«Δεν μπορώ να αναπνεύσω»: Η κοινωνία ασφυκτιά από τον ρατσισμό

Στις 21 Μαρτίου του 1960 η αστυνομία της Νοτίου Αφρικής σκότωσε εν ψυχρώ 69 άτομα κατά τη διάρκεια διαμαρτυρίας που πραγματοποιούσαν πολίτες στην πόλη Σάρπβιλ. Οι χιλιάδες διαδηλωτές εναντιώνονταν στους νόμους του Απαρτχάιντ, που επέβαλλε το καθεστώς των λευκών στη χώρα, εφαρμόζοντας το συστηματικότερο νομικό πλαίσιο διακρίσεων και φυλετικής διαστρωμάτωσης που γνώρισε ποτέ η ανθρωπότητα.

Έξι χρόνια αργότερα, καθιερώθηκε από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών, η Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη των Φυλετικών Διακρίσεων, που τιμάται κάθε χρόνο ανήμερα της τραγικής επετείου της μαζικής δολοφονίας στο Σάρπβιλ.

Στις 25 Μαΐου του 2020, περισσότερο από μισό αιώνα μετά και με την οργάνωση πολλών αντιρατσιστικών πρωτοβουλιών, ο 46χρονος Αφροαμερικανός Τζορτζ Φλόιντ δολοφονείται με μαρτυρικό τρόπο στη Μινεάπολη των ΗΠΑ. Οχτώ λεπτά και σαράντα πέντε δευτερόλεπτα ήταν αρκετά για τον Ντέρεκ Σόβιν, λευκό αστυνομικό, ώστε να αφαιρέσει τη ζωή του Φλόιντ, πατώντας με το γόνατό του το λαιμό του 46χρονου άνδρα, για σχεδόν δέκα λεπτά μπροστά στα μάτια δεκάδων περαστικών. «Δεν μπορώ να αναπνεύσω», ήταν τα τελευταία λόγια του Τζορτζ Φλόιντ, ο οποίος ήταν δεμένος με χειροπέδες και με το κεφάλι στο έδαφος. Τέσσερις λέξεις που ήταν αρκετές για να καθρεφτίσουν την ασφυκτική καθημερινότητα της έγχρωμης κοινότητας στη σύγχρονη κοινωνία.

Και είναι γεγονός πως τα ευρήματα αναφορικά με την αστυνομική ωμότητα εις βάρος των έγχρωμων ατόμων στις Ηνωμένες Πολιτείες προκαλούν τρόμο, καθώς οι δολοφονίες μαύρων πολιτών από αστυνομικούς είναι τρεις φορές υψηλότερες από αντίστοιχα εγκλήματα που σχετίζονται με λευκούς, ενώ σημειώνεται πως κατά την περίοδο 2013-2019 στο 99% των δολοφονιών δεν αποδόθηκαν ποινικές ευθύνες.

Η δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ πυροδότησε ξανά το διάλογο αναφορικά με τα δικαιωμάτα των Αφροαμερικανών και περί της αστυνομικής αυθαιρεσίας, κινητοποιώντας εκ νέου τον κόσμο. Έτσι, δύο δεκαετίες μετά την ίδρυσή του, το κίνημα του Black Lives Matter επανέρχεται στο προσκήνιο, προβληματίζοντας τις νεότερες γενιές και φωνάζοντας το ηχηρό μήνυμα που στέλνει για χρόνια, κατά του επαναλαμβανόμενου ρατσισμού, που θέτει τις ζωές χιλιάδων ανθρώπων σε κίνδυνο: Ισότητα ουσιαστική, χωρίς εκπτώσεις.

Ωστόσο, παρά την ανεβασμένη δημοτικότητα που γνώρισε το κίνημα, η κοινωνία διχάζεται ως προς το πόσο αποτελεσματικό είναι στο να επιστήσει την προσοχή στον ρατσισμό κατά των Αφροαμερικανών στις ΗΠΑ. Περίπου το ένα τρίτο των πολιτών θεωρεί πως το Black Lives Matter υπήρξε εξαιρετικά αποτελεσματικό. Το 35% δηλώνει ότι έχει πετύχει μερικώς το σκοπό του, ενώ το 30% δεν πιστεύει πως το αντιρατσιστικό κίνημα έφερε κάποια ουσιώδης αλλαγή, όπως αναφέρει η έρευνα του Pew Research Center του 2023.

Παρά τη διχογνωμία της κοινής γνώμης, είναι αναντίρρητο ότι η διάδοση του Black Lives Matter συμβάλλει τη γενικότερη προσπάθεια αναγνώρισης των παγκόσμιων και παρελθοντικών κατάλοιπων που αφήνει ο ρατσισμός και δεν αντιμετωπίστηκαν, αλλά προσπεράστηκαν από τα αποικιοκρατικά χρόνια έως και σήμερα.

Αυξάνεται στην Ευρώπη ο ρατσισμός

Ο ρατσισμός εναντίον της έγχρωμης κοινότητας σημειώνει ραγδαία αύξηση και στις χώρες της Ευρώπης, με τη Γερμανία, την Αυστρία και την Φινλανδία να παρουσιάζουν τα υψηλότερα ποσοστά διακρίσεων, σύμφωνα με έρευνα που διεξήχθη σε περισσότερα από 10 κράτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Ο Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (FRA) αποκαλύπτει πως μέσα σε διάστημα έξι χρόνων από την προηγούμενη μελέτη, το ποσοστό αυτών που υπήρξαν θύματα φυλετικών διακρίσεων κατά τους 12 τελευταίους μήνες έχει αυξηθεί κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες στο 34%.

Η έρευνα με τίτλο «Being Black in the EU», που πραγματοποίησε η Ipsos για τον FRA από τον Οκτώβριο του 2021 έως το Σεπτέμβριο του επόμενου έτους, επικεντρώνεται σε 6.752 ανθρώπους, με καταγωγή από την υποσαχάρια Άφρική, οι οποίοι ζουν στην Αυστρία, το Βέλγιο, τη Δανία, τη Φινλανδία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ιρλανδία, την Ιταλία, το Λουξεμβούργο, την Πολωνία, την Πορτογαλία, την Ισπανία και τη Σουηδία και αναφέρουν τις εμπειρίες τους από τη διαμονή τους στην Ευρώπη.

Η αναλογία αυτών που απάντησαν ότι υπέστησαν ρατσιστική παρενόχληση μέσα στα πέντε τελευταία χρόνια ήταν η ίδια με εκείνη έξι χρόνια νωρίτερα, στο 30%. Το υψηλότερο εθνικό ποσοστό συγκέντρωσε η Γερμανία με 54% και ακολουθούσε η Φινλανδία και η Αυστρία. Η Πορτογαλία και η Σουηδία ήταν οι χώρες με τα χαμηλότερα ποσοστά παρενόχλησης και μαζί με την Πολωνία εμφάνισαν τα μικρότερα νούμερα σχετικά με τις φυλετικές διακρίσεις.

Η έκθεση του FRA συνιστά μεταξύ άλλων στα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, την ορθή εφαρμογή νομοθεσίας κατά των διακρίσεων και την αντιμετώπιση των κινήτρων που βασίζονται σε φυλετικές προκαταλήψεις ως επιβαρυντικών περιστάσεων κατά την επιβολή ποινών για εγκλήματα.