Αφρική: Πως η covid-19 προκάλεσε ραγδαία αύξηση κρουσμάτων ιλαρά

Η πανδημία της covid-19 διέκοψε τις εκστρατείες εμβολιασμού κατά της ιλαράς παγκοσμίως το 2020 και το 2021, αφήνοντας εκατομμύρια παιδιά απροστάτευτα έναντι μίας από τις πιο μολυσματικές ασθένειες που μπορεί να προκαλέσει τύφλωση, πνευμονία ακόμη και θάνατο.

Μετά το χειρότερο πισωγύρισμα σε μία γενιά, 26 μεγάλες επιδημίες ιλαράς έχουν ξεσπάσει σε όλο τον κόσμο, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Επιδημία στη Ζιμπάμπουε έχει προκαλέσει τον θάνατο περισσότερων από 700 παιδιών φέτος, κυρίως μεταξύ θρησκευτικών αιρέσεων που δεν πιστεύουν στα εμβόλια.

Τώρα τα αφρικανικά συστήματα υγείας είναι ιδιαίτερα ευάλωτα λόγω της έλλειψης πόρων και προσωπικού, κυρίως σε χώρες όπου οι συγκρούσεις και ο υποσιτισμός καθιστούν τα παιδιά πιο ευάλωτα στη μολυσματική ασθένεια, όπως δήλωσαν περισσότεροι από δέκα γιατροί, λοιμωξιολόγοι και υγειονομικοί από όλο τον κόσμο.

«Δεν έχουμε δει ποτέ στο παρελθόν τόσο πολλά ανεμβολίαστα παιδιά όσα τώρα», δήλωσε η δρ Ντεμπλίνα Ντάτα, επικεφαλής της παγκόσμιας προσπάθειας εξάλειψης της ιλαράς των Αμερικανικών Κέντρων Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών (CDC).

«Έχω βρεθεί στο πλευρό παιδιών που πέθαιναν από ιλαρά και είναι κάτι σοκαριστικό. Και είναι κάτι που προλαμβάνεται», υπογράμμισε.

Φέτος στην Αφρική έχουν καταγραφεί περισσότερα από 45.000 κρούσματα ιλαράς –αριθμός διπλάσιος σε σχέση με πέρυσι– και περισσότεροι από 2.300 θάνατοι.

Ο ΠΟΥ και η Unicef ξεκίνησαν εκστρατεία ενημέρωσης και χρηματοδότησης το 2020 προκειμένου να κλείσουν τα κενά στον εμβολιασμό που προκλήθηκαν από την πανδημία, κυρίως στις χώρες με μεσαίο εισόδημα, αλλά δεν έχουν συγκεντρώσει σχεδόν καθόλου χρήματα.

Παγκοσμίως εκτιμάται ότι χρειάζονται τουλάχιστον 255 εκατ. δολάρια για την αντιμετώπιση της ιλαράς, όμως η πανδημία, ο πόλεμος στην Ουκρανία, οι ελλείψεις τροφίμων και ο πληθωρισμός έχουν μειώσει τις δωρεές των πλούσιων κρατών, επεσήμαναν οι δύο υπηρεσίες.

«Οι υφιστάμενοι πόροι δεν θα είναι αρκετοί, αν οι χώρες αυξήσουν τα αιτήματά τους για χρηματοδότηση προκειμένου να αντιμετωπίσουν τον αυξανόμενο αριθμό επιδημιών ιλαράς», επεσήμανε η εκπρόσωπος του ΠΟΥ Μάργκαρετ Χάρις.

Πρόσφατο έγγραφο που μοιράστηκε σε κυβερνήσεις και υγειονομικούς οργανισμούς έκανε λόγο για 15 εκστρατείες εμβολιασμού που θα έπρεπε να ξεκινήσουν το 2022 και το 2023 στην Αφρική. Αλλά σύμφωνα με ενημερωμένη έκδοση του Οκτωβρίου έχει οριστεί ημερομηνία έναρξης μόλις για τρεις από αυτές.

Υγειονομικοί στο νοσοκομείο Bundung στη Γκάμπια επεσήμαναν ότι οι ελλείψεις σε εμβόλια κατά της ιλαράς είναι προσωρινές και οφείλονται στην αύξηση της ζήτησης μετά το τέλος της απεργίας των γιατρών τον Ιούλιο.

Ωστόσο η κατάσταση αυτή φέρνει στο φως πόσο ευάλωτα είναι τα συστήματα υγείας σε χώρες που έχουν ήδη φτάσει στα όριά τους λόγω της πανδημίας covid. Φέτος στη Γκάμπια έχουν καταγραφεί δεκάδες κρούσματα ιλαράς, πολλά περισσότερα σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια.

Στη χώρα πραγματοποιήθηκε το 2015 εκστρατεία εμβολιασμού σε απομακρυσμένες περιοχές. Ακόμη μία ήταν προγραμματισμένη για το 2020, αλλά οι πόροι απορροφήθηκαν για την αντιμετώπιση της πανδημίας, σύμφωνα με τον Σαχίντ Μαχμπούμπ Άουαν, στέλεχος της Unicef στη Γκάμπια. Το 2020 στη χώρα μειώθηκε στο 66% το ποσοστό των παιδιών που έκαναν τα προγραμματισμένα εμβόλια για τις παιδικές ασθένειες, σε σχέση με 93% το 2018, επεσήμανε ο ίδιος.

Η εκστρατεία εμβολιασμού κατά της ιλαράς επαναπρογραμματίστηκε για το 2021, αλλά τον Ιούλιο εκείνου του έτους εντοπίστηκε στη Γκάμπια πολιομυελίτιδα. Καθώς δεν υπήρχαν οι απαραίτητοι πόροι για τη διεξαγωγή δύο παράλληλων εμβολιαστικών εκστρατειών, οι υγειονομικές αρχές έδωσαν προτεραιότητα στην πολιομυελίτιδα.

Φονική ασθένεια

Από την ιλαρά έχαναν τη ζωή τους περίπου 2 εκατομμύρια παιδιά ετησίως πριν τη δημιουργία εμβολίου τη δεκαετία του 1960.

Στις φτωχές χώρες, όπου τα παιδιά έχουν συνήθως πιο αδύναμα ανοσοποιητικά συστήματα λόγω του υποσιτισμού και άλλων ασθενειών, η ιλαρά μπορεί να σκοτώσει το 10% όσων μολύνει, ενώ είναι ιδιαίτερα μεταδοτική. Ένας μόνο ασθενής με ιλαρά μπορεί να μολύνει 12 με 18 άλλους ανθρώπους.

Στη διάρκεια των ετών η επιτυχία του εμβολίου κατά της ιλαράς έχει κάνει πολλούς να ξεχάσουν τους κινδύνους που ενέχει η ασθένεια, προειδοποιούν οι υγειονομικοί. Αυξανόμενος αριθμός κοινοτήτων σε χώρες όπου η ιλαρά έχει εξαλειφθεί – περιλαμβανομένων των ΗΠΑ και της Ευρώπης—επιλέγουν να μην εμβολιάσουν τα παιδιά τους κατά της ασθένειας αυτής. Τα κρούσματα ιλαράς μειώνονταν παγκοσμίως ως το 2016, οπότε η τάση άρχισε να αντιστρέφεται λόγω των επιφυλάξεων κάποιων γονιών, που οφείλονταν κυρίως στην παραπληροφόρηση και την έλλειψη εμπιστοσύνης στις υγειονομικές αρχές.

Το 2019 ο αριθμός των κρουσμάτων ιλαράς παγκοσμίως έφτασε στο υψηλότερο επίπεδό του τα τελευταία 23 χρόνια, με αποτέλεσμα 200.000 άνθρωποι να χάσουν τη ζωή τους, ακόμη και σε χώρες όπου η ασθένεια είχε εξαλειφθεί. Η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό ήταν μία από τις πλέον πληγείσες χώρες, με περισσότερους από 6.000 θανάτους.

Τότε το 86% των παιδιών είχαν λάβει τουλάχιστον μία δόση του εμβολίου κατά της ιλαράς, σύμφωνα με εκτιμήσεις του ΠΟΥ. Ως το 2021, όταν 25 εκατομμύρια παιδιά παγκοσμίως έχασαν την πρώτη δόση του εμβολίου αυτού, το ποσοστό μειώθηκε στο 81%, το χαμηλότερο από το 2008. Στην Αφρική το ποσοστό μειώθηκε μόλις στο 68%.

Έλλειψη πόρων

Τα CDC έχουν ταυτοποιήσει 12 αφρικανικές χώρες οι οποίες δεν έχουν ξεκάθαρα σχέδια ή πόρους για την επόμενη εμβολιαστική εκστρατεία κατά της ιλαράς. Το Τσαντ, το Μαλί και η Λιβερία, όπου το ποσοστό εμβολιασμού κυμαίνεται μεταξύ του 55% και του 70%, αντιμετωπίζουν ιδιαίτερο κίνδυνο.

Κάποιες από τις πιο φτωχές χώρες παγκοσμίως έχουν υποβάλει αίτημα για να λάβουν βοήθεια από διεθνείς εταίρους, κυρίως τον διεθνή μηχανισμό εμβολίων Gavi. Ωστόσο ο Gavi έστειλε πίσω τα αιτήματα χρηματοδότησης οκτώ χωρών από τον Σεπτέμβριο του 2021 ως τον Μάρτιο του 2022, ζητώντας περισσότερες λεπτομέρειες προκειμένου να βεβαιωθεί ότι οι εκστρατείες εμβολιασμού θα είναι αποτελεσματικές.

Ο Gavi τόνισε παράλληλα ότι έχει συνείδηση της έκτακτης ανάγκης και για τον λόγο αυτό προσπαθεί να επεξεργαστεί με γοργούς ρυθμούς τις αιτήσεις για εμβολιαστικές εκστρατείες σε χώρες που θα χρειαστούν περισσότερο από ένα έτος για να τις σχεδιάσουν.

Το έχει ήδη πράξει για το Αφγανιστάν, όπου αυξάνονται τα κρούσματα ιλαράς. Παράλληλα έχει επιταχυνθεί μια εκστρατεία εμβολιασμού στη Ζιμπάμπουε, ενώ πολλές εκστρατείες έχουν εγκριθεί για διάφορες αφρικανικές χώρες του τελευταίους μήνες. Μέχρι τα μέσα του 2023 ο Gavi εκτιμά ότι θα στηρίζει εκστρατείες σε 23 χώρες.

Πηγή: ΑΠΕ