50 χρόνια από τον Μάη του ’68: Για μια γενιά που τόλμησε

Λέξεις: Αλέκα Καραδήμου – Γερόλυμπου, Μύρων Μυρίδης

Με αφορμή τη συμπλήρωση 50 χρόνων από τον Γαλλικό Μάη του ‘68, οι λέξεις δύο σπουδαίων ακαδημαϊκών της Θεσσαλονίκης μας γυρίζουν πίσω στα γεγονότα της ιστορικής εξέγερσης. Καταγεγραμμένο στο αρχείο του περιοδικού «Πολυμήχανο», που ήταν μια έκδοση της Πολυτεχνικής Σχολής του ΑΠΘ, το παρακάτω κείμενο αναδύει ακόμα και σήμερα το άρωμα εκείνης της εποχής. 

«Ο κόσμος πρέπει να ξαναφτιαχτεί από την αρχή… Δεν μας ταιριάζει πια ένας κόσμος, όπου η βεβαιότητα ότι δεν θα πεθάνουμε από την πείνα συμβαδίζει με τον κίνδυνο να πεθάνουμε από την πλήξη» | Ραούλ Βαγκενέμ, “Η επανάσταση της καθημερινής ζωής”

Σήμερα η φράση αυτή μπορεί να φαίνεται απίστευτη. Ωστόσο, ως φαίνεται, η Γαλλία το 1968 έμοιαζε να έχει ξεπεράσει τα μεγάλα προβλήματα και να προσβλέπει σε ένα σχετικά εξασφαλισμένο μέλλον. Δεν είναι λοιπόν παράξενο που λίγες μέρες προτού ξεσπάσει η εξέγερση τoυ Μάη, το κύριο άρθρο της γνωστής γαλλικής εφημερίδας ”Le Monde”, που υπέγραφε ο Πιερ Θιανσόν-Ποντέ, είχε ως τίτλο του “Η Γαλλία πλήττει”…

Έχοντας δει στην τηλεόραση και διαβάσει στις εφημερίδες πάμπολλα αφιερώματα (μερικά μάλιστα πολύ ενδιαφέροντα), αντιμετωπίσαμε πολύ διστακτικά την ιδέα να γράψουμε ένα σημείωμα για τον Μάη του ‘68. Τον δισταγμό ήρθε να κλονίσει μια δημοσκόπηση του Ινστιτούτου V -Project Research Consulting σύμφωνα με την οποία, μόνο το 23,9% των ερωτηθέντων Ελλήνων «κάτι» έχει ακούσει για το Μάη του 1968. Αλλά κι από αυτούς, στην ερώτηση «τι ήταν ο Μάης του 1968;» το 10,2% διστάζει να προσδιορίσει εάν επρόκειτο για ένα διεθνές συνέδριο για διαφήμιση, παγκόσμιο μουσικό φεστιβάλ, καλλιτεχνικό κίνημα ή στρατιωτικό πραξικόπημα!

Υπάρχει λοιπόν ακόμη χώρος για τα θέμα αυτό, που για μας, φοιτητές και λοιπούς Πανεπιστημιακούς έχει και μια ειδικότερη σημασία: Πρόκειται για μια εξέγερση με γενικευμένες διαστάσεις που ξεκίνησε ως πανεπιστημιακή διεκδίκηση! Με μια έννοια, η αναφορά στον Μάη του ’68 αναζητά έναν δεσμό, έναν ομφάλιο λώρο ανάμεσα στις δυο γενιές που σήμερα συνιστούν τον πανεπιστημιακό κόσμο.

Εξάλλου μετά τα τόσα αφιερώματα, το σημείωμά μας δεν θα ‘θελε να χρεώσει το πανηγύρι αυτό των νέων μόνο στη γαλλική νεολαία. Είναι αλήθειά ότι, όταν λέμε Μάης του ’68 το μυαλό πηγαίνει κατ’ ευθείαν στο Καρτιέ Λατέν και στα οδοφράγματα της οδού Γκαίυ-Λουσάκ. Ξεχνιούνται όμως η εξέγερση των Αμερικανών φοιτητών – και ενάντια στον πόλεμο του Βιετνάμ -, η μαχητικότητα των Ιταλών και Γερμανών φοιτητών, οι αγώνες των Ιαπώνων και η άνοιξη της Πράγας.

Ξεχασμένοι επίσης μοιάζουν οι αγώνες των Ελλήνων φοιτητών που, όχι βέβαια τον Μάη του ’68 αλλά λίγο πριν, λίγο νωρίτερα από το απριλιανό πραξικόπημα, προχωρούσαν σε καταλήψεις των σχολών τους στη Θεσσαλονίκη, τις πρώτες ίσως στην Ευρώπη. Μπορεί τα συνθήματά τους να “περιορίζονταν” σε αιτήματα για δημοκρατικές και ακαδημαϊκές ελευθερίες, ήταν ωστόσο το κίνημά τους τόσο ορμητικό και ζωντανό, που γιατί να μην αφήσουμε τους εαυτούς μας να πιστέψουν ότι προανήγγειλε όσα επακολούθησαν;

Τον Μάη του ’68 η φοιτητική μαχητικότητα ξεκίνησε βάζοντας στο στόχαστρο τον ακαδημαϊκό αυταρχισμό και διατύπωσε το αίτημα για μια νέα και διαφορετική γνώση. Αντιτάχθηκε στις μορφές μεταβίβασής της γνώσης και την λειτουργία της γνώσης αυτής μέσα στην κοινωνία ως φορέα εξουσίας. Ωστόσο, πολύ γρήγορα, το πνεύμα αυτό της κριτικής και της αμφισβήτησης γενικεύθηκε και ριζοσπαστικοποιήθηκε. Εξέγερση ενάντια στην παράδοση, ενάντια στην ιεραρχία, στους μηχανισμούς της εξουσίας και στους κάθε λογής τρόπους με τους οποίους η εξουσία καταπιέζει: στα εργοστάσια, στις φυλακές, στα σχολεία, στην οικογένεια. Συγχρόνως στράφηκε ενάντια στον ατομισμό και τον ηθικολογικό πουριτανισμό, ενάντια στον καταναλωτισμό, τον ανταγωνισμό, την μοναξιά, την απουσία επικοινωνίας… Ο Μάης είναι μια πλήρης υπεράσπιση των αξιών του ουμανισμού σε μια εποχή όπου μόνο αχνοφαίνονταν στοιχεία του κομφορμισμού, της μαζικής κουλτούρας και της ατομικιστικής αντιμετώπισης της ζωής.

Ο Μάης του 1968 υπήρξε ένδειξη μίας βαθύτατης αισιοδοξίας, ότι όλα είναι δυνατά. Η ιδέα ότι μπορούμε να αλλάξουμε την κοινωνία, να την συμφιλιώσουμε με τις βαθύτερες ανθρώπινες ανάγκες και με τα αιτήματα της ελευθερίας και της ισότητας, προϋποθέτει μια αισιόδοξη και μαχητική θεώρηση του κόσμου, που δύσκολα μπορεί να αναδυθεί σε περιόδους γενικευμένης κρίσης. Ο Μάης έδειξε ότι τίποτα δεν είναι αδύνατο, κι ότι οι άνθρωποι μπορούν εφ’ όσον το θελήσουν, να πάρουν την ζωή και την μοίρα τους στα χέρια τους, ότι μια ανατρεπτική κοινωνική έκρηξη μπορεί να γεννηθεί όχι μόνο από την αθλιότητα, αλλά εφ’ όσον υπάρχει ένα γενικευμένο αίτημα για «ν’ αλλάξουμε ζωή» και όχι απλώς για «να καταλάβουμε την εξουσία».

«Όλα είναι δυνατά. Το μυθιστόρημα πολιτικής φαντασίας είναι στην ημερήσια διάταξη. Ο ριζοσπαστικός και φιλελεύθερος μετασχηματισμός των δυτικών κοινωνιών δεν είναι όνειρο μιας φούχτας στρατευμένων. Μπορεί ν’ ανταποκριθεί σε μια πλατιά επιθυμία. Το κίνημα αυτό αποκάλυψε το διαζύγιο που έχει πάρει η κοινωνία από το κράτος», έγραψε ο •Ντανιέλ Κον-Μπεντίτ αργότερα στο βιβλίο του «Το μεγάλο πανηγύρι». Παραφράζοντας τον Πιερ Γκολντμάν μπορούμε να πούμε: Αυτοί που τότε ήταν νέοι, υπήρξαν τυχεροί. Ο κόσμος δεν εμφανιζόταν τόσο ασφυκτικά και πληκτικά σοβαροφανής, τόσο ψευδεπίγραφα ανεκτικός, τόσο πολιτικά ετεροκαθοριζόμενος, τόσο προσηλωμένος οικονομικιστικά.

Ήταν όμως πολύ σοβαρότερος: Ήλπιζε.

*Το εν λόγω κείμενο στην ολοκληρωμένη του μορφή δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στο 2ο τεύχος του περιοδικού «Πολυμήχανο» το 1998. Η Parallaxi ευχαριστεί τους συντάκτες του κειμένου για την ευγενική τους παραχώρηση.