Αγανάκτηση για τον σχεδιασμό της Σπιναλόγκας – «Θα κάνουμε το μνημείο εστιατόριο;»

Αγανακτισμένος από τη συμπεριφορά της υπουργού Πολιτισμού κ. Μενδώνη εμφανίστηκε χθες, Τρίτη 9 Αυγούστου, ο δήμαρχος Αγίου Νικολάου, Αντώνης Ζερβός, ο οποίος έκανε σαφές πως, με βάση τους συγκεκριμένους κυβερνητικούς χειρισμούς, το μνημείο της Σπιναλόγκας υποβαθμίζεται. Ταυτόχρονα, επισήμανε προς πάσα κατεύθυνση πως το σχέδιο του υπουργείου για το μνημείο της Σπιναλόγκας θα φέρει σε δύσκολη θέση την τοπική κοινωνία.

Πιο συγκεκριμένα, ο δήμαρχος Αγίου Νικολάου, Αντώνης Ζερβός, υπογράμμισε τη λύπη του για όσα βλέπουν το φως της δημοσιότητας.

«Με λύπη, χθες και σήμερα (σ.σ. προχθές και χθες), διαβάζω σε αθηναϊκά sites πως κατά την επίσκεψή της στη Σπιναλόγκα η κ. Μενδώνη εξέτασε ένα σχέδιο ολοκληρωμένης διαχείρισης του χώρου με συγκεκριμένες χρήσεις των κτηρίων στη βάση μιας βιώσιμης αναπτυξιακής αξιοποίησης. Δηλαδή, θα κάνουμε τους χώρους της Σπιναλόγκα ξενοδοχεία ή εστιατόρια; Θα γίνει εστιατόριο το νοσοκομείο όπου περιθάλπονταν οι λεπροί; Θα γίνει σούσι-μπαρ ο βράχος της Ακρόπολης; Έτσι θεωρούμε πως αξιοποιείται ο χώρος της Σπιναλόγκας;», ανέφερε χαρακτηριστικά.

Ο κ. Ζερβός, μεταξύ άλλων, υπογράμμισε πως τα σχέδια της υπουργού Πολιτισμού βρίσκονται σε αντίθετη κατεύθυνση με τα συμφέροντα της τοπικής κοινωνίας και της επιχειρηματικότητας. Σε περίπτωση που το υπουργείο Πολιτισμού προβάλλει ένα σχέδιο δημιουργίας επιχειρήσεων στη Σπιναλόγκα, τότε οι τοπικοί επιχειρηματίες της περιοχής θα εκφράσουν τη δυσαρέσκειά τους.

«Τα μνημεία μας θα μπουν στη λογική του κέρδους και της εκμετάλλευσης; Το κράτος θα γίνει επιχειρηματίας έναντι των επιχειρηματιών της Ελούντας και του Αγίου Νικολάου; Είναι πρωτάκουστα πράγματα, τα οποία έχουν συζητηθεί στο παρελθόν. Μιλάμε έτσι για ένα μνημείο που είναι το δεύτερο σε επισκεψιμότητα σε ολόκληρη την Κρήτη; Είναι αδιανόητα όσα βλέπουμε να βγαίνουν στο φως της δημοσιότητας και που αφήνουν πολλές απορίες», είπε ακόμη ο κ. Ζερβός.

Επιστολή

Είχε προηγηθεί επιστολή του Αντώνη Ζερβού προς στη Λίνα Μενδώνη, με την οποία τόνιζε πως «η Σπιναλόγκα δεν έχει “ανάγκη” μια σειριακή εγγραφή ως ένα ενετικό φρούριο για “παρηγοριά”».

Πιο συγκεκριμένα, στη γραπτή δήλωσή του, ο δήμαρχος Αγίου Νικολάου Αντώνης Ζερβός υποστηρίζει: «Η παρουσία της υπουργού Πολιτισμού κ. Λίνας Μενδώνη στον Δήμο Αγίου Νικολάου στις 4/8/2022 άφησε μια “γλυκόπικρη γεύση”. Γιατί, από τη μια πλευρά, δόθηκαν απαντήσεις και οδηγίες για επίλυση σοβαρών θεμάτων που έχουν κολλήσει στα γρανάζια της γραφειοκρατίας και της υποστελέχωσης του δημόσιου τομέα εδώ και χρόνια (αρχαιολογικές ζώνες Καλού Χωριού, αντιμετώπιση καθημερινότητας – καθαριότητα, μικροσυντηρήσεις κ.ά. στη Σπιναλόγκα) καθώς και στην προώθηση του μεγάλου έργου ηλεκτροδότησης και υδροδότησης του νησιού, ενώ, από την άλλη, ανακοινώθηκε ότι το ΥΠ.ΠΟ. αλλάζει πολιτική στο θέμα του τρόπου ένταξης της Σπιναλόγκας στα μνημεία τα προστατευόμενα από την UNESCO. Δε θα το προωθήσει πλέον ως αυτόνομο μνημείο, αλλά μέσα από μια σειριακή εγγραφή μόνο ως ενετικό φρούριο, αφήνοντας στην άκρη την κύρια διάσταση που έχει αποφέρει την επισκεψιμότητα που έχει, δηλαδή ότι αποτελεί μνημείο ανθρώπινου πόνου και εγκλεισμού!».

Χρονολογική εξέλιξη του θέματος

Η πρόταση για ένταξη της Σπιναλόγκας στα προστατευόμενα από την UNESCO μνημεία ξεκίνησε το 2009 από το ΤΕΕ/ΤΑΚ, που έστειλε σχετικό αίτημα προς το ΥΠ.ΠΟ. στις 20/10/2009 και απαντήθηκε με το ΥΠ.ΠΟ./ΓΔΑΠΚ/ΑΡΧ/Α2/Φ 91.8.1/99455/3000 έγγραφο. Τότε το μνημείο υπαγόταν στη 13η ΕΒΑ με έδρα το Ηράκλειο – αφού η ΕΦΑΛΑΣ ως υπηρεσία συστάθηκε αργότερα – και υπεύθυνη ήταν η αρχαιολόγος κ. Γωγώ Μοσχόβη.

Το 2010, με τη χρηματοδότηση της τότε Νομαρχίας Λασιθίου, συγκροτήθηκε η αρχική 5μελής Ομάδα Εργασίας (Αντ. Ζερβός, Στέλλα Μαλλιαράκη, Κων. Μαυρικάκης, Εύα Μουντράκη, Οδ. Σγουρός) για την προετοιμασία της πρώτης φάσης της όλης διαδικασίας, δηλαδή της υποβολής του φακέλου στο υπουργείο για την αποδοχή του αιτήματος και την προώθηση – από το ΥΠ.ΠΟ. πλέον – του αιτήματος προς την UNESCO. Κατά τη σύνταξη του φακέλου της πρώτης φάσης έγιναν δύο συναντήσεις της αρχικής ομάδας του ΤΕΕ/ΤΑΚ με την τότε γενική γραμματέα και σημερινή υπουργό και στελέχη του ΥΠ.ΠΟ.: μία στον Άγιο Νικόλαο και μία στα κεντρικά του υπουργείου. Στις συναντήσεις αυτές δε δόθηκε καμιά διαφορετική κατεύθυνση από την ένταξη ως μεμονωμένο μνημείο. Και φυσικά συνεχής συνεργασία με τις τοπικές υπηρεσίες.

Η Ομάδα ετοιμάζει τον σχετικό φάκελο της πρώτης φάσης με το ΤΕΕ/ΤΑΚ και την Περιφέρεια Κρήτης που αποστέλλεται στο υπουργείο και γίνεται αποδεκτός καταρχήν. Ως κριτήρια ένταξης με βάση τον κατάλογο κριτηρίων της UNESCO προτάθηκαν, σε συνεννόηση πάντα με τις υπηρεσίες, τα:

i) «Να αποτελεί αριστούργημα της ανθρώπινης δημιουργικής διάνοιας».

ii) «Να επιδεικνύει σημαντικές ανθρώπινες αξίες για μακρά περίοδο χρόνου ή σε μια πολιτιστική περιοχή του κόσμου, σε εξελίξεις στην αρχιτεκτονική ή την τεχνολογία, τις μνημειακές τέχνες, την πολεοδομία ή τον σχεδιασμό τοπίου».

iii) «Να αποτελεί σημαντικό παράδειγμα τύπου κτηρίου, αρχιτεκτονικού ή τεχνολογικού συνόλου ή τοπίου που απεικονίζει σημαντική ή σημαντικές φάσεις της ανθρώπινης ιστορίας».

iv) «Να συνδέεται άμεσα ή διακριτά με γεγονότα ή ζώσες παραδόσεις, με ιδέες ή πίστεις (ή πεποιθήσεις), με καλλιτεχνικά ή λογοτεχνικά έργα εξέχουσας παγκόσμιας σημασίας». Τον Ιανουάριο του 2014, με την αναμόρφωση της λίστας των προς ένταξη μνημείων (tentative list) από την UNESCO, το μνημείο εντάσσεται στη λίστα ως μεμονωμένο μνημείο.

Το 2015 (20/3/2015) με το με αριθμ. πρωτ. ΥΠΟΠΠΑΙΘ/ΓΔΑΠΚ/ΔΝΜΑ/ΤΕΕ.ΑΕΙ/47310/ 26016/1472/20.3.2015 δίνονται οδηγίες από το ΥΠ.ΠΟ. για τη σύνταξη του διαχειριστικού σχεδίου για τη Σπιναλόγκα.

Το 2016:

Τον Μάιο του 2016 ανατίθεται από τον Δήμο Αγίου Νικολάου, μετά από διαγωνισμό, η συμπλήρωση του υλικού για τη δεύτερη φάση του φακέλου της υποψηφιότητας.

Σε απάντηση προς τη Βουλή των Ελλήνων, την ίδια χρονιά, για τα προς ένταξη μνημεία στην UNESCO, η Σπιναλόγκα καταγράφεται ως μεμονωμένο μνημείο, ενώ για πρώτη φορά αναφέρεται η σειριακή εγγραφή των μινωικών ανακτόρων και των ελληνικών θεάτρων.

Το 2017 υποβάλλεται στο ΥΠ.ΠΟ. η δεύτερη φάση από τον Δήμο Αγίου Νικολάου. Τα 4 αρχικά κριτήρια της πρώτης φάσης περιορίζονται σε τρία, αφαιρώντας το πρώτο (το i).

Το 2019:

Τον Ιανουάριο του 2019 εγκρίνεται το διαχειριστικό σχέδιο από το ΥΠ.ΠΟ. και υποβάλλεται ο σχετικός φάκελος. Από τα τρία κριτήρια της πρώτης φάσης επιλέγονται τελικά τα δύο (τα iii και iv). Η επιλογή γίνεται από τους υπηρεσιακούς παράγοντες του ΥΠ.ΠΟ.

Καλοκαίρι του 2019 γίνεται επίσκεψη εκπροσώπου της UNESCO (απεσταλμένη της ICOMOS) για επιτόπιο έλεγχο των στοιχείων του φακέλου.

Ένταξη στην UNESCO

«Δεν είναι ένα από τα πολλά ενετικά φρούρια»

Συνεχίζοντας ο κ. Ζερβός αναφέρει, μεταξύ άλλων: «Η υπουργός αναρωτήθηκε αν γνωρίζουμε τι σημαίνει ένταξη μνημείου στην UNESCO και τους πιθανούς περιορισμούς που προβλέπονται. Την ενημέρωσα λοιπόν ότι υπήρξε ευρεία δημοσιότητα του θέματος. Μοιράστηκαν ερωτηματολόγια και έγιναν και δύο λαϊκές συνελεύσεις. Στις δύο λαϊκές συνελεύσεις, που είχαν γίνει στην πρώτη φάση από την ομάδα του ΤΕΕ/ΤΑΚ, είχαν όλα αναλυθεί. Με την 299/2011 απόφαση του Δ.Σ. του Δήμου Αγίου Νικολάου εγκρίνονται και υιοθετούνται τα πρακτικά των λαϊκών αυτών συνελεύσεων Βρουχά και Ελούντας ομόφωνα. Μάλιστα στη μία από τις δύο αυτές συνελεύσεις – στον Βρουχά – είχε συζητηθεί η ιδέα να αναζητηθεί το Σήμα της Ευρωπαϊκής Πολιτιστικής Κληρονομιάς και όχι η ένταξη στα μνημεία της UNESCO – ως πιο απλή διαδικασία – και δεν έγινε δεκτό».

Ο ίδιος κατέληξε: «Το θέμα λοιπόν είναι τι πολιτικό κεφάλαιο είναι διατεθειμένη να διαθέσει η κάθε χώρα – κάθε φορά – για να εντάξει τα μνημεία της στα μνημεία της UNESCO. Και αυτό δυστυχώς ή ευτυχώς είναι κεντρική πολιτική απόφαση.

Και η αλλαγή πολιτικής σε ένα εθνικό θέμα αποκλειστικής αρμοδιότητας ενός υπουργείου είναι κατανοητή, αλλά τεκμηριωμένα. Και τα όποια λάθη γίνονται – αν γίνονται – δεν είναι κακό να διορθώνονται, αναλαμβάνοντας και την όποια ευθύνη (προσωπική ή πολιτική) συνεπάγεται.

Προσωπική μου άποψη, τέλος, είναι ότι η Σπιναλόγκα δεν έχει “ανάγκη” μια σειριακή εγγραφή ως ένα ενετικό φρούριο για “παρηγοριά”. Ο μεγάλος αριθμός των επισκεπτών της (που το ΥΠ.ΠΟ. δε θέλει να κοινοποιεί) το αποδεικνύει. Αυτοί μας “επέβαλαν” να ασχοληθούμε τόσο σοβαρά με το μνημείο και να το τοποθετήσουμε στο ύψος που του ανήκει».

Πηγή: neakriti.gr