί πλέον Ευρωπαϊκή Ημέρα Μνήμης του Ολοκαυτώματος των Ρομά και μία προσπάθεια αποκατάστασης της παγκόσμιας συλλογικής μνήμης αποδίδοντας ελάχιστο φόρο τιμής στα θύματα και τους επιζώντες και επιζήσασες του Ολοκαυτώματος.

Ωστόσο, 78 χρόνια μετά, ένα βαρυσήμαντο κεφάλαιο της Παγκόσμιας Ιστορίας παραμένει για πολλούς άγνωστο και ανείπωτο στη σκιά του ρατσισμού και των διακρίσεων, που συνεχίζονται σε βάρος των Ρομά μέχρι τώρα, αντικατοπτρίζοντας τη φρίκη των κρεματόριων και των στρατοπέδων συγκέντρωσης.

Η Ημέρα Μνήμης του Ολοκαυτώματος των Ρομά αποτελεί μία κατάλληλη ευκαιρία απόδοσης του απαιτούμενου σεβασμού στα θύματα του Β’Π.Π. καθώς και αναχαίτισης της διαιώνισης στερεοτύπων και ρατσιστικών στάσεων, καλλιεργώντας την κριτική σκέψη των νέων μέσα σε ένα διαπολιτισμικό πλαίσιο, αλλά και ενισχύοντας το αίσθημα του «ανήκειν» περιθωριοποιημένων ομάδων μέσα από την ιστορική διάσταση και σκοπιά.

Η διαμόρφωση των μελλοντικών συνθηκών ειρηνικής συνύπαρξης και συνδιαλλαγής των διαφορετικών ομάδων μίας κοινωνίας εξαρτάται άμεσα από τις στάσεις και τις απόψεις που θα διαμορφώσουν οι νέοι ως πολίτες του αύριο μέσα από την εκπαιδευτική διαδικασία. Η πολλαπλότητα και η πολυπολιτισμικότητα ανέκαθεν αποτελούν κύρια χαρακτηριστικά των κοινωνιών, και γι’ αυτό η ενίσχυση της συμπερίληψης και της αποδοχής του “άλλου” είναι αναγκαίο να τεθούν ως εκπαιδευτικές προτεραιότητες, ειδικότερα σε μια εποχή που τα στερεότυπα για συγκεκριμένες ομάδες, όπως οι Ρομά, παραμένουν ισχυρά.

Επιλογικά, οι ρίζες του φασισμού υπάρχουν και τροφοδοτούνται από την άγνοια και τον σκοταδισμό. Η μόρφωση και η γνώση της ιστορίας αποτελούν το μόνο όπλο, για να μην ζωντανέψει ποτέ ξανά κανένα Άουσβιτς αφήνοντας ανεξίτηλο, μελανό στίγμα στην ανθρώπινη ιστορία. Η προσέγγιση του Ολοκαυτώματος των Ρομά στην εκπαίδευση μπορεί να φωτίσει τον κίνδυνο που κρύβεται πίσω από τις προκαταλήψεις, ειδικότερα όταν αυτές ανάγονται σε επιστήμη.

Ο μετασχηματισμός της εκπαίδευσης προς την κατεύθυνση της ουσιαστικής συμπερίληψης και της ανάδειξης του κοινωνικού πλουραλισμού αφορά όλους μας ως σύγχρονους Ευρωπαίους πολίτες με συνείδηση και σεβασμό στην ετερότητα αλλά και τις αξίες της Ιστορίας και της Δημοκρατίας, αποτελώντας ταυτόχρονα την καλύτερη επένδυση για την ανάπτυξη υγιών κοινωνιών.

*Ο κ. Γεώργιος Σταμάτης είναι Γενικός Γραμματέας Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας