Αμαζόνιος: «Το δάσος δεν ανήκει μόνο στους ιθαγενείς, ανήκει σε όλους μας»

Οι πυρκαγιές στον Αμαζόνιο αυξήθηκαν κατά 81% σε σύγκριση με την ίδια περίοδο πέρυσι

Δήμητρα Λιόγκα
αμαζόνιος-το-δάσος-δεν-ανήκει-μόνο-στ-660379
Δήμητρα Λιόγκα
στιγμιότυπο youtube

Ο Αμαζόνιος, ο «πνεύμονας» του πλανήτη μας, υποφέρει. Υποφέρει όσο μαίνονται οι φλόγες. Όπως οι πνεύμονες είναι ζωτικής σημασίας για την επιβίωση του ανθρώπου, αντίστοιχα και η Γη «αναπνέει» χάριν της τεραστίας δασικής αυτής έκτασης (το 20% του οξυγόνου που υπάρχει στην ατμόσφαιρα παράγεται στο δάσος αυτό!). Έπειτα από τις περσινές πυρκαγιές και τις ακόμη πιο τραγικές φετινές, ο Αμαζόνιος βρίσκεται στο χείλος της απόλυτης καταστροφής. 

Η ανάλυση των στοιχείων της κυβέρνησης της Βραζιλίας από την περιβαλλοντική οργάνωση Greenpeace έδειξε ότι οι πυρκαγιές αυξήθηκαν κατά 81% σε σύγκριση με την ίδια περίοδο πέρυσι.

Ένα χρόνο μετά τις τεράστιες πυρκαγιές του Αμαζονίου πέρυσι, που προκάλεσαν μια διεθνή κρίση, τα νέα αυτά στοιχεία εγείρουν φόβους ότι η φετινή περίοδος θα μπορούσε να είναι ακόμη χειρότερη.

Ας δούμε, όμως, βήμα βήμα πώς η περιβαλλοντική κρίση του Αμαζονίου έφτασε στο ανυποχώρητο.

1. Η πολιτική της κυβέρνησης Bolsonaro 

Κατά τους τελευταίους 20 μήνες, που βρίσκεται ο Jair Bolsonaro στην προεδρία και ένα χρόνο μετά από μια καταστροφική έξαρση των πυρκαγιών στον Αμαζόνιο έχει δημιουργηθεί μία παγκόσμια οργή. Φαίνεται ότι ο πρόεδρος της Βραζιλίας κατευθύνει τη χώρα προς μία συντριπτική περιβαλλοντική κρίση.

Ο Πρόεδρος Bolsonaro θέλει διακαώς να κλείσει μια μεγάλη εμπορική συμφωνία με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Όμως με το δάσος τυλιγμένο στις φλόγες, οι ηγέτες της Ε.Ε. σκέφτονται τελευταία στιγμή να αλλάξουν τη συμφωνία, ώστε να προβλέπει και για την προστασία του Αμαζονίου.

«Ο Αμαζόνιος είναι καταδικασμένος σε καταστροφή», δήλωσε ένα πρώην μέλος της περιβαλλοντικής υπηρεσίας της Βραζιλίας, Ίμπμα, κατηγορώντας τον ακροδεξιό λαϊκιστή.

Τον Μάιο, περισσότερες από 40 βρετανικές εταιρείες, συμπεριλαμβανομένων κορυφαίων σούπερ μάρκετ, απευθύνθηκαν στους Βραζιλιάνους νομοθέτες για να εκφράσουν τις ανησυχίες τους σχετικά με τις πυρκαγιές και την αποψίλωση των δασών. Η Greenpeace ανέφερε ότι οι Βρετανοί καταναλωτές πρέπει να δείξουν ότι δεν συμφωνούν με την καταστροφή του Αμαζονίου.

«Όλοι πωλούν μεγάλο όγκο βιομηχανικού κρέατος, μεγάλο μέρος του οποίου συνδέεται με την αποψίλωση δασών όπως ο Αμαζόνιος», δήλωσε η Άννα Τζόουνς, επικεφαλής των δασών στο Greenpeace της Μεγάλης Βρετανίας. «Ήρθε η ώρα τα σούπερ μάρκετ να διώξουν τους καταστροφείς των δασών και να αντικαταστήσουν το βιομηχανικό κρέας με φυτικές επιλογές».

Τον Ιούλιο, η κυβέρνηση απαγόρευσε τις ελεγχόμενες φωτιές για 120 ημέρες στις περιοχές του Αμαζονίου και του Pantanal, όπου μαίνονται επίσης πυρκαγιές. Ωστόσο, η κυβέρνηση δεν μπόρεσε να ελέγξει τις αυξανόμενες πυρκαγιές και την αποψίλωση των δασών, παρά την ακριβή στρατιωτική επιχείρηση που ξεκίνησε τον Μάιο.

Με την ονομασία «Operation Green Brasil 2» και επικεφαλής τον αντιπρόεδρο στρατηγό Χάμιλτον Μουράο, η επιχείρηση περιλαμβάνει χιλιάδες στρατιώτες, και σύμφωνα με το υπουργείο Άμυνας, μέχρι στιγμής, έχει κατασχέσει 28.100 κυβικά μέτρα ξύλου και επέβαλε πρόστιμα αξίας 575.000 λιρών, όπως αναφέρεται σε άρθρο του Guardian.

Στις 7 Ιουλίου, διευθύνοντες σύμβουλοι 39 εταιρειών, συμπεριλαμβανομένης της Microsoft, της Ambev, της Shell και κορυφαίων τραπεζών, όπως η Santander, εξέφρασαν ανησυχίες σχετικά με τον «αντίκτυπο στις επιχειρήσεις της τρέχουσας αρνητικής αντίληψης που έχει η Βραζιλία στο εξωτερικό σε σχέση με κοινωνικο-περιβαλλοντικά ζητήματα στον Αμαζόνιο».

Ωστόσο, ο Mourao είπε ότι για να ελέγξει την αποψίλωση των δασών, η Βραζιλία πρέπει να ρυθμίσει την χαοτική ιδιοκτησία γης στον Αμαζόνιο. Η κυβέρνηση σχεδιάζει ένα διάταγμα για να επιτρέψει 97.000 τίτλους γης να τακτοποιηθούν εξ αποστάσεως, το οποίο λένε οι περιβαλλοντολόγοι σημαίνει επιβράβευση των καταπατητών με νόμιμους τίτλους.

Ενώ ο Mourao έχει πιο μετριοπαθές τόνο, ο Bolsonaro έχει την ίδια φλογερή ρητορική, κατηγορώντας μάλιστα τον Leonardo Di Caprio και τις ΜΚΟ για πυρκαγιές παρά το γεγονός ότι δεν είχε αποδείξεις.

Ο ακροδεξιός πρόεδρος της χώρας ισχυρίστηκε μάλιστα ότι οι αναφορές για αυξανόμενο αριθμό πυρκαγιών του Αμαζονίου ήταν «ψέμα». Ωστόσο, η κυβέρνηση δεν μπόρεσε να ελέγξει τις αυξανόμενες πυρκαγιές και την αποψίλωση των δασών παρά την ακριβή στρατιωτική επιχείρηση που ξεκίνησε τον Μάιο.

Μάλιστα οι δορυφορικές εικόνες που συλλέγονται από το Εθνικό Ινστιτούτο Διαστημικής Έρευνας της Βραζιλίας, την Inpe, φανέρωσαν την ανεπάρκεια αυτών των προσπαθειών. Τον Αύγουστο, σημειώθηκαν περισσότερες από 7.600 πυρκαγιές στον Αμαζόνιο, δηλαδή τον υψηλότερο αριθμό από το 1998 και σχεδόν 1.000 περισσότερες από πέρυσι. Μέχρι στιγμής, σε ολόκληρη την περιοχή του Αμαζονίου έχουν εντοπιστεί περισσότερες από 29.307 πυρκαγιές τον Αύγουστο, δηλαδή ο δεύτερος υψηλότερος αριθμός σε μια δεκαετία και ελαφρώς μικρότερος από τον αριθμό των 30.900 του περασμένου έτους.

Η Greenpeace υπολόγισε ότι παρά την στρατιωτική κινητοποίηση και την απαγόρευση της καύσης των δέντρων, υπήρξε μόνο μείωση κατά 8% στις πυρκαγιές μεταξύ των μέσων Ιουλίου και μέσα Αυγούστου σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος.

«Παρακολουθούμε την τραγωδία του περασμένου έτους να επαναλαμβάνεται», δήλωσε ο Romulo Batista, μέλος της περιβαλλοντικής εκστρατείας της Greenpeace στο Manaus, την πρωτεύουσα του Αμαζόνιου.

Η αποψίλωση των δασών από τον Αύγουστο του 2019 έως τον Ιούλιο 2020 αυξήθηκε κατά 34%. Κανείς δεν έχει κατηγορηθεί για τη συντονισμένη «Ημέρα της Πυρκαγιάς» του περασμένου έτους, όταν οι πυρκαγιές τριπλασιάστηκαν μόνο στην πολιτεία Pará στις 10-11 Αυγούστου, ειδικά γύρω από την περιοχή Novo Progresso, όπου παρατηρήθηκαν 638 πυρκαγιές τις πρώτες 10 ημέρες του Αυγούστου.

«Είναι μία τεράστια προπαγάνδα. Δεν καταπολεμάς την αποψίλωση των δασών με μια στρατιωτική επιχείρηση, το κάνεις όλο το χρόνο με νοημοσύνη και συντονισμό» λένε οι ειδικοί.

«Αυτή η ιστορία ότι οι φωτιές στον Αμαζόνιο αυξάνονται είναι ψέμα και πρέπει να το καταπολεμήσουμε παρουσιάζοντας αληθινά νούμερα», δήλωσε ο Jair Bolsonaro σύμφωνα με το Reuters, το οποίο δημοσίευσε φωτογραφίες δασών που καταστράφηκαν από πυρκαγιά στο δήμο Απούι στην πολιτεία Amazonas.

2. Ο βίαιος διωγμός των ιθαγενών πληθυσμών του Αμαζονίου

Οι ιθαγενείς ηγέτες λένε ότι ο πρόεδρος της χώρας προσπαθεί να τους απομακρύνει από τη γη τους και αναμένουν ότι θα ακολουθήσει μία νέα εποχή καταστροφής.

«Ο Bolsonaro δεν είναι καλός. Θέλει να μας καταστρέψει, να βομβαρδίσει τα χωριά μας. Αυτά είναι τα νέα που ακούω».

Φαίνεται ότι οι αυτόχθονες κοινότητες αντιμετωπίζουν μία σοβαρή απειλή, καθώς οι στρατιωτικοί ηγέτες εκτόξευσαν αυτοκινητόδρομους στην περιοχή, πριν από περίπου πέντε δεκαετίες, αφήνοντας πίσω αμέτρητους νεκρούς και μία ασύλληπτη καταστροφή του δασικού περιβάλλοντος.

«Δεν έχουμε ξαναζήσει ποτέ μία τόσο δύσκολη στιγμή μέχρι στιγμής» δήλωσε ο Βραζιλιάνος Jaime Siqueira, μέλος ΜΚΟ που υπερασπίζεται τα εδάφη των αυτόχθονων κοινοτήτων στον Αμαζόνιο.

Όπως και άλλες αυτόχθονες περιοχές του Αμαζονίου, η φυλή της κοιλάδας Javari, η οποία δημιουργήθηκε το 1998 σε μια προσπάθεια να προστατεύσει τους κατοίκους της και τα σπίτια τους υπέφερε κατά καιρούς από εισβολείς που επιδιώκουν να εκμεταλλευτούν τους άφθονους φυσικούς πόρους της. Όμως, καθώς ο Bolsonaro προωθεί τη ρητορική του κατά των ιθαγενών και συνεχίζει να διαλύει την εταιρεία Funai, η οποία υποτίθεται ότι προστατεύει τις 300 φυλές του δάσους, οι ηγέτες της κοιλάδας Javari φοβούνται για μια δραματική επιδείνωση.

«Το όνειρο της τρέχουσας κυβέρνησης είναι να εξοντώσει όλους τους αυτόχθονες ώστε να καταλάβουν τη γη μας», ισχυρίστηκε ο Kevin Mayoruna, 39 ετών, ηγέτης της φυλής Matsés του Javari, ο οποίος πρόσφατα πραγματοποίησε διαμαρτυρία στο χωριό του στον ποταμό Jaquirana.

«Μας βλέπει σαν ζώα. Σαν να μην μπορούμε να σκεφτούμε», δήλωσε ο Ewerton Marubo, ο οποίος ήλπιζε ότι οι ξένες χρηματοδοτήσεις θα προσέφεραν τις τεχνικές προφύλαξης στις φυλές για να προστατεύσουν τα εδάφη τους.

«Το μόνο πράγμα για το οποίο ενδιαφέρεται είναι τα χρήματα. Το μόνο που τον απασχολεί είναι η αποψίλωση», δήλωσε ο Marcos Mayoruna, ένας άλλος ηγέτης της φυλής Matsés, ο οποίος εκφράζει τις ανησυχίες για τις επιπτώσεις στο παγκόσμιο περιβάλλον, στην τραγική περίπτωση της εξαφάνισης της δασικής περιοχής στην κοιλάδα Javari.

«Το δάσος δεν ανήκει μόνο στους ιθαγενείς. Ανήκει σε όλους μας…» είπε ο Marcos Mayoruna.

Χιλιάδες ανθρακωρύχοι, προφανώς ενθουσιασμένοι από τις συνεχείς διακηρύξεις του Bolsonaro ότι οι αυτόχθονες περιοχές είναι υπερβολικά μεγάλες, φέρεται να σκορπίζονται σε εδάφη Yanomami κοντά στα σύνορα της Βραζιλίας με τη Βενεζουέλα για αναζήτηση χρυσού.

Η Cristina Larraín, ακτιβίστρια για το Ιθαγενές Συμβούλιο Ιεραποστολών (Cimi), με έδρα την Αταλάια, δήλωσε ότι οι φυλές του Javari αντιμετώπιζαν εντατική επίθεση από υλοτόμους, κτηνοτρόφους, κυνηγούς αγριόγατών και ψαράδες, καθώς και εταιρείες πετρελαίου πέρα ​​από τα σύνορα στο Περού.

Δυστυχώς, η κοιλάδα Javari προσελκύει το ενδιαφέρον πολλών εκμεταλλευτών, αλλά ο αφανισμός των τροπικών δασών και ποταμιών θα οδηγήσει στην καταστροφή 16 φυλών. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι οι συγκεκριμένες φυλές δεν φέρουν ανοσία σε απλές ασθένειες και συνεπώς οποιαδήποτε ενδέχεται να αποδειχθεί μοιραία για τους ιθαγενείς.

3. Οι εξαγωγές σόγιας και βοδινού κρέατος

Τεράστιες ποσότητες σόγιας και βοδινού κρέατος που εισάγονται στην Ευρώπη από τη Βραζιλία έχουν «μολυνθεί» από την αποψίλωση των δασών, σύμφωνα με έρευνες.

Τα ευρήματα δείχνουν ότι πρέπει να γίνουν πολύ περισσότερα για την προστασία της γης της Βραζιλίας, καθώς οι εμπορικές συμφωνίες είναι πιθανό να αυξήσουν ραγδαία τις πωλήσεις σε ευρωπαίους καταναλωτές.

Περίπου το ένα πέμπτο της σόγιας που εξάγεται στην ΕΕ από τις περιοχές του Αμαζονίου και του Cerrado της Βραζιλίας, κυρίως για ζωοτροφές και τουλάχιστον το 17% του βοδινού κρέατος, είναι πολύ πιθανό να προέρχεται από γη που έχει αποψιλωθεί, όπως αναφέρει η μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Science.

Μόνο το 2% των εδαφικών ιδιοκτήτων της Βραζιλίας που μελετήθηκαν ήταν υπεύθυνοι για το 62% της παράνομης αποψίλωσης, όπως διατύπωσαν οι ερευνητές μέσω μιας προσεκτικής εξέτασης της χρήσης γης και της αποψίλωσης. Οι ερευνητές συνέταξαν ένα νέο ολοκληρωμένο σύνολο χαρτών χρήσης γης και αποψίλωσης, από πηγές όπως το εθνικό διαδικτυακό μητρώο περιβαλλοντικών αδειών και τις άδειες μεταφοράς βοοειδών, προκειμένου να διακρίνουν τις περιπτώσεις νόμιμης και παράνομης αποψίλωσης.

Οι ερευνητές καταλήγουν ότι η κυβέρνηση της Βραζιλίας θα μπορούσε να κάνει περισσότερα για να διασφαλίσει την γεωργική αλυσίδα και να εφαρμόσει νόμιμες πρακτικές για την αποψίλωση των δασών.

«Δεν αρκεί να ισχυριζόμαστε ότι είναι η πιο βιώσιμη γεωργία του κόσμου, από την στιγμή που ένα μερίδιο του κλάδου δεν συμμορφώνεται με τους περιβαλλοντικούς νόμους της χώρας και υποστηρίζει την αναίρεση των κυβερνητικών περιβαλλοντικών επιτευγμάτων» δήλωσαν οι ερευνητές.

Η εμπορική συμφωνία με την Ευρωπαϊκή Ένωση

Η εμπορική συμφωνία μεταξύ της Ευρωπαϊκή συμφωνία και του ομίλου των Λατινικών Χώρων, Mercosur, που συμφωνήθηκε τον περασμένο Ιούνιο, περιλαμβάνει δεσμεύσεις για την καταπολέμηση της αποψίλωσης των δασών και την τήρηση της συμφωνίας. Η Ε.Ε. όμως δεν έχει λόγο να επικυρώσει τη συμφωνία, όταν ο Bolsonaro επιδεικνύει ενεργά την πρόθεσή του να μην τηρήσει καμία από τις διατάξεις.

H Ευρώπη πρέπει να στείλει ένα σαφές και κατηγορηματικό μήνυμα στον Bolsonaro ότι η επικύρωση δεν μπορεί να ληφθεί υπόψη έως ότου η Βραζιλία δείξει ότι είναι έτοιμη να συμμορφωθεί με τις περιβαλλοντικές της δεσμεύσεις. Για να αξιολογηθεί αυτή η ετοιμότητα, πρέπει να καθοριστούν δύο σαφή σημεία αναφοράς.

Πρώτο σημείο αναφοράς: σημαντική πρόοδος στον τερματισμό της ατιμωρησίας για βία κατά των υπερασπιστών των δασών, όπως δείχνει ο αριθμός των υποθέσεων που ερευνήθηκαν, διώχθηκαν και τέθηκαν σε δίκη.

Δεύτερο σημείο αναφοράς: μείωση των ποσοστών αποψίλωσης που αρκεί για να επαναφέρει τη χώρα σε καλό δρόμο για να επιτύχει τους δικούς της στόχους βάσει της Συμφωνίας του Παρισιού.

Οι ολέθριες πυρκαγιές

Κορυφαίοι επιστήμονες πλέον ανησυχούν μήπως το οικοσύστημα του Αμαζονίου καταρρεύσει. Ήδη σοβαρές καταστροφικές περίοδοι ξηρασίας έχουν επανειλημμένα εμποδίσει την κανονική αναγέννηση. Συνεπώς, το πλούσιο αυτό οικοσύστημα αποδυναμώνεται δραματικά.

Όπως τεκμηριώνεται από τη NASA, το τροπικό δάσος δεν αντιδρά όπως κάποτε. Δεν έχει αρκετό χρόνο μεταξύ των περιόδων έντονης ξηρασίας για να αναγεννηθεί. Σε όλη την καταγεγραμμένη ιστορία, αυτό δεν έχει γίνει ποτέ ξανά, γεγονός που προκαλεί έντονη ανησυχία.

Επιπλέον, η περίοδος έντονων βροχοπτώσεων, που διαρκεί από τον Δεκέμβριο έως τον Φεβρουάριο, ήταν από τις 10 χειρότερες φέτος, με μόλις το 75% των συνηθισμένων βροχοπτώσεων τη σεζόν.

Δύο κορυφαίοι επιστήμονες που μελετούν το τροπικό δάσος του Αμαζονίου -ο Thomas Lovejoy (Πανεπιστήμιο George Mason) και ο Carlos Nobre (Πανεπιστήμιο του Σάο Πάολο)- έκαναν σχετική ανακοίνωση μόλις πρόσφατα: «Σήμερα βρισκόμαστε σε μια κρίσιμη χρονική στιγμή. Εδώ, τώρα, είμαστε ακριβώς στο σημείο καμπής»,.

Οι πυρκαγιές στην εποχή της ξηρασίας του Αμαζονίου προκαλούνται κυρίως από ανθρώπους είτε για την εκκαθάριση της γης, είτε για την καύση δέντρων ή δασών από τα οποία έχουν ήδη αφαιρεθεί πολύτιμα ξύλα, δήλωσε ο Μπατίστα.

Ο αφανισμός της άγριας ζωής

Εικόνα: unsplash

Ο Αμαζόνιος αποτελεί τη ραχοκοκαλιά του οικοσυστήματος της Αμαζονίας. Εκεί βρίσκεται και ο δεύτερος μεγαλύτερος ποταμός του κόσμου. Το δάσος του Αμαζονίου ή αλλιώς βροχοδάσος φιλοξενεί πάνω από 43.800 είδη φυτών και περισσότερα από 2,5 εκατομμύρια είδη εντόμων. Στο Pantanal της Βραζιλίας, όπου φιλοξενείται ο μεγαλύτερος υγρότοπος στον κόσμο, οι συνεχόμενες πυρκαγιές έχουν αποδεκατίσει τεράστιους πληθυσμούς άγριας ζωής.

Η απομακρυσμένη περιοχή, κοντά στα δυτικά σύνορα του νομού με τη Βολιβία και την Παραγουάη, καίγεται από τα μέσα Ιουλίου. Μια ομάδα κτηνιάτρων, βιολόγων και οδηγών έφτασαν στα τέλη Αυγούστου στα καμένα εδάφη προκείμενου να σώσουν όσα  ζώα τραυματίστηκαν, σύμφωνα με όσα αναφέρει το Reuters.

Σύμφωνα με τις μαρτυρίες τους, οι λεοπαρδάλεις περιπλανιόντουσαν στα μαυρισμένα ερημικά εδάφη, λιμοκτονούσαν ή διψούσαν, με πόδια καμένα στο οστό και πνεύμονες μαυρισμένους από καπνό. Είδαν αποτεφρωμένα σώματα και σαγόνια που φαίνεται να ανήκουν σε μικρούς αλιγάτορες.

Ο αριθμός των πυρκαγιών στο Pantanal υπερδιπλασιάστηκε το πρώτο εξάμηνο του 2020 σε σύγκριση με την ίδια περίοδο πέρυσι, σύμφωνα με στοιχεία της κυβέρνησης. Υπήρξαν 2.534 καταγεγραμμένες πυρκαγιές στο Pantanal μεταξύ Ιανουαρίου και Ιουνίου, δήλωσε το Εθνικό Ινστιτούτο Διαστημικής Έρευνας της Βραζιλίας (INPE). Μεταξύ Ιανουαρίου και Ιουνίου 2019, το ινστιτούτο κατέγραψε 981 πυρκαγιές. Οι αριθμοί του 2020 αντιπροσωπεύουν αύξηση 158% στους αριθμούς του 2019.

Το Pantanal φιλοξενεί περίπου 1.200 είδη σπονδυλωτών ζώων, συμπεριλαμβανομένων 36 που απειλούνται με εξαφάνιση. Σε αυτό το συνήθως καταπράσινο τοπίο 150.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων (57.915 τετραγωνικά μίλια) στη Βραζιλία, σπάνια πτηνά κυματίζουν και ο μεγαλύτερος πληθυσμός των τζάγκουαρ στον κόσμο περιφέρονται.

Προσοχή το παρακάτω βίντεο περιέχει σκληρές εικόνες :

*Με πληροφορίες από Guardian, Indepedent, Amazon Tipping Point: Last Chance for Action, Science Advances, Τόμος 5, αρ. 12, 20 Δεκεμβρίου 2019)

Σχετικά Αρθρα
Σχετικά Αρθρα