Δύο χρόνια από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία: Ένας πόλεμος δίχως τέλος

Στις 24 Φεβρουαρίου 2024 συμπληρώνονται δύο χρόνια από τότε που η Ρωσία του Βλάντιμιρ Πούτιν επιτέθηκε στην Ουκρανία και εξαπέλυσε μια πλήρους κλίμακας εισβολή, με φρικτές θηριωδίες εναντίον του Ουκρανών, σε μια προσπάθεια να την κατακτήσει μέσω της “αποναζιστηκοποιήσης” όπως ισχυρίστηκε.

Λίγες μόνο εβδομάδες μετά την έναρξη του πολέμου, και καθώς τα ρωσικά στρατεύματα υποχωρούσαν από την Μπούστσα και το Ίρπιν, ο κόσμος άρχισε να βλέπει την απόλυτη κτηνωδία των ρωσικών δυνάμεων και την περιφρόνηση της Ρωσίας για το Διεθνές Ανθρωπιστικό Δίκαιο (τους νόμους των ένοπλων συγκρούσεων). Οι εικόνες των Ουκρανών πολιτών που κείτονταν νεκροί στους δρόμους της Μπούστσα και οι εικόνες των ομαδικών τάφων τα λέγανε όλα. Οι αναφορές για βία που σχετίζεται με τις συγκρούσεις, απαγωγές παιδιών και πολλά άλλα ήταν αναρίθμητες.

Ο πόλεμος με αριθμούς

Τα δύο αυτά χρόνια είχαν καταστροφικό αντίκτυπο στους ανθρώπους στην Ουκρανία, με τις απώλειες να υπολογίζονται σε πάνω από 10.000 νεκρούς αμάχους, συμπεριλαμβανομένων περισσότερων από 560 παιδιών, και πάνω από 18.500 τραυματίες από τότε που η Ρωσία ξεκίνησε την ένοπλη επίθεση πλήρους κλίμακας εναντίον της Ουκρανίας (σύμφωνα με τα στοιχεία του ΟΗΕ που δημοσιεύθηκαν τον Νοέμβριο του 2023). Ωστόσο, οι πραγματικοί αριθμοί είναι πιθανό να είναι πολύ υψηλότεροι πλέον.

Τον Ιανουάριο του 2024, ο Εντεμ Βοσορνου, Διευθυντής Επιχειρήσεων και Υποστήριξης του Γραφείου Συντονισμού Ανθρωπιστικών Υποθέσεων των Ηνωμένων Εθνών, ανέφερε ότι η κλίμακα των ανθρωπιστικών αναγκών στην Ουκρανία παραμένει τεράστια, καθώς περισσότεροι από 14,6 εκατομμύρια άνθρωποι (περίπου το 40% του πληθυσμού της Ουκρανίας) χρειάζονται κάποια μορφή ανθρωπιστικής βοήθειας. Τέσσερα εκατομμύρια άνθρωποι, εκ των οποίων σχεδόν ένα εκατομμύριο παιδιά, εξακολουθούν να είναι εκτοπισμένοι εντός της χώρας. Πάνω από 6,3 εκατομμύρια άνθρωποι συνεχίζουν να ζουν ως πρόσφυγες σε όλο τον πλανήτη.

Η πολεμική αυτή σύρραξη έχει και καταστροφικό αντίκτυπο στον πολιτισμό της Ουκρανίας. Πάνω από τεσσεράμισι χιλιάδες πολιτιστικά και τουριστικά περιουσιακά στοιχεία στην Ουκρανία έχουν αναφερθεί ως κατεστραμμένα συμπεριλαμβάνοντας τόσο κτίρια πολιτιστικής σημασίας όσο και έργα τέχνης. Η UNESCO εκτίμησε ότι ο πόλεμος είχε ως αποτέλεσμα ζημιές ύψους σχεδόν 3,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Η αποκατάσταση τους αναμένεται να κοστίσει λίγο κάτω από τρεις φορές πάνω από ύψος των ζημιών. Συνολικά σύμφωνα με εκτιμήσεις της Παγκόσμιας Τράπεζας, η ανοικοδόμηση της οικονομίας της Ουκρανίας μετά την εισβολή της Ρωσίας αναμένεται να κοστίσει τουλάχιστον 486 δισεκατομμύρια δολάρια, ένα ποσό δυσθεώρητο.

Όλα αυτά μοιάζουν όμως με όνειρο θερινής νυκτός καθώς πλέον η χρηματοδότηση που λαμβάνει η Ουκρανία από τη Δύση είναι με το σταγονόμετρο. Τόσο η Ευρώπη αλλά κυρίως ο βασικός “αιμοδότης” της οι Η.Π.Α. δε δίνουν τα αναμενόμενα πακέτα βοήθειας που περίμενε σε όπλα, υλικά και χρήματα. Τα χρήματα που χρειάζονται απεγνωσμένα από τις Ηνωμένες Πολιτείες έχουν κολλήσει, αφού έχουν περάσει από τη Γερουσία αλλά περιμένουν την έγκριση της Βουλής των Αντιπροσώπων. Η ενότητα μεταξύ της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΝΑΤΟ έχει αρχίσει να φθείρεται, με σχεδόν κάθε μεγάλη απόφαση να καθυστερεί και να απειλείται με βέτο. Επίσης η πιθανή εκλογή Τραμπ στις αμερικανικές προεδρικές εκλογές αναμένεται να αποτελέσει μια ιδιαίτερα αρνητική εξέλιξη για την Ουκρανική πλευρά.

Καμία σοβαρή δυτική φωνή δεν θέλει να εγκαταλείψει το Κίεβο ως τώρα, αλλά είναι αναμφισβήτητο ότι η κόπωση αρχίζει να εμφανίζεται καθώς τα έξοδα αυξάνονται. Από την έναρξη της κρίσης, η Ε.Ε. έχει δαπανήσει περισσότερα από 100 δισεκατομμύρια δολάρια για τη χρηματοδότηση της αμυντικής προσπάθειας της Ουκρανίας, σύμφωνα με το πρόγραμμα του Ινστιτούτου του Κιέλου “Ukraine Support Tracker”.

Νωρίτερα αυτό το μήνα, οι ηγέτες της Ε.Ε. συμφώνησαν σε ένα πακέτο άνω των 50 δισεκατομμυρίων ευρώ για την Ουκρανία από τώρα έως το 2027. Όσο όμως περισσότερο διαρκεί ο πόλεμος, τόσο περισσότερο αυξάνεται η κόπωση ενώ την προσοχή “κερδίζουν” και άλλες σημαντικές συρράξεις όπως αυτή στη Λωρίδα της Γάζας.

“The war is not only in Ukraine, the war is already in Europe. If my country fail, this war – you will face.”

Ukrainian ambassador to Ireland @GeraskoLarysa gives her response when asked if she’s concerned that the war in Gaza has taken attention away from Ukraine.#TonightVMTV pic.twitter.com/Xs6CFEqVBO

— TonightVMTV (@TonightVMTV) February 22, 2024

Τι έχει γίνει στο πεδίο της μάχης;

Η Ρωσία πέτυχε την πρώτη της σημαντική εδαφική επιτυχία μετά από εννέα και πλέον μήνες στον πόλεμο στην Ουκρανία, καταλαμβάνοντας την πόλη Αβντίιβκα την περασμένη εβδομάδα. Η κάποτε κοινότητα των 30.000 πολιτών έχει εξαφανιστεί από άποψη υποδομών, είναι πλέον κάτι σαν παρελθόν.

Αυτό ήταν το τελευταίο πλήγμα των ρωσικών δυνάμενων που κατάφεραν να πετύχουν στις ουκρανικές ένοπλες δυνάμεις σαν απάντηση στην ουκρανική αντεπίθεση στα μέσα του 2023.

Μεγάλη σημασία έχει πλέον και η διαθεσιμότητα σε οβίδες και βλήματα των στρατευμάτων. Η Ουκρανία μπορούσε να έχει περισσότερα βλήματα από τη Ρωσία για μεγάλο μέρος του 2023, αλλά τα πράγματα έχουν αντιστραφεί, καθώς η Μόσχα έχει αυξήσει την παραγωγή και έχει εισάγει σφαίρες από τη Βόρεια Κορέα και το Ιράν.

Ο Μάικλ Κόφμαν, ερευνητής στο Carnegie Endowment for International Peace μιλώντας στο Reuters, εκτιμά ότι το ρωσικό πυροβολικό βάλλει με πενταπλάσιο ρυθμό από αυτό της Ουκρανίας, νούμερο που δεν αφήνει κανένα περιθώριο.

Ποια τα μέτωπα;

Στις 24 Φεβρουαρίου συμπληρώνονται δύο χρόνια από τον πόλεμο της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας. Ενώ η σύγκρουση χρονολογείται από το 2014, όταν οι ρωσικές δυνάμεις κατέλαβαν την Κριμαία και με αυτονομιστικές εξεγέρσεις, η Ρωσία σόκαρε τον κόσμο στις αρχές του 2022, εξαπολύοντας μια εισβολή πλήρους κλίμακας με στόχο την ανατροπή της κυβέρνησης στο Κίεβο.

Ενώ πολλοί ανέμεναν ότι η Ουκρανία θα έπεφτε μέσα σε λίγες ημέρες, η σθεναρή αντίσταση της χώρας και η υποστήριξη από τους δυτικούς συμμάχους της ματαίωσαν τις ελπίδες της Ρωσίας για μια γρήγορη νίκη. Έκτοτε, η μεγαλύτερη ένοπλη σύγκρουση της Ευρώπης μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο εκτυλίχθηκε σε τρία μέτωπα, με πόλεις και εδάφη να αλλάζουν χέρια μέσω επιθέσεων και αντεπιθέσεων.

ΒΟΡΕΙΟ ΜΕΤΩΠΟ

Η εισβολή της Ρωσίας τον Φεβρουάριο ξεκίνησε με μια αιφνιδιαστική επίθεση στις βόρειες περιοχές. Λίγα λεπτά μετά την ανακοίνωση του Πούτιν για μια “ειδική στρατιωτική επιχείρηση”, ρωσικοί πύραυλοι και πυροβολικό έπληξαν ουκρανικά συνοριακά φυλάκια, καθώς και στόχους στο Κίεβο και σε άλλες μεγάλες πόλεις, ενώ αερομεταφερόμενα στρατεύματα άρχισαν να καταλαμβάνουν βασικά αεροδρόμια.

Ταυτόχρονα, η Ρωσία εξαπέλυσε και εδάφους επίθεση δύο κατευθύνσεων προς την πρωτεύουσα, με φάλαγγες στρατευμάτων και τεθωρακισμένων οχημάτων να προελαύνουν νότια από τη Λευκορωσία. Οι δυνάμεις εισβολής κατέλαβαν τον πυρηνικό σταθμό του Τσέρνομπλ.

Αν και οι ρωσικές δυνάμεις κατάφεραν να φτάσουν στα περίχωρα του Κιέβου μέσα σε μερικές ημέρες, οι ουκρανικές ενέδρες ήταν πετυχημένες και άφησαν πολλά από τα στρατιωτικά οχήματα της Ρωσίας αποκλεισμένα σε αποκλεισμένους δρόμους και τα στρατεύματά της χωρίς εφόδια.

Μετά την αποχώρησή της, η Ρωσία δεν επιχείρησε να ανοίξει εκ νέου το βόρειο μέτωπο. Ωστόσο, οι βομβαρδισμοί πόλεων από πυροβολικό και πυραύλους συνεχίζονται.

ΝΟΤΙΟ ΜΕΤΩΠΟ

Το νότιο τμήμα της ρωσικής εισβολής ξεκίνησε από τη χερσόνησο της Κριμαίας, η οποία κατέχεται από το 2014. Τις ημέρες που προηγήθηκαν της 24ης Φεβρουαρίου, το ρωσικό ναυτικό απέκλεισε την Αζοφική και τη Μαύρη Θάλασσα υπό το πρόσχημα στρατιωτικών ασκήσεων. Αυτό επέτρεψε στις ρωσικές δυνάμεις να περάσουν γρήγορα στην Χερσώνα.

Στη συνέχεια, καταλήφθηκε ο πυρηνικός σταθμός ηλεκτροπαραγωγής της Ζαπορίζια, προκαλώντας παγκόσμια ανησυχία όταν αναφέρθηκε ότι υπέστη ζημιές στις μάχες.

Από εκεί, τα στρατεύματα εισβολής προχώρησαν προς τη μεγάλη πόλη και λιμάνι, τη Μαριούπολη. Η επίθεση στη Μαριούπολη διήρκεσε δύο μήνες, με χιλιάδες αμάχους να σκοτώνονται και έως και το 90% των κτιρίων να έχουν υποστεί ζημιές ή να έχουν καταστραφεί.

Η γραμμή του μετώπου παρέμεινε ως επί το πλείστον στατική κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού μέχρι τον Σεπτέμβριο, όταν η Ουκρανία εξαπέλυσε μια επιτυχημένη αντεπίθεση για την ανακατάληψη της Χερσώνας. Ως αποτέλεσμα, τα ρωσικά στρατεύματα εκδιώχθηκαν από την πόλη και μέχρι τις 9 Νοεμβρίου που είχαν αποσυρθεί πλήρως από τη δυτική όχθη του ποταμού Δνείπερου. Η απελευθέρωση της Χερσώνας θεωρήθηκε σημαντική στρατηγική νίκη για την Ουκρανία.

Οι μάχες στη νότια Ουκρανία είχαν επίσης παγκόσμιο αντίκτυπο πέρα και από τη γραμμή του μετώπου. Καθώς οι εξαγωγές σιτηρών και λιπασμάτων της Ουκρανίας είναι ζωτικής σημασίας για τη σίτιση μεγάλου μέρους της Ευρώπης, μια συμφωνία με τη μεσολάβηση των Ηνωμένων Εθνών επέτρεψε τη συνέχιση της εμπορικής ναυσιπλοΐας στη Μαύρη Θάλασσα, παρά τις συνεχιζόμενες ρωσικές επιθέσεις. Βέβαια οι τιμές έχουν ανέβει πολύ και το κόστος το επωμίζονται οι Ευρωπαίοι πολίτες που αντικρίζουν τις συνεχόμενες αυξήσεις τιμών στα προϊόντα στο σουπερμάρκετ.

ΑΝΑΤΟΛΙΚΌ ΜΈΤΩΠΟ

Η μάχη στην ανατολική Ουκρανία προϋπήρχε της εισβολής της Ρωσίας το 2022 και χρονολογείται από την άνοιξη του 2014, όταν ρωσικές μισθοφορικές ομάδες και πράκτορες της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Ασφαλείας (FSB) συνεργάστηκαν με τοπικούς φιλορώσους αυτονομιστές ηγέτες για να καταλάβουν το μεγαλύτερο μέρος της περιφέρειας Λουχάνσκ και βασικά τμήματα της περιφέρειας Ντονέτσκ.

Με την ανακοίνωση της “ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης” στις 24 Φεβρουαρίου, η Ρωσία προχώρησε πέρα από τη γραμμή στο Ντονμπάς, με τις ρωσικές και τις αυτονομιστικές δυνάμεις να κινούνται για να συμμετάσχουν στην τελικά επιτυχημένη επίθεση στη Μαριούπολη στα νότια. Ταυτόχρονα, περισσότερες ρωσικές δυνάμεις κινήθηκαν προς το Χάρκοβο, τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Ουκρανίας.

Όμως η Ουκρανία κατάφερε να διατηρήσει τον έλεγχο του Χάρκοβο και μέχρι τον Μάιο, οι ρωσικές δυνάμεις είχαν σε μεγάλο βαθμό απομακρυνθεί. Η ρωσική επίθεση στη συνέχεια συνεχίστηκε προς την πόλη Μπαχμούτ που βρίσκεται σε στρατηγική θέση. Η Μπαχμούτ έπεσε στις ρωσικές δυνάμεις εν μέσω μεγάλων απωλειών μετά από μια μάχη εννέα μηνών που περιγράφεται ως η μεγαλύτερη και πιο αιματηρή του πολέμου, κατά την οποία η πόλη καταστράφηκε σε μεγάλο βαθμό. Μια ρωσική επέλαση τον Φεβρουάριο του 2024 πέτυχε και  την κατάληψη της Αβντίιβκα, αφού τα ουκρανικά στρατεύματα αναγκάστηκαν να αποσυρθούν από την πόλη για να αποφύγουν την περικύκλωση.

Σύνθετο κανείς να αποκρυπτογραφήσει τι μπορεί να συμβεί στο μέλλον, ωστόσο πλέον τα δεδομένα δεν είναι με την Ουκρανία