Αύξηση του στρες, της μοναξιάς και του θυμού λόγω κορονοϊού

Μετά την πρόσφατη δημοσιοποίηση των προκαταρκτικών αποτελεσμάτων από την Ελλάδα της Παγκόσμιας Μελέτης Υγείας και Λειτουργικότητας σε Περιόδους Μεταδοτικών Λοιμώξεων (Μελέτη COH –FIT),  που στη χώρα μας προωθείται  από τη Β΄ Πανεπιστημιακή Ψυχιατρική Κλινική του ΑΠΘ, είναι διαθέσιμα πλέον και τα προκαταρκτικά αποτελέσματα που καταγράφηκαν στη μελέτη από άλλες 29 χώρες. 

Τα δημοσιοποιημένα προκαταρκτικά αποτελέσματα προέρχονται από την Αυστρία, την Ιταλία, τη Γερμανία, τη Γαλλία, την Ισπανία, την Ουγγαρία, τη Ρουμανία, την Πορτογαλία, την Πολωνία, τη Ρωσία, τη Σερβία, την Τσεχία, το Βέλγιο, την Ελβετία, τη Δανία, τη Μεγάλη Βρετανία, την Τουρκία, την Ινδία, το Ιράν, το Μπαγκλαντές, την Ταϊλάνδη, την Ιαπωνία, την Αυστραλία, τη Νότια Αφρική, τη Βραζιλία, τις ΗΠΑ, τη Χιλή, την Ουρουγουάη και την  Κολομβία. Οι ηλικιακές ομάδες των ενηλίκων που μελετήθηκαν και σε αυτές τις χώρες όπως και στην Ελλάδα είναι νεαροί ενήλικες 18-39 ετών, άτομα μέσης ηλικίας 40-64 ετών, ηλικιωμένοι ≥65 έτη. Μέχρι στιγμής στη Μελέτη COH–FIT έχουν συμμετάσχει  108.000 άτομα  από όλον τον κόσμο.

Τα αποτελέσματα και σε αυτές τις χώρες, όπως και στην Ελλάδα, δείχνουν μία σημαντική αύξηση των επιπέδων του στρες, της μοναξιάς και του θυμού, καθώς και της κοινωνικά επωφελούς συμπεριφοράς. Η σημαντική αύξηση των επιπέδων των αρνητικών ψυχοκοινωνικών επιπτώσεων κυμαινόταν περίπου από το 1/5 έως το 1/3 του αριθμού των συμμετεχόντων/συμμετεχουσών στη μελέτη. Μάλιστα, στην Αυστραλία, το Ιράν, το Μπαγκλαντές, τη Χιλή, τη Βραζιλία, την Κολομβία, τη Ρουμανία και τη Νότια Αφρική η αύξηση των επιπέδων του στρες κυμαινόταν από τα 2/5 έως το 1/2 των ατόμων που πήραν μέρος στην έρευνα.

Σημαντική αύξηση των επιπέδων θυμού καταγράφηκε στα 2/5 των συμμετεχόντων/ουσών στο Μπαγκλαντές, τη Νότια Αφρική και τη Βραζιλία. Αξιοσημείωτο είναι ότι σε αρκετές χώρες η επιβάρυνση σε αρνητικά συναισθήματα ήταν μεγαλύτερη στις γυναίκες από ό,τι στους άνδρες, όπως, για παράδειγμα, στην Ιταλία, την Ουγγαρία, τη Γερμανία, την Πολωνία, τη Γαλλία, τη Μεγάλη Βρετανία, το  Ιράν, τη Νότια Αφρική, τις ΗΠΑ, τη Βραζιλία, την Ουρουγουάη κ.λπ.

Η βελτίωση της αλτρουιστικής συμπεριφοράς ήταν εμφανής περίπου στο 1/5 έως το 1/3 όσων συμμετείχαν, αν και υπήρχαν χώρες στις οποίες καταγράφηκαν πολύ χαμηλά ποσοστά βελτίωσης αυτής της συμπεριφοράς (1/10 στην Αυστραλία, τη Γαλλία, την Ισπανία, την Ιαπωνία) αλλά και άλλες  με υψηλότερα ποσοστά (2/5 στη Χιλή, την  Κολομβία και το Μπαγκλαντές). Η ομάδα των ηλικιωμένων δεν φάνηκε να διαφοροποιείται ιδιαίτερα από τις άλλες δύο ηλικιακές ομάδες τόσο στην αύξηση των επιπέδων των αρνητικών ψυχοκοινωνικών επιπτώσεων όσο και στη βελτίωση της αλτρουιστικής συμπεριφοράς.

Αναφορικά με τις αποτελεσματικές στρατηγικές αντιμετώπισης της πανδημίας, αυτές δεν διαφοροποιούνταν ιδιαίτερα μεταξύ των χωρών. Η άσκηση ή το περπάτημα, η χρήση του διαδικτύου, τα χόμπι, η άμεση κοινωνική επαφή ή συναναστροφή, η μελέτη ή η μάθηση κάτι νέου, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και οι κοινωνικές συναναστροφές από απόσταση, η εργασία στον χώρο ή στο σπίτι, η ενημέρωση για την πανδημία Covid-19, τα ΜΜΕ, ο χρόνος με ένα κατοικίδιο, καθώς και η σωματική εγγύτητα και η σεξουαλική δραστηριότητα αποτελούν τις κυριότερες επιλογές όσων απάντησαν στα ερωτηματολόγια. Άλλες στρατηγικές διαχείρισης, όπως η χρήση αλκοόλ ή ουσιών και τα συνταγογραφούμενα φάρμακα, είχαν πολύ μικρά ποσοστά επιλογής.

Προκαταρκτικά αποτελέσματα της Μελέτης COH–FIT για την Ελλάδα

Όσον αφορά τα πρώτα αποτελέσματα που καταγράφηκαν και δημοσιοποιήθηκαν στην παγκόσμια έρευνα για τις ψυχικές επιπτώσεις της πανδημίας στην Ελλάδα, περίπου τα 2/3 των ατόμων που συμμετείχαν στην έρευνα παρουσίασαν σημαντική αύξηση στα επίπεδα του στρες, της μοναξιάς και του θυμού. Συγκεκριμένα, παρατηρήθηκε αύξηση των επιπέδων στρες, μοναξιάς και θυμού τουλάχιστον κατά 20 μονάδες τις τελευταίες 2 εβδομάδες πριν από τη συμπλήρωση του ερωτηματολογίου από τους συμμετέχοντες/χουσες συγκριτικά με το ανάλογο διάστημα πριν από  την πανδημία. Ωστόσο, οι ηλικιωμένοι ήταν αυτοί που, περίπου, στο σύνολό τους παρουσίασαν μια τέτοια σημαντική αύξηση αυτών των αρνητικών ψυχοκοινωνικών επιπτώσεων. Οι άνδρες και οι γυναίκες δεν διαφοροποιούνταν σε αυτή την αύξηση. 

Στον αντίποδα αυτών των αρνητικών ψυχοκοινωνικών συνεπειών βρέθηκε μια σημαντική βελτίωση της κοινωνικά επωφελούς ή αλτρουιστικής συμπεριφοράς και πάλι στα 2/3 όσων συμμετείχαν στην έρευνα. Μάλιστα, καταγράφηκε  αύξηση της βελτίωσης της κοινωνικά επωφελούς συμπεριφοράς τουλάχιστον κατά 20 μονάδες τις τελευταίες 2 εβδομάδες πριν από τη συμμετοχή στην έρευνα συγκριτικά με το ανάλογο διάστημα πριν από την πανδημία. Η σημαντική βελτίωση και εδώ αφορούσε όλες τις ηλικιακές ομάδες, με τους ηλικιωμένους και πάλι να επιδεικνύουν σχεδόν στο σύνολό τους μια τέτοια συμπεριφορά. 

Σημειώνεται ότι η αλτρουιστική συμπεριφορά αφορούσε ερωτήσεις όπως δώσατε χρήματα/ πράγματα/φαγητό σε άτομα που έχουν ανάγκη ή ψωνίσατε για κάποιον άλλο ή βοηθήσατε κάποιον που είναι άρρωστος όχι ως μέρος της εργασίας σας ή προσέξατε/φροντίσατε τα παιδιά κάποιου άλλου.

Συμπερασματικά, μετά την αξιολόγηση των προκαταρκτικών αποτελεσμάτων από την Ελλάδα και τις υπόλοιπες  29  χώρες, η αύξηση των επιπέδων στρες, μοναξιάς και θυμού είναι διπλάσια ή και τριπλάσια στη χώρα μας συγκριτικά με τις άλλες χώρες, όπου και δεν παρατηρείται η τεράστια επιβάρυνση των ηλικιωμένων που βρέθηκε στην Ελλάδα. Από την άλλη, η βελτίωση των επιπέδων της επωφελούς κοινωνικά ή αλτρουιστικής συμπεριφοράς είναι διπλάσια ή και τριπλάσια στη χώρα μας συγκριτικά με τις άλλες χώρες που συμμετείχαν στην έρευνα. Στις άλλες χώρες δεν παρατηρήθηκε το επίπεδο βελτίωσης αυτής της συμπεριφοράς στους ηλικιωμένους που βρέθηκε στην Ελλάδα.

Η Μελέτη COH-FIT

Η Παγκόσμια Μελέτη Υγείας και Λειτουργικότητας σε Περιόδους Μεταδοτικών Λοιμώξεων (Μελέτη COH-FIT) είναι μία μεγάλη, διεθνής μελέτη για τον γενικό πληθυσμό όλων των χωρών που πλήττονται από την πανδημία του ιού Covid-19 (γνωστού ως κορονοϊού). Η μελέτη COH-FIT έχει στόχο τη διερεύνηση παραγόντων που επηρεάζουν τη σωματική και την ψυχική υγεία σε καιρούς μεταδοτικών λοιμώξεων και περιοριστικών μέτρων (για παράδειγμα περιορισμός κυκλοφορίας, κοινωνική αποστασιοποίηση, καραντίνα) και την αναγνώριση προστατευτικών παραγόντων που θα μπορούσαν να οδηγήσουν στην ανάπτυξη στρατηγικών πρόληψης και παρέμβασης κατά την πανδημία του ιού Covid-19 αλλά και μελλοντικά, σε περίπτωση εμφάνισης άλλων καταστάσεων πανδημίας. 

Για το ερευνητικό αυτό εγχείρημα, η Β΄ Πανεπιστημιακή Ψυχιατρική Κλινική του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης συνεργάζεται  με πάνω από 200 ερευνητές σε ερευνητικούς φορείς και Πανεπιστήμια τουλάχιστον 40 χωρών ανά την υφήλιο και υπό την αιγίδα μεγάλου αριθμού εθνικών και διεθνών επιστημονικών οργανισμών. 

Μετά την ηλεκτρονική συγκατάθεση, συγκεντρώνονται ανώνυμες πληροφορίες για τρεις ηλικιακές ομάδες (ενηλίκους, εφήβους και παιδιά) και σε πάνω από 26 γλώσσες αναφορικά με δημογραφικά στοιχεία, επάγγελμα, κατάσταση φυσικής και ψυχικής υγείας και σχετικών συμπεριφορών, καθώς και για περιβαλλοντικούς παράγοντες πριν και κατά τη διάρκεια της πανδημίας του ιού Covid-19. 

Η έρευνα συνεχίζεται. Οι ενδιαφερόμενοι/ενδιαφερόμενες να συμμετάσχουν μπορούν να επισκεφθούν τον παρακάτω σύνδεσμο https://www.coh-fit.com

Εθνικοί συντονιστές / ερευνητική ομάδα της Μελέτης COH-FIT για την Ελλάδα:

-Βασίλειος-Παντελεήμων Μποζίκας MD, PhD, Καθηγητής Ψυχιατρικής, Διευθυντής Β’ Πανεπιστημιακής Ψυχιατρικής Κλινικήςτου ΑΠΘ

-Αγοραστός Θ. Αγοραστός, MD, MSc, PhD, Επίκουρος Καθηγητής Ψυχιατρικής, Β’ Πανεπιστημιακή Ψυχιατρική Κλινική του ΑΠΘ

-Έλενα Δραγκιώτη, BSc, MSc, PhD, Αναπλ. Καθηγήτρια, Pain and Rehabilitation Centre & Department of Health, Medicine and Caring Sciences, Linköping University, Linköping, Sweden

-Κωνσταντίνος Τσαμάκης, MD, MSc, PhD, MRCPsych, Ψυχίατρος, Επισκέπτης Ερευνητής στο King’s College, Institute of Psychiatry, Psychology and Neuroscience, London, UK