Ένα νοσταλγικό ντοκιμαντέρ για τα αθώα χρόνια του ελληνικού ποδοσφαίρου

Το ελληνικό ποδόσφαιρο βρίσκεται τις τελευταίες ημέρες στην επικαιρότητα για τους λάθους λόγους.

Η σειρά ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ3 με τον τίτλο «Τα χρόνια της αθωότητας» που θα προβληθεί στις τηλεοπτικές μας οθόνες από τη Δευτέρα 21 Φεβρουαρίου στις 23:00, έρχεται ενδεχομένως στο καλύτερο δυνατό σημείο για να νοσταλγήσουμε στιγμές του παρελθόντος και να αναθεωρήσουμε πολλά πράγματα για το μέλλον.

Θα πρέπει πάντως να γίνει μια σημαντική επισήμανση. Ο τίτλος της σειράς έχει κατατεθεί στην ΕΡΤ Α.Ε. από το 2020. Όσο κι αν είναι χρήσιμη και διδακτική, η εύλογη συσχέτιση με τα πρόσφατα τραγικά γεγονότα οπαδικής βίας παραμένει τυχαία και συμπτωματική.

Με την υπογραφή του Ηλία Γιαννακάκη

Μέσα σε οκτώ ωριαία επεισόδια, ο κορυφαίος σκηνοθέτης του είδους, Ηλίας Γιαννακάκης, αποτυπώνει την ιστορία του ελληνικού ποδοσφαίρου, από τις απαρχές του τη δεκαετία του 1920, μέχρι τη θέσπιση του επαγγελματικού πρωταθλήματος, την αγωνιστική περίοδο 1979-80. 

Γνωστότερος τόσο για τα αθλητικά όσο και για τα ιστορικά ντοκιμαντέρ του (βλ.  πρόσφατα το έργο του “Η Μεταφορά”, με θέμα την Εθνική Βιβλιοθήκη, αλλά και παλιότερες δουλειές του για το ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων, τη Μακρόνησο κλπ), ο Γιαννακάκης υπογράφει μία μοναδική σειρά που εξιστορεί την πιο πολύπαθη περίοδο της πρόσφατης Ιστορίας μας (1920-1980) μέσα από γνωστές και άγνωστες σελίδες του πιο λαοφιλούς αθλήματος. 

«Πρόκειται», αναφέρει ο σκηνοθέτης, «για ένα ταξίδι στο χρόνο, χωρίς ωραιοποιήσεις και εξιδανικεύσεις με στόχο καθαρά ανθρωποκεντρικό: να εντοπίσουμε το νήμα που μάς ενώνει με τους πατεράδες και τους παππούδες μας, μέσα από τα χρόνια που το ποδόσφαιρο αποτελούσε έναν άμεσο και αυτονόητο καθρέφτη της κοινωνικής μας πραγματικότητας. Η καταστροφή της Σμύρνης, το έπος του ‘40, η Κατοχή, ο Εμφύλιος, οι διώξεις, η χούντα των συνταγματαρχών και η ένταξη της Ελλάδας στην ΕΟΚ, συμβάδισαν απολύτως με τα τεκταινόμενα στο ελληνικό ποδόσφαιρο. Ο Μουράτης υπήρξε μέλος του ΕΑΜ, ο Πιερράκος σκοτώθηκε στο μέτωπο της Αλβανίας, ο Πεντζαρόπουλος ήταν ο μυθικός τερματοφύλακας που θύμιζε στους φιλάθλους τους ήρωες του ‘21, ο Δαρίβας βρέθηκε εξόριστος στη Μακρόνησο και ο Σοφιανός μπαινόβγαινε ως «ποινικός» στις φυλακές Αβέρωφ μέχρι να αυτοκτονήσει στο κελί του Κορυδαλλού. Αυτούς χειροκροτούσαν οι παππούδες μας στα κατάμεστα γήπεδα των δεκαετιών του πενήντα και του εξήντα, αναγνωρίζοντας τους εαυτούς τους στα πρόσωπα των ποδοσφαιρικών ηρώων τους. Όπως και οι πατεράδες μας, λίγο αργότερα, που συμπορεύονταν με τον Δομάζο, τον Παπαϊωάννου, τον Λουκανίδη, τον Κούδα, τον Αϊδινίου, τον Μαύρο και τον Χατζηπαναγή, το παιδί του Εμφυλίου που επέστρεψε από την Τασκένδη…στο τέλος της σειράς αντιλαμβανόμαστε ότι πρόκειται για κάτι υπερπολύτιμο που μάς αφορά πολύ περισσότερο από όσο φανταζόμαστε».

«Τα χρόνια της αθωότητας» είναι  το προϊόν του άσβεστου πάθους και της επίμονης αναζήτησης ενός καταξιωμένου δημιουργού. Μέσα από δεκαετίες έρευνας σε βιβλία και εφημερίδες, αγωνιώδους προσπάθειας εντοπισμού και διάσωσης άγνωστων όσο και σπάνιων ιδιωτικών φιλμ, ενδελεχή αξιοποίηση και ανάδειξη της «οπτικοακουστικής κιβωτού» που αποτελεί το Αρχείο της ΕΡΤ, μέσα από μία πενταετή οδύσσεια γυρισμάτων σε όλη την Ελλάδα προκειμένου να προλάβει εν ζωή τους πρωταγωνιστές του, ο Ηλίας Γιαννακάκης παρουσιάζει μία πραγματική υπερπαραγωγή: οκτώ ώρες ντοκιμαντέρ με πάνω από 100 συνεντεύξεις από το χώρο του ποδοσφαίρου και του αθλητισμού (Διακογιάννης, Δομάζος, Κούδας, Μαύρος, Μπάγεβιτς, Κελεσίδης, Χρηστίδης, Κοντογεωργάκης, Στραβοπόδης και δεκάδες άλλοι) αλλά και εκτός (Μαρμαρινός, Μπουκάλας, Βαγενάς, Βούλγαρης, Σκαμπαρδώνης κ.α.). «Τα χρόνια της αθωότητας» είναι η ελληνική τηλεόραση στα καλύτερά της. Μια σειρά που υπόσχεται αυθεντική συγκίνηση, ανάδειξη άγνωστων ιστοριών, επιμονή στη λεπτομέρεια και τη σωστή τεκμηρίωση και τη θεραπευτική σύνδεση με μερικές από τις πιο ρομαντικές πτυχές του συλλογικού παρελθόντος μας. 

Ο λόγος στους πρωταγωνιστές

Το πρωί της Πέμπτης πραγματοποιήθηκε στο Ολύμπιον συνέντευξη τύπου με αφορμή την προβολή των επεισοδίων μέσα από τη συχνότητα της ΕΡΤ3.

Σε αυτήν έδωσαν το παρών ο σκηνοθέτης, ερευνητής και σεναριογράφος της σειράς, Ηλίας Γιαννακάκης, καθώς και οι παλαίμαχοι ποδοσφαιριστές κ.κ. Νίκος Χρηστίδης (Άρης, ΑΕΚ), Κούλης Αποστολίδης (ΠΑΟΚ), Κώστας Αϊδινίου (Ηρακλής) και Δημήτρης Τσιρώνης (Καστοριά).

Στην τοποθέτηση του ο Φίλιος Στάγκος, γενικός διευθυντής της ΕΡΤ3, σημείωσε:

«Είναι από τις σπάνιες περιπτώσεις που έχουμε στα χέρια μας ένα τόσο μοναδικό προϊόν, μια σειρά 8 ντοκιμαντέρ, διαπραγματεύσεις από την ιστορία του ελληνικού ποδοσφαίρου, από την εποχή της μικρασιατικής καταστροφής μέχρι τη νέα πραγματικότητα του ελληνικού ποδοσφαίρου.

Η ιδιαιτερότητα είναι ότι δε μένει μόνο στα αγωνιστικά πράγματα, ζούμε μέσα από τις σελίδες του ποδοσφαίρου την ιστορία του τόπου μας.

Σε όλο το διάστημα αυτό ο ελληνικός λαός είχε ένα αποκούμπι, το ποδόσφαιρο.

Οι ποδοσφαιριστές ήταν ταυτόχρονα Έλληνες πολίτες, έζησαν διωγμό, ήταν λαϊκοί ήρωες εκείνης της εποχής. Είμαστε περήφανοι που έχουμε αυτή την παραγωγή.

Ο σκηνοθέτης είναι μετρ του είδους, πολύ γνωστός για αθλητικά και ιστορικά ντοκιμαντέρ, μάστορας της τέχνης του, συνδυάζει τα 2 , μέσα από την οπτικό ακουστική κιβωτό του τόπου μας την ΕΡΤ. Αξιοποιεί παλιά τεκμήρια και ιδιωτικά φιλμ, αδημοσίευτα αρχεία».

Από την πλευρά του ο Γ. Τραπεζανίδης, προϊστάμενος του αθλητικού τμήματος της ΕΡΤ3, σημείωσε:

«Η σειρά ανδρώθηκε μέσα στην περίοδο της αθωότητας.

Αγάπησα πρώτα το ποδόσφαιρο παίζοντας στις αλάνες, (το ντοκιμαντέρ Θυμίζει την ταινία του Σκορτσέζε), πάει πίσω με πολύ δυνατές εικόνες , οι οποίες ταυτίζουν και ταυτίζονται με τους ανθρώπους που τις έζησαν.

Είναι εφάμιλλη με ντοκιμαντέρ που βλέπουμε σε πολύ μεγάλες παραγωγές του εξωτερικού.

Θέλω να τονίσω κάτι, υπήρχαν πρωταγωνιστές που μπορεί να μην είναι τώρα στα φώτα της δημοσιότητας αλλά έκαναν πάρα πολλά για να φτάσει το άθλημα εδώ που είναι τώρα. Το αρχείο της ΕΡΤ συνέβαλλε σε πολύ μεγάλο βαθμό γιατί χωρίς εικόνες δεν είναι το ίδιο».

Πέρα από τις όμορφες αναμνήσεις των εποχών εκείνων, δεν θα μπορούσε να μην γίνει αναφορά και στο ζήτημα της βίας.

«Όσον αφορά το ξύλο, το ξύλο μέσα στο γήπεδο υπήρχε αλλά ήταν στη διάρκεια του 90λεπτου. Το ξύλο στην κερκίδα, έχω την πεποίθηση ότι ο κόσμος που ερχόταν στο γήπεδο, αν ξεκινούσε κάποιο επεισόδιο θα ξεκινούσε με αφορμή κάποια κατάσταση που γινόταν μέσα στο γήπεδο, δεν πήγαιναν στο γήπεδο για να μαλώνουν έχοντας αυτό το σκοπό από πριν. Τότε υπήρχε και η αντιπαράθεση μεταξύ συνδεσμιτών αλλά δεν υπήρχε η βία αυτή, ειδικά εκτός γηπέδου σε προγραμματισμένα ραντεβού για να μαλώσουνε, αυτό δεν υπήρχε Η σημερινή βία στα γήπεδα είναι διαπλεκόμενη με άλλους χώρους και όχι με του ποδοσφαίρου» ανέφεραν μεταξύ άλλων οι ποδοσφαιρικές δόξες του παρελθόντος.