Αναζητώντας το «νόημα» στην εργασία

Αν ρωτήσετε τους εργαζόμενους τι είναι πιο σημαντικό για εκείνους σε μία δουλειά, το πρώτο πράγμα που θα σας πουν είναι η αμοιβή τους. Όμως, όπως όλα δείχνουν τα δεδομένα αλλάζουν και οι άνθρωποι θέλουν η δουλειά τους να έχει νόημα.

Μια έρευνα της McKinsey & Company το 2020 έδειξε ότι το 82% των εργαζομένων πιστεύει ότι είναι σημαντικό η εταιρεία τους να έχει έναν σκοπό. Ιδανικά, κάτι που συνεισφέρει στην κοινωνία και δημιουργεί ουσιαστικό έργο. Και όταν μια εταιρεία έχει σκοπό, οι άνθρωποι της έχουν επίσης. Ξεχωριστή έρευνα της McKinsey το 2022 έδειξε ότι το 70% των εργαζομένων λέει ότι η προσωπική τους αίσθηση του σκοπού καθορίζεται από τη δουλειά τους και όταν αυτή η εργασία έχει νόημα, αποδίδουν καλύτερα, είναι πολύ πιο αφοσιωμένοι και έχουν περίπου τις μισές πιθανότητες να αναζητήσουν νέα δουλειά. 

Η αναζήτηση νοήματος στη δουλειά είναι μία σχετικά νέα ιδέα, λέει ο Aaron De Smet, ανώτερος συνεργάτης της McKinsey. Όπως λέει, η βιομηχανική επανάσταση έκανα τη δουλειά πολύ «συναλλακτική». Οι άνθρωποι δούλευαν και πληρώνονταν χρήματα για να ζήσουν, χωρίς να υπάρχει κάποιος άλλος σκοπός. Όμως, με την πάροδο του χρόνου, καθώς οι αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας και η αμοιβή έγιναν θεμελιώδη στοιχεία, οι εργαζόμενοι άρχισαν να θέλουν περισσότερα πράγματα. Το 2018 μία έρευνα Αμερικανών επαγγελματιών έδειξε ότι 9 στους 10 εργαζόμενους θα αντάλλαζαν ένα ποσοστό των αποδοχών τους για μία εργασία που θα είχε για εκείνους περισσότερο νόημα. Αυτή η ορμή ισχύει ιδιαίτερα για τη νέα γενιά που τώρα μπαίνει στο εργατικό δυναμικό. Σε μία έρευνα στου εργαζόμενους Gen Z από την τοποθεσία εργα

Η αναζήτηση νοήματος στη δουλειά είναι μια σχετικά νέα ιδέα, λέει ο Aaron De Smet, ανώτερος συνεργάτης της McKinsey. Η Βιομηχανική Επανάσταση, λέει, έκανε τη δουλειά πολύ «συναλλακτική»: οι άνθρωποι δούλευαν και πληρώνονταν χρήματα για να ζήσουν, χωρίς να απαιτείται ή να αναμένεται μεγαλύτερος σκοπός. Αλλά με την πάροδο του χρόνου, καθώς οι αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας και ο έλεγχος αμοιβής έγιναν απλά θεμελιώδη στοιχεία, οι εργαζόμενοι άρχισαν να θέλουν περισσότερα. Το 2018, μια έρευνα αμερικανών επαγγελματιών έδειξε ότι εννέα στους 10 εργαζόμενους θα ανταλλάσσουν ένα ποσοστό των αποδοχών τους για εργασία που αισθάνονταν πιο νόημα. Αυτή η ορμή για νόημα ισχύει ιδιαίτερα για τη νέα γενιά που εισέρχεται στο εργατικό δυναμικό. Σε μια έρευνα εργαζομένων Gen Z από την ιστοσελίδα εύρεσης εργασίας Monster, το 70% των ερωτηθέντων κατέταξε τον σκοπό ως πιο σημαντικό από την αμοιβή.

Καθώς οι δουλειές των ανθρώπων έχουν γίνει σημαντικό μέρος της ταυτότητάς τους – και ο τρόπος με τον οποίο περνούν τον περισσότερο χρόνο τους – τα επαγγέλματα έχουν γίνει το μέρος όπου ελπίζουν να αντλήσουν τουλάχιστον ένα μέρος του νοήματος της ζωής τους. Οι άνθρωποι μπορεί να ορίσουν το νόημα με πολλούς τρόπους, είτε πρόκειται για εργασία σε μια γυαλιστερή «δουλειά των ονείρων» ή για χρήση ιδιαίτερων δεξιοτήτων για την εκτέλεση ενός απαραίτητου ρόλου. 

Η σύγχρονη αναζήτηση του νοήματος

Η επιθυμία για ουσιαστική δουλειά ήταν μια αργή και σταθερή εξέλιξη που συνέβη καθώς η κοινωνία έγινε, συνολικά, πλουσιότερη. Καθώς οι βασικές ανάγκες των ανθρώπων για τροφή και στέγη ικανοποιούνταν και η φύση της εργασίας άλλαξε, οι άνθρωποι άρχισαν να θέλουν περισσότερα από την καθημερινότητά τους.

Η Stephanie Bot, κλινική ψυχολόγος και συνιδρυτής της Workright, μιας εταιρείας συμβούλων ψυχικής υγείας στο χώρο εργασίας με έδρα το Τορόντο, σημειώνει ότι για πολλούς ανθρώπους, η ταυτότητα έχει γίνει στενά συνδεδεμένη με την εργασία. Αυτό που κάνουμε, με πολλούς τρόπους, καθορίζει το ποιοι είμαστε.

«Καθώς έχει εξελιχθεί το είδος των θέσεων εργασίας στις οποίες βρισκόμαστε, οι άνθρωποι αναζητούν τώρα μια μεγαλύτερη αίσθηση του εαυτού τους», λέει. Κάνει τους ανθρώπους να νιώθουν ότι η ζωή τους έχει νόημα, προσθέτει, όταν η δουλειά τους έχει νόημα.

Οι άνθρωποι περνούν επίσης τον περισσότερο χρόνο τους στη δουλειά. Είναι η δραστηριότητα που καταλαμβάνει το μεγαλύτερο κομμάτι των ωρών μέσα στη μέρα. Ακόμη και όταν δεν εργάζονται, πολλοί άνθρωποι εξακολουθούν να σκέφτονται τη δουλειά. Οι νεότεροι ειδικά αναφέρουν ότι είναι δύσκολο να απεμπλακούν. Γίνεται ακόμη πιο σημαντικό  ότι αυτό το μέρος που οι άνθρωποι περνούν τον περισσότερο χρόνο τους πρέπει να σημαίνει κάτι.

«Αν οι άνθρωποι δεν έχουν χρόνο για να καλύψουν αυτές τις ανάγκες αλλού», λέει Η Bot, «πρέπει να ωφεληθούν περισσότερο από τη δουλειά».

Στον απόηχο της πανδημίας, η ουσιαστική εργασία έχει γίνει πιο σημαντική για τους ανθρώπους από ποτέ. Ήταν ένας καταλύτης που ευθυγράμμισε εκ νέου τις προτεραιότητες πολλών ανθρώπων. 

«Τα δύο τρίτα των εργαζομένων στις ΗΠΑ είπαν ότι η πανδημία τους έκανε να σκεφτούν τον σκοπό της ζωής τους», λέει ο De Smet, επικεφαλής της έρευνας McKinsey του 2021. «Όλοι εκμεταλλεύτηκαν αυτή τη στιγμή για να κάνουν πίσω και να επανεκτιμήσουν. Οι άνθρωποι έκαναν έναν απολογισμό της ζωής τους και αναρωτήθηκαν: «Έχει σημασία αυτό που κάνω; Θα έπρεπε πραγματικά να ξοδεύω τον χρόνο μου σε πράγματα που έχουν σημασία.»

Η αναζήτηση των ανθρώπων για νόημα στη δουλειά τους συνέβαλε στη Μεγάλη Παραίτηση – ένα φαινόμενο που έχει δει τους εργαζόμενους να εγκαταλείπουν μαζικά τις δουλειές τους τα τελευταία δύο χρόνια. «Μερικοί άνθρωποι είπαν: «Δεν έχω αρκετό νόημα από τη δουλειά, θέλω να εργαστώ κάπου ο σκοπός μου εκπληρώνεται περισσότερο από τη δουλειά που κάνω», λέει ο De Smet. Ή, είπαν, “Δεν νιώθω ότι η δουλειά που κάνω είναι σημαντική για κανέναν. Θέλω να πάω κάπου όπου νιώθω ότι η δουλειά μου εκτιμάται από τον οργανισμό μου».

Η έννοια του να υπάρχει νόημα

Τι σημαίνει να έχει κάτι νόημα; Δεν υπάρχει καθορισμένος ορισμός, λέει ο Bot, γιατί «το πώς αντιλαμβάνεται το άτομο τη δουλειά του είναι αυτό που το κάνει να έχει νόημα ή όχι».

Υπάρχουν διάφοροι τρόποι με τους οποίους η εργασία μπορεί να αποκτήσει νόημα, λέει, μερικοί πιο προφανείς από άλλους. «Το προφανές είναι όταν οι άνθρωποι κάνουν δουλειά που πιστεύουν ότι συμβάλλει στη βελτίωση της ανθρωπότητας», λέει. 

Για μερικούς ανθρώπους, η εργασία έχει νόημα εάν τους δίνει την ευκαιρία να χρησιμοποιήσουν τις δεξιότητές τους. 

«Οι άνθρωποι θα πρέπει να κάνουν δουλειά που να ευθυγραμμίζεται με τα ενδιαφέροντά τους και τα ταλέντα τους», λέει ο Bot, «γιατί η ευθυγράμμιση δημιουργεί επίσης νόημα. Αν νιώθω ότι χρησιμοποιώ τα καλύτερα μέρη μου για να συνεισφέρω σε ό,τι κι αν είναι, θα νιώσω καλά με τον εαυτό μου».

Επίσης το νόημα προκύπτει από την αίσθηση ότι η παρουσία κάποιου έχει σημασία – όχι μόνο για τους στόχους της εταιρείας ή την ουσία, αλλά και για άλλα μέλη της ομάδας κάποιου. «Αν αισθάνονται ότι είναι μέρος μιας ευρύτερης κοινότητας, αυτό έχει νόημα», συνεχίζει ο Bot. «Από την πανδημία, ακούω πολλά περισσότερα, «η δουλειά μου είναι άψυχη».

Ένα έγγραφο εργασίας του 2022 από την Brookings έδειξε ότι οι σχέσεις είναι, στην πραγματικότητα, ο πιο σημαντικός καθοριστικός παράγοντας της σημασίας στην εργασία. Και όσοι αισθάνονται μια έντονη αίσθηση συγγένειας, και έτσι αποκτούν μεγαλύτερο νόημα από τη δουλειά τους, είναι πιθανό να καταβάλουν μεγαλύτερη προσπάθεια, σύμφωνα με την έρευνα.

Τίποτα από αυτά δεν περιορίζεται σε θέσεις εργασίας γνώσης. Οι άνθρωποι σε θέσεις που φαίνονται κάπως χαμηλότερου προφίλ θέλουν να αισθάνονται ότι συνεισφέρουν σε κάτι μεγαλύτερο από τους εαυτούς τους, λέει ο Peter Watkins, διευθυντής πανεπιστημιακών σχέσεων με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο του Ινστιτούτου CFA, ενός μη κερδοσκοπικού οργανισμού χρηματοοικονομικής εκπαίδευσης.

«Είναι σημαντικό οι άνθρωποι να μπορούν να μιλούν για τη δουλειά τους με περηφάνια», λέει ο Watkins, «και αυτό συνδέεται με τη γνώση ότι η δική τους συμβολή σε έναν μεγαλύτερο οργανισμό οδηγεί σε κάτι λίγο πιο αξιόλογο».

Οποιαδήποτε δουλειά μπορεί να έχει νόημα, συμφωνεί ο Bot, αρκεί να αισθάνεται ότι τροφοδοτεί έναν μεγαλύτερο σκοπό. «Κοιτάξτε, τα ράφια πρέπει να είναι εφοδιασμένα», λέει, όπως ακριβώς χρειάζεται να γίνει οποιαδήποτε άλλη δουλειά. «Όλα αυτά βοηθούν στην κάλυψη των αναγκών των ανθρώπων. Κάθε δουλειά έχει σημασία, γιατί κάθε δουλειά είναι απαραίτητη».

Το νόημα μιας δουλειάς δεν μπορεί επίσης να έχει καμία σχέση με την ίδια τη δουλειά. Για κάποιους, η αμοιβή είναι ακριβώς το πράγμα που διευκολύνει τα χαρούμενα μέρη της ζωής. Για παράδειγμα, αν το αγαπημένο πράγμα ενός ατόμου είναι να ταξιδεύει στον κόσμο, οποιαδήποτε δουλειά έχει νόημα με την έννοια ότι πληρώνει για αεροπορικά εισιτήρια.

«Νομίζω ότι πολλοί άνθρωποι ανακτούν αυτόν τον χρόνο εκτός δουλειάς», λέει ο Bot. Είναι μια νοοτροπία από δουλειά σε ζωή: «Πηγαίνουν στη δουλειά και κάνουν ό,τι πρέπει να κάνουν, αλλά μετά πηγαίνουν σπίτι και βλέπουν την οικογένεια, συναντιούνται με κάποια εθελοντική ομάδα, κάνουν τις δραστηριότητες που τους κάνουν να νιώθουν καλά και υποστηρίζουν την υγεία τους .»

Ό,τι και να σημαίνει, η Gen Z το θέλει

Αν και η πανδημία μπορεί να έχει επιταχύνει τα πράγματα, η επιθυμία για ουσιαστική δουλειά έχει αυξηθεί εδώ και πολύ καιρό, ενισχύοντας κάθε επόμενη γενιά. Και καθώς η Gen Z εισέρχεται στο εργατικό δυναμικό, λένε οι ειδικοί, οι νέοι αναμένουν πλήρως τις δουλειές τους να αποδώσουν.

Σε μια ανάλυση εργαζομένων σε μισή ντουζίνα χώρες, ο De Smet και οι συνεργάτες του διαπίστωσαν ότι σχεδόν το 90% των εργαζομένων μεταξύ 18 και 25 ετών δήλωσαν ότι η θετική κοινωνική και περιβαλλοντική επίδραση στην καριέρα τους ήταν πολύ ψηλά στη λίστα των προτεραιοτήτων τους.

Ο Watkins πιστεύει ότι οι νέοι αναζητούν σίγουρα κάτι ελαφρώς διαφορετικό στην απασχόληση. «Βλέπουμε με αποδείξεις ότι οι σταδιοδρομίες με νόημα και θετικό αντίκτυπο είναι πιο σημαντικές, δυνητικά, για αυτήν τη γενιά από τις προηγούμενες γενιές», λέει.

Αλλά πιστεύει επίσης ότι οι νέοι εργαζόμενοι μπορούν να αντλήσουν νόημα με άλλους τρόπους, όπως η προσωπική ανάπτυξη. Μια δουλειά έχει νόημα, εξηγεί, εάν προωθεί τις δεξιότητες και την εμπειρία ενός εργαζομένου. Οι οργανώσεις το αναγνωρίζουν αυτό, προσθέτει. Είναι οι εταιρείες που προσφέρουν σημαντικές ευκαιρίες εμπλουτισμού και η υπόσχεση για μεγαλύτερο θετικό αντίκτυπο που προσελκύουν κορυφαία ταλέντα.

Ο καλύτερος τρόπος για τις εταιρείες να κάνουν τους εργαζόμενους να αισθάνονται ότι οι προσπάθειές τους έχουν σημασία, λέει ο Bot, είναι να βρουν δημιουργικούς τρόπους για να το δείξουν. «Οι άνθρωποι πρέπει να δουν τους συνδέσμους της δουλειάς που κάνουν για το μεγαλύτερο καλό», λέει. Έρευνες δείχνουν ότι οι εργαζόμενοι που μιλούν με ικανοποιημένους πελάτες, έστω και για λίγα λεπτά, αισθάνονται μεγαλύτερο σκοπό και έχουν την τάση να αποδίδουν καλύτερα. Οι εταιρείες πρέπει να ενημερώνουν τους υπαλλήλους ότι τους εκτιμούν, προσθέτει ο Bot. «Πρέπει να βρουν τρόπους για να τους δείξουν ότι τους εκτιμούν και ότι αυτό που κάνουν έχει σημασία».

Και αν οι εταιρείες μπορούν να το διαχειριστούν αυτό έχει επίσης σημασία, γιατί θα καθορίσει εάν οι εργαζόμενοι θα μείνουν ή θα φύγουν. Σε έναν κόσμο μετά την πανδημία, και καθώς η Gen Z μπαίνει στα γραφεία, η ουσιαστική εργασία έχει πάψει να είναι πολυτέλεια που περιορίζεται σε αυτούς που κυριολεκτικά, όπως το θέτει ο Bot, «λύνουν την παγκόσμια πείνα». Αντίθετα, είναι κάτι που θέλουν οι μέσοι εργαζόμενοι.

Είτε είναι επειδή κάνουν μια μετρήσιμη διαφορά, επειδή αισθάνονται ότι η δουλειά τους ευθυγραμμίζεται με αυτό που είναι, είτε απλώς επειδή αυτό που κάνουν πληρώνει για να υποστηρίξει τον τρόπο ζωής τους, οι εργαζόμενοι θέλουν τώρα να ξέρουν ότι η δουλειά τους έχει νόημα.

Πηγή: BBC