Εξέγερση στο Σοβέτο: 45 χρόνια από τα αιματηρά γεγονότα
Σαν σήμερα πριν 45 χρόνια γράφτηκε μια από τις πιο μαύρες σελίδες της ιστορίας του Απαρτχάιντ.
Ήταν 16 Ιουνίου 1976, όταν περισσότεροι από 15.000 μαθητές και φοιτητές προέβησαν σε μια μαζική διαδήλωση, η οποία έμελλε να καταλήξει σε βίαιη καταστολή, στοιχίζοντας τη ζωή σε 143 άτομα.
Οι αιματηρές διαδηλώσεις αποτελούσαν ένα αρκετά συχνό φαινόμενο για τη Νότιο Αφρική από το 1948 ως τις αρχές του 1990, καθώς το καθεστώς των φυλετικών διακρίσεων, γνωστό ως Απαρτχάιντ, είχε επιβάλει με βίαιο και απάνθρωπο τρόπο τη λευκή μειονότητα επί του μαύρου πληθυσμού, αν και αυτός υπερτερούσε πληθυσμιακά.
Η διδασκαλία των αφρικάανς και οι πρώτες αντιδράσεις
Όλα ξεκίνησαν, όταν η κυβέρνηση αποφάσισε να διδάσκεται υποχρεωτικά η γλώσσα αφρικάανς, το γλωσσικό ιδίωμα που μιλούσαν οι ολλανδικής καταγωγής λευκοί κάτοικοι της Νοτίου Αφρικής, στα σχολεία των μαύρων, μέσω μιας εν πολλοίς άγνωστης διάταξης, γνωστής, όμως, ως «Πράξη για την Εκπαίδευση των Μπαντού».
Με το άνοιγμα της σχολικής χρονιάς, το 1976, μεγάλη μερίδα καθηγητών αρνήθηκε να διδάξει τα αφρικάανς, ενώ οι μαθητές είχαν δηλώσει τη σθεναρή τους αντίδραση να διδαχθούν τη γλώσσα, ασκώντας, παράλληλα, κριτική στη στάση καθηγητών και γονιών απέναντι στην κυβερνητική πολιτική. «Οι γονείς μας είναι προετοιμασμένοι να υποφέρουν από τους νόμους των λευκών. Ζουν χρόνια με αυτούς τους νόμους και έχουν αποκτήσει ανοσία απέναντί τους. Εμείς, όμως, αρνούμαστε μια εκπαίδευση που έχει σχεδιαστεί για να μας μετατρέψει σε σκλάβους στη χώρα που έχουμε γεννηθεί», δήλωναν πολλοί μαθητές.
Οι πρώτες κινητοποιήσεις ξεκίνησαν τον Ιούνιο, όταν οι μαθητές του Orlando West Junior Primary School προέβησαν σε μποϊκοτάζ μαθημάτων εντός των αιθουσών, στο οποίο συμμετείχαν και μαθητές άλλων επτά σχολείων του Σοβέτο, ενώ αντίστοιχες ενέργειες ακολούθησαν και στο λύκειο Naledi.
Στις 13 Ιουνίου, περισσότεροι από 400 νέοι συναντήθηκαν προκειμένου να αποφασίσουν για το αν θα προχωρήσουν σε μαζική διαδήλωση κατά της χρήσης των αφρικάανς στα σχολεία.
Η μέρα αυτή δεν άργησε να έρθει και, όπως υπολογίζεται, στις 16 Ιουνίου περίπου 15.000 με 20.000 μαθητές, φορώντας τις σχολικές τους στολές, συμμετείχαν στην περιβόητη διαδήλωση.
«Επέσατε θύματα»
Η αστυνομία αντέδρασε άμεσα, σχηματίζοντας, σχεδόν αμέσως, μια ευθεία γραμμή μπροστά από την πορεία, απαιτώντας από το πλήθος να διαλυθεί, κάτι που δεν επρόκειτο να συμβεί. Τότε, οι αστυνομικοί άνοιξαν πυρ κατά των άοπλων μαθητών, πέταξαν δακρυγόνα, ενώ οι διαδηλωτές αντεπιτέθηκαν, βάζοντας φωτιά σε κτίρια – σύμβολα του απαρτχάιντ, σε κυβερνητικές υπηρεσίες και οχήματα, που ανήκαν σε λευκούς επιχειρηματίες, και κάπως έτσι η ειρηνική διαδήλωση «άλλαξε πρόσωπο».
Για μια ολόκληρη μέρα, οι συγκρούσεις αστυνομίας και μαθητών ήταν διαρκείς και αιματηρές και το πρωί της 17ης Ιουνίου, η πόλη θύμιζε βομβαρδισμένο τοπίο, με δεκάδες καμένα κτίρια, αυτοκίνητα, καταστήματα, αλλά και νεκρά σώματα νεαρών ανθρώπων.
Σύμφωνα με τους επίσημους απολογισμούς, οι νεκροί ήταν 23, αν και πολλοί μελετητές εκτιμούν πως ο πραγματικός αριθμός άγγιζε τους 200, με τους τραυματίες να είναι χιλιάδες.
Οι επόμενες μέρες σημαδεύτηκαν και από άλλες εξεγέρσεις σε 70 συνοικισμούς μαύρων, βάζοντας, έτσι, γερά θεμέλια στην αφύπνιση των συνειδήσεων κατά των φυλετικών διακρίσεων, προκαλώντας, μάλιστα, διεθνές ενδιαφέρον.
H περίφημη φωτογραφία του Sam Nzima γίνεται το σύμβολο της ημέρας.
Χαρακτηριστικό είναι, άλλωστε, το Ψήφισμα 392 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, στις 19 Ιουνίου 1976, το οποίο καταδίκαζε τη βάναυση συμπεριφορά της αστυνομίας και το ίδιο το καθεστώς των φυλετικών διακρίσεων, με τον πρωθυπουργό Μπαλτάζαρ Φόρστερ να αναγκάζεται να απαλύνει κάπως τους νόμους των φυλετικών διακρίσεων. Ταυτόχρονα, το «Εθνικό Αφρικανικό Κογκρέσο» μετέφερε στα εδάφη της Νότιας Αφρικής το αγωνιστικό κίνημα κατά του ρατσιστικού καθεστώτος αυτής της χώρας.
H ταινία Cry Freedom του Ρίτσαρντ Αντέμπορο το 1992 περιέγραψε μοναδικά όσα συνέβησαν.
