Brain drain: Οι Έλληνες που έφυγαν την δεκαετία του 2010 δεν θα γυρίσουν πίσω

Κεντρική Εικόνα Αρχείου / Γιώργος Οικονόμου

Ο δεσμός τους με την Ελλάδα έχει διαρραγεί. Η χώρα τούς έχει απογοητεύσει. Μεγάλωσαν και σπούδασαν εδώ, αλλά αναγκάστηκαν να φύγουν λόγω της οικονομικής κρίσης. Έριξαν μαύρη πέτρα πίσω τους; Δύσκολο να το πιστέψεις, καθώς γνωρίζουμε τη σημασία της πατρίδας, των οικογενειακών δεσμών, την ανάγκη ταυτότητας.

Ωστόσο, η έρευνα που παρουσιάζει σήμερα η «Κ» με τίτλο «Στάση των Ελλήνων Μεταναστών της Οικονομικής Κρίσης απέναντι στην Ελλάδα» ανατρέπει όλα όσα γνωρίζουμε για την έως τώρα ελληνική διασπορά, που έχει νόστο, στέλνει εμβάσματα, κάνει επενδύσεις.

«Οι Έλληνες που έφυγαν κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 2010 δεν θέλουν να επιστρέψουν στη χώρα, μοιάζουν απογοητευμένοι σε συνδυασμό και με το τωρινό καλό βιοτικό τους επίπεδο. Μάλιστα, οι δύο στους τρεις θεωρούν ότι οι Έλληνες που μετανάστευσαν μετά το 2009 διαφέρουν σημαντικά ως προς τη νοοτροπία από τους συνομηλίκους τους που παρέμειναν στην Ελλάδα», παρατηρεί στην «Κ» η επιστημονικά υπεύθυνη του έργου κ. Ρεβέκκα Παιδή, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Η έρευνα στόχευε στη συγκέντρωση, σύνθεση και παραγωγή γνώσης γύρω από τις στάσεις των λεγόμενων «brain drainers». Συμμετείχαν πάνω από 500 Έλληνες έως 50 ετών, που ζουν σε Βρετανία, ΗΠΑ, Γερμανία, Σουηδία, Ολλανδία και Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.

Κοινωνικός κύκλος

Ειδικότερα, ο κύριος λόγος μετανάστευσης είναι ο γνωστός σε όλους: οι οκτώ στους 10 (78%) όταν ζούσαν στην Ελλάδα δυσκολεύονταν πολύ ή τα έβγαζαν πέρα οριακά. Αντίθετα, σήμερα οι 9 στους δέκα (87%) δηλώνουν ότι είναι άνετα οικονομικά, δηλαδή έχουν σημαντικότατη άνοδο του βιοτικού επιπέδου τους.

Όμως, ακόμη κοινωνικά δεν έχουν ενταχθεί στον νέο τόπο τους. Ο κοινωνικός κύκλος του ενός εκ των δύο (46%) αποτελείται από Έλληνες ή μετανάστες από άλλη χώρα (28%). Μόνον ο ένας στους τέσσερις (24%) έχει φιλικό-κοινωνικό κύκλο από ντόπιους. Δηλαδή, ο κοινωνικός κύκλος των Ελλήνων μεταναστών στο εξωτερικό εμφανίζεται πιο περιορισμένος από τον αντίστοιχό τους στην Ελλάδα.

Την ταυτότητά τους την προσδιορίζουν πρόσωπα του περιβάλλοντός τους και όχι κοινά χαρακτηριστικά μιας κοινότητας. Έχουν κυρίως ισχυρή εθνική ταυτότητα (το 47%, σύμφωνα με τις δηλώσεις όσων μετείχαν στην έρευνα), αλλά όχι θρησκευτική (το 56% τη χαρακτηρίζει αδύναμη), ούτε και κομματική (το 60% απάντησε έτσι).

Φυσικά, η μετανάστευση της δεκαετίας του 2010 είναι τελείως διαφορετική από εκείνη των πρώτων μεταπολεμικών δεκαετιών. Τότε η Ελλάδα ήταν μια πολύ αδύναμη οικονομικά χώρα. Ωστόσο, το 2010 βυθίστηκε στην (πολυεπίπεδη) κρίση έπειτα από μια μεγάλη περίοδο ευμάρειας. Έτσι, οι περισσότεροι μετανάστες (59%) δεν μεταφέρουν χρήματα στην Ελλάδα, παρότι δηλώνουν στη μεγάλη τους πλειονότητα ότι τα χρήματα που κερδίζουν στον τόπο μετανάστευσής τους περισσεύουν. Αθροιστικά το 39% στέλνει χρήματα σε συγγενείς ή αποταμιεύει με στόχο κάποια επένδυση στη χώρα μας.

Δεν πρέπει να χαρούμε από το γεγονός ότι λίγο περισσότεροι από τους μισούς ερωτηθέντες (54%) απάντησαν ότι θα συμβάλουν σε ένα σχέδιο στήριξης της χώρας στο εξωτερικό. Είναι αξιοσημείωτο ότι τρεις στους δέκα ερωτηθέντες (29%) απάντησαν ότι δεν θα ήθελαν να κάνουν κάτι τέτοιο, ενώ το 13% αρνήθηκε λέγοντας ότι δεν μπορεί να το κάνει.

Οι δύο στους τρεις (67%) απάντησαν ότι δεν υπάρχει πιθανότητα να επιστρέψουν μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια, ένας στους τέσσερις (24%) δήλωσε ότι αυτό είναι σχετικά πιθανό και μόνο το 5% ανέφερε ότι προγραμματίζει την επιστροφή του μέσα σε αυτό το χρονικό διάστημα. Ως ικανοί παράγοντες για να επιστρέψουν στην πατρίδα είναι η εστίαση της αγοράς και του κράτους στην έρευνα και την καινοτομία (38%), η εδραίωση της αξιοκρατίας στην επιλογή προσωπικού (28%) και η τεκμηρίωση της συνέπειας του κράτους προς τον πολίτη (14%). Όπως καταλήγει η έρευνα, «οι  Έλληνες μετανάστες δεν αισθάνονται ότι υπάρχει στην πράξη κανένα κίνητρο που θα μπορούσε να τοποθετηθεί στη ζυγαριά της επιλογής τους για την επιστροφή στην Ελλάδα, ενώ την ίδια στιγμή η χώρα ταυτίζεται με μια δομή και μια κουλτούρα αρκούντως για τους ίδιους απεχθείς».

Δικαίωμα ψήφου

Ενόψει των επερχόμενων εθνικών εκλογών ως προς το δικαίωμα ψήφου τους, το 76% των συμμετεχόντων δήλωσε ότι οι Eλληνες που μετανάστευσαν στο εξωτερικό μετά το 2009 θα πρέπει να έχουν δικαίωμα ψήφου στην Ελλάδα. Στον αντίποδα, διαφωνεί το 13%. Επίσης, το 45% όσων μετανάστευσαν από το 2009-2010 και μετά πιστεύει ότι το δικαίωμα ψήφου θα πρέπει να μοιράζονται μαζί τους και οι ομογενείς. Το 37% διαφώνησε με αυτή τη θέση. Το ποσοστό που υπολείπεται έως το 100% αφορά εκείνους που ούτε συμφωνούν ούτε διαφωνούν με την ερώτηση. Με βάση τα δεδομένα, κατά τα πρώτα χρόνια της οικονομικής κρίσης (ενδεικτικά, μελέτη της Τράπεζας της Ελλάδος) περί τους 500.000 Έλληνες μετανάστευσαν στο εξωτερικό. «Σκοπός της ερευνητικής ομάδας είναι να συγκεντρώσει, να συνθέσει και να παραγάγει γνώση που θα συμβάλει στη διαμόρφωση σύγχρονων πολιτικών προτάσεων για τη σχέση της χώρας με τους Έλληνες του κόσμου. Το πρώτο βήμα για να πετύχουμε αυτόν τον σκοπό είναι να γνωρίσουμε αυτή τη νέα διασπορά που αναδύθηκε από την οικονομική κρίση και να κατανοήσουμε τη στάση της απέναντι στην Ελλάδα. Είδαμε ότι εκεί υπάρχει ένα κενό», παρατηρεί η επιστημονικά υπεύθυνη του έργου Ρεβέκκα Παιδή, αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Η έρευνα, η οποία χρηματοδοτείται από το Ελληνικό Ύδρυμα για την Έρευνα και την Καινοτομία (ΕΛΙΔΕΚ), στηρίζεται στις τάσεις που έχει καταγράψει η ερευνητική ομάδα του έργου στη διεθνή βιβλιογραφία για τη διασπορά και τη σχέση της με τη χώρα προέλευσης. Στην ερευνητική ομάδα μετείχαν, εκτός από την κ. Παιδή, και ο κ. Γιάννης Κωνσταντινίδης, αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, και η κ. Αναστασία Μπλουχουτζή, πανεπιστημιακή υπότροφος στο ίδιο τμήμα.

Πηγή: kathimerini.gr