Δάσκαλοι παντός καιρού; Μερικές κρίσιμες ερωτήσεις

Ανοιχτή επιστολή των διδασκόντων της Ελληνογαλλικής Σχολής Ευγένιος Ντελακρουά:

Αυτές τις ώρες, νιώθουμε την ανάγκη και την ηθική υποχρέωση να μιλήσουμε ανοιχτά για τον τρόπο που αντιμετωπιζόμαστε, εμείς οι εκπαιδευτικοί, από τη φυσική και πολιτική μας ηγεσία και πλέον από μέρος της κοινωνίας, μετά από στοχευμένες επιθέσεις των ΜΜΕ.

Περί τηλεκπαίδευσης ο λόγος. Ήδη με την δημοσίευση του ΦΕΚ για τον τρόπο παροχής σύγχρονης εξ αποστάσεως εκπαίδευσης κατά τη σχολική χρονιά 2021-22, ένα πράγμα γίνεται σαφές: στην παράγραφο 2 του άρθρου 2 ο νομοθέτης αναφέρει την περίπτωση αποχής και κατάληψης ανοίγοντας ταυτόχρονα «παράθυρο» για τηλεκπαίδευση στα χιόνια! Το απόγευμα της Κυριακής 23/1 δόθηκε εντολή τηλεκπαίδευσης από το Υπουργείο στους Διευθυντές Μέσης Εκπαίδευσης, εκείνοι την μεταβίβασαν στους διευθυντές σχολικών μονάδων κι οι τελευταίοι σε μας.

Κάπως έτσι βρεθήκαμε, απόγευμα και βράδυ Κυριακής, να τρέχουμε πανικόβλητοι να θυμηθούμε πώς απευθύνουμε προσκλήσεις διαδικτυακής διδασκαλίας, να ανεβάζουμε αρχεία σε πλατφόρμες, να αντιγράφουμε συνδέσμους και υπερσυνδέσμους. Κληθήκαμε να μαντέψουμε ποια βιβλία και σημειώσεις έχουν αφήσει οι μαθητές στο σχολείο, με ποια αρχεία να τους εφοδιάσουμε. Όπως έλεγε και το τραγουδάκι «You ‘re in the army now», όπου στρατός η εξ αποστάσεως σύγχρονη εκπαίδευση!

Τα καταφέραμε και πάλι! Πολλοί συνάδελφοι σε πολλά σχολεία δεν τα κατάφεραν για λόγους αντικειμενικούς. Μιλάμε με τη σκέψη και σε εκείνους, ή κυρίως σε εκείνους. Γιατί βρίσκονται υπόλογοι για την προχειρότητα ή την ανεπάρκεια άλλων. Ευκαιρία, λοιπόν, να αναρωτηθούμε:

1. Πώς αντιλαμβάνεται η κοινωνία μας το έργο του δασκάλου; Πρόκειται για μια αυτοματοποιημένη διαδικασία που αλλάζει από το manual στο auto; Προωθείται συστηματικά η άποψη πως το να μεταφερθούμε κι εμείς και οι μαθητές μας από τη δια ζώσης διδασκαλία στην τηλεκπαίδευση είναι μόνο θέμα τεχνολογικών υποδομών και αντίστοιχων δεξιοτήτων. Όποιος διαφωνεί ή δεν τα καταφέρνει φέρει τεκμήριο ενοχής!

2. Είναι η εκπαίδευση μια μηχανική μεταφορά πληροφοριών; Είμαστε οι διδάσκοντες πομποί στείρας γνώσης που λειτουργούν άλλοτε με ρεύμα και άλλοτε με μπαταρίες, επαναφορτιζόμενες με διαρκή μόχθο;

3. Είναι η μορφή διδασκαλίας της επόμενης μέρας απλώς ζήτημα μιας απογευματινής υπουργικής ανακοίνωσης; Η εμπειρία μας, μετά από ενάμιση χρόνο τηλεκπαίδευσης, έκανε σαφές σε όλους (διδάσκοντες, διευθυντές, μαθητές και γονείς) πως η μεταφορά σε τηλεκπαίδευση και μάλιστα σύγχρονη, απαιτεί διαφορετική προπαρασκευή, άλλον σχεδιασμό. Αυτά με τη σειρά τους χρειάζονται πολύωρη προετοιμασία, ακόμη και για τους πιο έμπειρους ψηφιακά. Για όσους δεν το κατανοούν, να το πούμε πιο απλά: ζητούμενο σε κάθε μαθησιακή- διδακτική πράξη είναι πρωτίστως να διατηρήσει ακέραιη την εικόνα του ο δάσκαλος (γιατί αλλιώς αύριο θα είναι μισός) και να αξιοποιήσει γνωστικά τη διδασκαλία η μαθήτρια κι ο μαθητής. Στην περίπτωσή μας: να σταθεί με αξιοπρέπεια ο εκπαιδευτικός μπροστά στην κάμερα κι ο μαθητής να νιώσει ότι εκπαιδεύεται. Με την πρακτική του Υπουργείου όμως, ο δεύτερος νιώθει πως “μαντρώνεται” μπροστά στην οθόνη κι ο πρώτος πως «κέρδισε» μία αργία! Το κόστος θα το πληρώσουμε όλοι.

4. Λαμβάνουν οι εκπαιδευτικοί της χώρας το μήνυμα ότι είναι επί της ουσίας πολύτιμοι, ως δάσκαλοι και δασκάλες των παιδιών της; Ή αντίθετα, εκπέμπεται άλλο μήνυμα, πως δε χάλασε δα κι ο κόσμος! Ως ισοδύναμες δεν προβάλλονται εξάλλου η δια ζώσης και η εξ αποστάσεως διδασκαλία; Αντίστοιχα, δε χάλασε κι ο κόσμος αν εργαζόμαστε ανελλιπώς, σε πολλά σχολεία με συνωστισμό, με χιλιάδες κρούσματα covid, μήνες τώρα. Δεν χρειάζεται να είναι πολύτιμος λοιπόν ο δάσκαλος. Αρκεί να αποδεικνύεται αναλώσιμος και ετοιμοπόλεμος!

5. Είναι η εκπαιδευτική πράξη μια αποστειρωμένη τηλεμεταφερόμενη μηχανική διαδικασία; Είναι μήπως η πάση θυσία αποφυγή του απρόβλεπτου; Ο εξοβελισμός του τυχαίου, το ξόρκισμα της ανατροπής; Είναι επιστροφή στην ομαλότητα και στην κανονικότητα η αναίρεση μιας “άσπρης μέρας” που το παιδί θα βγει και θα παίξει χιονοπόλεμο; Λειτουργούμε ως συνεπείς παιδαγωγοί, όταν, ειδικά μετά από ενάμιση χρόνο καθηλωτικής τηλεκπαίδευσης μπροστά σε οθόνες, του στερούμε μια σπάνια ευκαιρία για παιχνίδι στο ύπαιθρο;

6. Η αμφισβήτηση της τηλεκπαίδευσης ως υπέρτατης κανονικότητας σημαίνει πως την απορρίπτουμε συλλήβδην; Κι αυτό γιατί τάχα εμμονικά αποστρεφόμαστε την τεχνολογική πρόοδο, όπως κάποιοι πρόθυμοι στα ΜΜΕ διακινούν; Όχι! Παρείχαμε επί μήνες υπηρεσίες εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Το κάναμε όσο καλύτερα μπορούσαμε, διατηρήσαμε, έστω με αβαρίες, κάποιο πλαίσιο, ένα εκπαιδευτικό περίγραμμα. Αλλά να συμφωνήσουμε και στα στοιχειώδη: η εξ αποστάσεως διδασκαλία είναι ένα υποκατάστατο, μια τεχνητή συνθήκη εκτός αντιληπτικού κάδρου! Δεν μπορεί να είναι μεταβίβαση μορφωτικού αγαθού και κοινωνικοποιητική διαδικασία οι μακρές σιωπές, οι προβληματικές συνδέσεις, τα «ανενεργά» μικρόφωνα, η διαφορά φάσης ανάμεσα στις φράσεις, οι ερωτήσεις που μετεωρίζονται στο κενό, η απώλεια κάθε εξατομίκευσης στην επαφή. Το δια ζώσης μάθημα είναι διαρκές παιχνίδι, μια αέναη συνωμοσία. Δεν είναι καθηγητικός μονόλογος! Ο δάσκαλος δεν είναι σπίκερ που συνοδεύει PowerPoint.

Στον πρόσφατο χιονιά, ακόμα κι όταν κηρύχθηκε η Τρίτη γενική αργία, παρέμεινε αρχικά ασαφές αν αυτή αφορούσε και τα σχολεία. Η «εύκολη» κι ανέξοδη λύση της τηλεκπαίδευσης φάνηκε αρχικά να προκρίνεται, ακόμα και σε ακραίες καιρικές συνθήκες, καθώς ο δάσκαλος δεν έχει –φαίνεται – δικαίωμα να προετοιμάσει και να προστατεύσει το σπίτι του από τον χιονιά, δεν δικαιούται να συντρέξει τον άρρωστο και ηλικιωμένο γονιό του, τον φίλο που βρέθηκε σε ανάγκη, δεν έχει ανήλικα μικρά παιδιά που πρέπει να φροντίσει! Ο δάσκαλος αντιμετωπίζεται σαν μια μηχανή υποχρεωμένη σε παροχή γνώσης ανεξαρτήτως συνθηκών, μια μηχανή χωρίς ανάγκες, χωρίς προβλήματα, χωρίς ψυχή.

Συμπερασματικά, αντιμετωπιζόμαστε συχνά ως «τηλεδάσκαλοι παντός καιρού». Και μάλιστα με τη διαρκή μομφή μιας κάποιας τάχα ολιγωρίας ή φυγοπονίας που βαρύνει τον κλάδο σαν προπατορικό αμάρτημα. Αντιμετωπιζόμαστε έτσι, χωρίς στοιχειώδη επίγνωση πως αυτό που ζητείται με τις εντολές για τηλεκπαίδευση δεν είναι ούτε το πιο εύκολο, ούτε το πιο λογικό και αυτονόητο.

Κλείνουμε αυτή την επιστολή τονίζοντας πως η σχολική κοινότητα δοκιμάζεται σφοδρά από τέτοιες πρακτικές. Είναι πρακτικές θεσμικά, εργασιακά, κοινωνικά, πολιτικά και κυρίως παιδαγωγικά οριακές. Νιώθουμε την πιεστική ανάγκη να το πούμε, κινούμενοι όχι από κάποια συντεχνιακή λογική αλλά κυρίως από δυσφορία και ένα ισχυρό αίσθημα ματαίωσης.

Παρ΄ όλα αυτά, θα συνεχίσουμε να είμαστε οι καλύτεροι δάσκαλοι και δασκάλες που μπορούμε να είμαστε. Με το βλέμμα μας στραμμένο πάντα στους μαθητές μας! Και αυτό, το γνωρίζουμε καλά, δεν είναι αποτέλεσμα κάποιας τηλε-εντολής.

Οι Σύλλογοι Διδασκόντων Γυμνασίου και Λυκείου της Ελληνογαλλικής Σχολής Ευγένιος Ντελακρουά