Είναι προσιτή η στέγαση στην Ευρώπη;
Η αύξηση των τιμών των κατοικιών και των ενοικίων στην ΕΕ
Την τελευταία δεκαετία, οι τιμές των κατοικιών έχουν αυξηθεί σημαντικά, γεγονός που καθιστά δύσκολη την εύρεση κατοικίας σε προσιτές τιμές. Αυτοί που επηρεάζονται ιδιαίτερα είναι οι νέοι Ευρωπαίοι, οι οποίοι καθυστερούν όλο και περισσότερο να εγκαταλείψουν το σπίτι των γονιών τους.
Σε απάντηση, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διόρισε τον πρώτο επίτροπο Ενέργειας και Στέγασης και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συγκρότησε μια ειδική επιτροπή για την κρίση στέγασης, με σκοπό την ανάπτυξη λύσεων για αξιοπρεπή, βιώσιμη και οικονομικά προσιτή στέγαση σε όλη την Ευρώπη.
Πόσο προσιτή είναι η στέγαση στην Ευρώπη: στατιστικά στοιχεία
Ένας τρόπος για να μετρήσετε εάν το κόστος στέγασης είναι πολύ υψηλό είναι να εξετάσετε την αναλογία τιμής κατοικίας προς το εισόδημα. Εάν το κόστος στέγασης υπερβαίνει το 40% του διαθέσιμου εισοδήματος, είναι σημάδι ότι τα νοικοκυριά αντιμετωπίζουν προβλήματα με τη στέγαση.
Το 2024, το κόστος στέγασης στην ΕΕ ξεπέρασε το 40% του διαθέσιμου εισοδήματος για το 9,8% των νοικοκυριών στις πόλεις της ΕΕ και το 6,3% των νοικοκυριών σε αγροτικές περιοχές. Πάνω από το ένα τέταρτο των Ελλήνων (29%) που ζουν σε πόλεις είχαν κόστος στέγασης άνω του 40% του εισοδήματός τους, ενώ μόνο το 2,3% των Κυπρίων στις πόλεις αντιμετώπισε το ίδιο πρόβλημα.
Περίπου το 35,5% του εισοδήματος των νοικοκυριών στην Ελλάδα χρησιμοποιήθηκε για την κάλυψη του κόστους στέγασης το 2024, το υψηλότερο ποσοστό στην ΕΕ.
Η αύξηση των τιμών των κατοικιών και των ενοικίων στην ΕΕ
Μεταξύ 2015 και 2024, οι τιμές των κατοικιών στην ΕΕ αυξήθηκαν κατά μέσο όρο κατά 53%. Οι μεγαλύτερες αυξήσεις παρατηρήθηκαν στην Ουγγαρία (+209,5%), τη Λιθουανία (+135%) και την Πορτογαλία (+124,4%).
Μέση αύξηση των τιμών των κατοικιών στην ΕΕ από το 2015 έως το 2024
Η ενοικίαση στην ΕΕ έγινε επίσης πιο ακριβή. Μεταξύ του 2010 και του πρώτου τριμήνου του 2025, οι τιμές των ενοικίων αυξήθηκαν κατά μέσο όρο κατά 27,8%. Τα ενοίκια αυξήθηκαν σε όλες τις χώρες της ΕΕ εκτός από την Ελλάδα (-11%). Οι μεγαλύτερες αυξήσεις σημειώθηκαν στην Εσθονία (+220%), τη Λιθουανία (+184%), την Ουγγαρία (+124%) και την Ιρλανδία (+115%).
Αυτό οφείλεται εν μέρει στην αύξηση των βραχυπρόθεσμων μισθώσεων, οι οποίες έβγαλαν από την αγορά κατοικίες και διαμερίσματα.
Ο ρόλος της έλλειψης στέγης στην κρίση
Η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων επισημαίνει την περιορισμένη προσφορά ως έναν από τους βασικούς παράγοντες για το πρόβλημα της στέγασης.
Η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 οδήγησε σε μεγάλη μείωση των επενδύσεων σε νέες κατοικίες. Η πανδημία Covid-19 είχε ως αποτέλεσμα ακόμη πιο αργή κατασκευή κατοικιών. Οι άδειες οικοδομής για οικιστικά κτίρια μειώθηκαν κατά περισσότερο από 20% από το 2021. Καθώς οι νέες κατοικίες δεν επαρκούν για να καλύψουν τη ζήτηση, οι τιμές τείνουν να αυξάνονται.
Οι συνθήκες στέγασης στην Ευρώπη
Πολλοί Ευρωπαίοι ανησυχούν για τις αυξανόμενες τιμές, το κόστος ζωής και την οικονομική κατάσταση. Αυτοί ήταν οι βασικοί λόγοι που ώθησαν τον κόσμο να ψηφίσει στις ευρωπαϊκές εκλογές, σύμφωνα με την πρόσφατη έρευνα του Ευρωβαρόμετρου από τον Ιούλιο του 2024,
Πώς ζει η πλειοψηφία των Ευρωπαίων;
-πάνω από τα δύο τρίτα των Ευρωπαίων ζουν σε ιδιόκτητες κατοικίες -Η κατά μέσο όρο αντιστοιχία είναι 1,7 δωμάτια ανά άτομο -υπάρχουν κατά μέσο όρο 2,3 άτομα ανά νοικοκυριό -Το 17% των Ευρωπαίων ζουν σε υπερπλήρη σπίτια που δεν προσφέρουν επαρκή χώρο (τουλάχιστον ένα δωμάτιο ανά ενήλικο ζευγάρι, άγαμο ενήλικο άτομο, ζευγάρια αδελφών ηλικίας 12 έως 17 ετών, άγαμα παιδιά άνω των 12 ετών ή ζευγάρια παιδιών κάτω των 12 ετών) -Το 33% των Ευρωπαίων ζει σε σπίτια που έχουν περισσότερο χώρο από αυτόν που θεωρείται επαρκής (βλ. παραπάνω)
Πώς επηρεάζει η αγορά κατοικίας τους νέους
Το κόστος στέγασης μπορεί να είναι ένας από τους παράγοντες που λαμβάνουν υπόψη οι νέοι όταν σκέφτονται να εγκαταλείψουν την οικογενειακή εστία και να ξεκινήσουν τη ζωή τους μόνοι τους. Άλλοι παράγοντες, όπως επισημαίνει η Eurostat, είναι η ύπαρξη σχέσης, η κατάσταση στην αγορά εργασίας, οι πολιτισμικές συνήθειες και το κόστος ζωής γενικότερα.
Στην ΕΕ, ο μέσος όρος ηλικίας εγκατάλειψης του γονικού νοικοκυριού ήταν 26,2 έτη το 2024. Αυτό ποικίλλει σημαντικά μεταξύ των χωρών της ΕΕ: από 21,4 έτη στη Φινλανδία έως 31,3 έτη στην Κροατία.
Όσοι παραμένουν στο γονικό σπίτι για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα αντιμετωπίζουν μεγαλύτερο κίνδυνο να ζουν σε υπερπλήρη μέρη. Το 2024, το 26,5% των ατόμων ηλικίας 15 έως 29 ετών στην ΕΕ ζούσαν σε υπερπλήρη κατοικίες, σε σύγκριση με το 16,9% του συνολικού πληθυσμού.
Από την άλλη πλευρά, όσοι προτιμούν να μετακομίσουν νωρίτερα μπορεί να αντιμετωπίσουν δυσκολίες με το κόστος στέγασης. Το 2024, το 9,7% των νέων Ευρωπαίων ζούσαν σε νοικοκυριά που δαπάνησαν το 40% ή περισσότερο του διαθέσιμου εισοδήματός τους για στέγαση, σε σύγκριση με το 8,2% για τον συνολικό πληθυσμό. Ποια μέτρα λαμβάνει η ΕΕ σχετικά με τη στεγαστική κρίση
Το 2021, το Κοινοβούλιο ενέκρινε ψήφισμα με το οποίο καλεί τις χώρες της ΕΕ να αναγνωρίσουν την επαρκή στέγαση ως θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα που επιβάλλεται μέσω της νομοθεσίας. Όλοι θα πρέπει να έχουν ίση πρόσβαση σε αξιοπρεπή στέγαση, με σύνδεση σε πόσιμο νερό υψηλής ποιότητας, επαρκή αποχέτευση, λύματα και αξιόπιστη ενέργεια, είπαν οι ευρωβουλευτές.
Τον Ιούλιο του 2024, το Κοινοβούλιο εξέλεξε την Ursula von der Leyen για δεύτερη θητεία ως πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Σε μια δήλωση πριν από την ψηφοφορία, η von der Leyen ανακοίνωσε τη στέγαση ως μία από τις βασικές προτεραιότητα της ΕΕ στη νέα θητεία.
Το Κοινοβούλιο συγκρότησε μια ειδική επιτροπή τον Δεκέμβριο του 2024, η οποία θα πρέπει να αναλύσει τα βαθύτερα αίτια και να προτείνει λύσεις για το πώς η ΕΕ θα πρέπει να αντιμετωπίσει τα ζητήματα στέγασης. Η αρχική μονοετής θητεία της επιτροπής παρατάθηκε κατά έξι μήνες, έως τις 30 Ιουλίου 2026.
Τον Μάρτιο του 2025, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων ανακοίνωσαν σχέδια για επενδύσεις ύψους περίπου 10 δισεκατομμυρίων ευρώ κατά τα επόμενα δύο χρόνια σε οικονομικά προσιτή και βιώσιμη στέγαση. Ο Dan Jørgensen, ο πρώτος επίτροπος της ΕΕ για τη στέγαση, ξεκίνησε μια μεγάλη δημόσια διαβούλευση το 2025 με σκοπό την ανάπτυξη ενός «σχεδίου για την οικονομικά προσιτή στέγαση» για την ΕΕ.
Τον Σεπτέμβριο του 2025, το Κοινοβούλιο ενέκρινε νέους κανόνες για τη συνοχή και την κοινωνική χρηματοδότηση της ΕΕ, επιτρέποντας την κατανομή τέτοιων πόρων σε οικονομικά προσιτή και βιώσιμη στέγαση. Οι ευρωβουλευτές κάλεσαν επίσης τις χώρες της ΕΕ να «διπλασιάσουν τουλάχιστον» τη χρηματοδότησή τους για οικονομικά προσιτή στέγαση, προκειμένου να επιλύσουν την κρίση στέγασης της ΕΕ, την οποία χαρακτήρισαν σοβαρή.
