Δεσμώτες του Φαλήρου: Η απόφαση του ΚΑΣ για το σπουδαίο αρχαιολογικό εύρημα

​Τη μέθοδο απόσπασης-μεταφοράς και επανατοποθέτησης ενέκρινε το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο στη συνεδρίαση της 19ης Μαΐου 2020 για το εύρημα των «Δεσμωτών», στην περιοχή Εσπλανάδα του Φαλήρου. Την μελέτη ζήτησε το ΚΑΣ με την γνωμοδότησή του της 3^ης Φεβρουαρίου 2020, όταν επανεξέτασε το θέμα της προσωρινής απόσπασης του ευρήματος και της επανατοποθέτησής του στην ίσια ακριβώς θέση μετά την εξυγίανση του εδάφους. Την αναπομπή του θέματος στο ΚΑΣ είχε ζητήσει η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού κ. Λίνα Μενδώνη τον περασμένο Ιανουάριο, καθώς η απόφαση που ελήφθη το 2016, προέκρινε τη διατήρηση κατά χώρα, με ενέργειες που θα διασφάλιζαν το εύρημα. Οι ενέργειες δεν έγιναν ποτέ, με αποτέλεσμα, σημαντικό μέρος του ευρήματος να έχει χαθεί.

Το εύρημα των Δεσμωτών του Φαλήρου αφορά σε ομαδική ταφή 78 ανθρώπινων σκελετών που εντοπίστηκε τον Μάρτιο του 2016 στο πλαίσιο σωστικής ανασκαφής. Η εκτέλεση των Δεσμωτών, σύμφωνα με τα έως τώρα δεδομένα, έγινε επί τόπου και τα άτομα ετάφησαν αλυσοδεμένα μεταξύ τους σε τρεις συστάδες. Η πρώτη σειρά αποτελείται από δύο ομάδες δεσμωτών, η μία στη συνέχεια της άλλης. Στην πρώτη ομάδα, η στάση του σώματος διαφέρει και οι σκελετοί φέρουν ακόμα τα μεταλλικά δεσμά τους, ενώ τα άτομα της δεύτερης ομάδας εναποτέθησαν στο σημείο δεμένα πισθάγκωνα χωρίς ωστόσο να φέρουν μεταλλικά δεσμά. Χωρίς μεταλλικά δεσμά σώζονται και οι δεσμώτες της δεύτερης συστάδας, ενώ στην τρίτη συστάδα οι σκελετοί φέρουν σιδηρά δεσμά στους καρπούς των χεριών τους. Το εύρημα χρονολογείται  στην ταραχώδη περίοδο του β μισού του 7ου αι. π.Χ.

Σύμφωνα με την υποβληθείσα και εγκριθείσα μελέτη, προκρίθηκε η μεθοδολογία προσωρινής απόσπασης του ευρήματος και μεταφοράς του σε κοντινή θέση. Θα ακολουθήσουν εργασίες εξυγίανσης του εδάφους και υγρομόνωσης, προκειμένου το εύρημα να επανέλθει και να διατηρηθεί ασφαλώς στην αρχική του θέση.

Προκειμένου να εξασφαλιστεί η ορθότητα της προτεινόμενης λύσης απόσπασης και μεταφοράς, και για λόγους προστασίας του ευρήματος, θα προηγηθεί πειραματική απόσπαση τμήματος παρακειμένου εδάφους. Στη συνέχεια το εύρημα θα διασφαλιστεί με μεταλλικό προκατασκευασμένο χωροδικτύωμα ακαμπτοποίησης, θα επενδυθεί περιμετρικά, με επιφάνειες από κόντρα πλακέ και θα καλυφθεί ταυτόχρονα με ελαφριά προκατασκευασμένη στέγη, μέχρι την ολοκλήρωση των απαιτούμενων εργασιών για την επανατοποθέτηση του στην αρχική του θέση.

Σύμφωνα με τη μελέτη, προβλέπεται η κατασκευή κελύφους προστασίας επί του εδάφους που πρόκειται να εξυγιανθεί. Το εν λόγω κέλυφος προορίζεται για να δεχθεί το εύρημα αμέσως μετά την επανατοποθέτησή του στην αρχική του θέση, εξασφαλίζοντας τις κατάλληλες συνθήκες διατήρησής του. Οι εργασίες κατασκευής του θα γίνουν μετά την απομάκρυνση του ευρήματος, ενώ τμήματα αυτού προβλέπεται να προκατασκευαστούν στον χώρο (οροφή, δάπεδα κλπ) προκειμένου να τοποθετηθούν άμεσα και χωρίς καμία καθυστέρηση.

Επισημαίνεται ότι η κατασκευή του κελύφους συνδέεται άρρηκτα με το κτηριολογικό πρόγραμμα που έχουν επεξεργαστεί η ΕΦΑ Πειραιώς και Νήσων και οι αρμόδιες Διευθύνσεις του ΥΠΠΟΑ. Το συγκεκριμένο πρόγραμμα πρόκειται να εισαχθεί προς έγκριση στο Κ.Α.Σ. το προσεχές διάστημα, μέχρι να ολοκληρωθούν, χωρίς περαιτέρω καθυστέρηση, οι εργασίες της πειραματικής απόσπασης τμήματος εδάφους και διαμόρφωσης του εργοταξίου. Στο διάστημα αυτό θα δοθούν οι τελικές κατευθύνσεις ως προς την κατασκευή του κελύφους. Για την ανάδειξη του ευρήματος και την κατασκευή του προστατευτικού κελύφους η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού κ. Λίνα Μενδώνη έχει αιτηθεί την επαναφορά της δωρεάς του ΙΣΝ.