Εμφύλιος στη Βουλγαρία για το ευρώ: «Δε θα γίνουμε Ελλάδα»

Η Βουλγαρία ετοιμάζεται για την ένταξή της στο ευρώ, σύμφωνα με ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης την περασμένη εβδομάδα, κάτι που χαιρετίστηκε από την κυβέρνηση ως ένα ακόμη βήμα προς τη βαθύτερη σύγκλιση με την Ευρώπη.

Η χώρα έχει βιώσει οικονομικές δυσκολίες και το κατά κεφαλήν ΑΕΠ εξακολουθεί να είναι στα δύο τρίτα του μέσου όρου της ΕΕ μετά από σχεδόν δύο δεκαετίες ένταξης. Ωστόσο, για εκατομμύρια Βούλγαρους που έζησαν τις χρεοκοπίες των τραπεζών, τις οικονομικές κρίσεις και την οδυνηρή μετάβαση της δεκαετίας του 1990, το νόμισμά τους – το λεβ – είναι κάτι περισσότερο από χαρτονομίσματα και κέρματα, είναι ένα σύμβολο σταθερότητας.

Δημοσκόπηση του Ευρωβαρόμετρου έδειξε ότι οι Βούλγαροι είναι διχασμένοι στη μέση όσον αφορά το ευρώ, η ένταξη στο οποίο έχει προγραμματιστεί για τις αρχές του 2026. Επιπλέον, είναι σε διπλάσιο ποσοστό σκεπτικιστές από τον μέσο όρο της ΕΕ, σύμφωνα με την έρευνα που δημοσιεύθηκε τον Μάιο, με ακροδεξιούς πολιτικούς να οργανώνουν διαδηλώσεις κατά της ένταξης.

Η Βουλγαρία θα ήταν μόλις η δεύτερη χώρα που θα υιοθετούσε το ευρώ από τότε που η Ελλάδα φλέρταρε με την έξοδο από το ενιαίο νόμισμα πριν από μια δεκαετία. Η Κροατία προσχώρησε το 2023, ακολουθώντας άλλα πρώην κομμουνιστικά έθνη όπως η Σλοβακία και οι χώρες της Βαλτικής.

Οι μεγαλύτερες οικονομίες της περιοχής – η Πολωνία, η Ρουμανία, η Τσεχική Δημοκρατία και η Ουγγαρία – έχουν όλες θέσει το ευρώ σε δεύτερη μοίρα. Σε μια εκδήλωση του Bloomberg στην Πράγα αυτή την εβδομάδα, ο διοικητής της κεντρικής τράπεζας της Τσεχίας Ales Michl εξήρε την αρετή της ύπαρξης ενός εθνικού νομίσματος για την καταπολέμηση του πληθωρισμού.

Ανησυχία για αύξηση των τιμών

Στη Βουλγαρία, η προοπτική αλλαγής νομίσματος προκαλεί φόβους, ιδίως μεταξύ των χαμηλόμισθων και των συνταξιούχων με αποταμιεύσεις σε σκληρό νόμισμα. Ενώ οι πολιτικοί επισημαίνουν οφέλη όπως η αύξηση των επενδύσεων και το χαμηλότερο κόστος δανεισμού με την πάροδο του χρόνου, πολλοί πολίτες ανησυχούν ότι οι τιμές θα ανέβουν βραχυπρόθεσμα, σημειώνει το ειδησεογραφικό πρακτορείο Bloomberg.

Η πρόσφατη έξαρση του πληθωρισμού συνέβαλε στην καθυστέρηση της υιοθέτησης του ευρώ κατά δύο χρόνια. Η Βουλγαρία, μια από τις πιο ενεργοβόρες οικονομίες της ΕΕ, επλήγη σκληρά από τον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία. Οι τιμές αυξήθηκαν με τον ταχύτερο ρυθμό από τη δεκαετία του 1990.

Παρά τους φόβους, οι Βούλγαροι είναι φιλοευρωπαίοι. Περισσότεροι από τους μισούς δηλώνουν ότι εμπιστεύονται την ΕΕ, ποσοστό διπλάσιο από εκείνο που εμπιστεύονται την κυβέρνηση. Μια πρόσφατη κυβερνητική πρόταση υπέρ του ευρώ υποστηρίχθηκε από περισσότερα από τα δύο τρίτα των Βούλγαρων βουλευτών.

Συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας

Το πρόβλημα για τους αξιωματούχους είναι ότι δυσκολεύονται να βρουν μια κοινή γλώσσα με εκείνους που, σε αντίθεση με τις μεγάλες επιχειρήσεις, δεν βλέπουν τα άμεσα οφέλη από τις συναλλαγές σε ένα κοινό νόμισμα. Είναι πιο εύκολο για τα λαϊκιστικά κόμματα: Οι διαμαρτυρίες που υποστηρίζονται από το ακροδεξιό, φιλορωσικό κόμμα Αναγέννηση συγκέντρωσαν χιλιάδες ανθρώπους σε όλη τη χώρα για δεύτερο Σαββατοκύριακο.

Οι ηγέτες της Αναγέννησης, που έχει γίνει το τρίτο μεγαλύτερο κόμμα στο βουλγαρικό κοινοβούλιο, ορκίζονται να βγάλουν τη χώρα από το ΝΑΤΟ και να επαναδιαπραγματευτούν την ένταξή της στην ΕΕ. Υποστηρίζουν ότι η υιοθέτηση του ευρώ αποτελεί περαιτέρω απώλεια κυριαρχίας, αν και κατά τη διάρκεια επίσκεψης στις ΗΠΑ τον περασμένο μήνα οι ηγέτες της πρότειναν να συνδεθεί το λεβ με το δολάριο.

Η στάση του Βούλγαρου προέδρου

Ο πρόεδρος Ρούμεν Ράντεφ, η πιο δημοφιλής πολιτική προσωπικότητα στη χώρα, έχει εν τω μεταξύ αμφισβητήσει κατά πόσον η Βουλγαρία είναι έτοιμη. Το αίτημά του για δημοψήφισμα σχετικά με την ημερομηνία ένταξης απορρίφθηκε από το κοινοβούλιο τον περασμένο μήνα. Αποκάλεσε την απόφαση της ΕΕ την περασμένη εβδομάδα να δώσει το πράσινο φως για την ένταξη της Βουλγαρίας «χαρά για τους κυβερνώντες και συναγερμό για τον λαό» που ανησυχεί για τις αυξήσεις των τιμών.

«Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θα έπρεπε να έχουν κάνει καλύτερη δουλειά στην ενημέρωση του κοινού σχετικά με τα οφέλη του κοινού νομίσματος, ακόμη και αν η είσοδος στη νομισματική ένωση είναι ένα τεχνικό θέμα», δήλωσε μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ο Dennis Schen, οικονομολόγος της Scope Ratings.

«Οι Βούλγαροι δεν είναι οι πρώτοι άνθρωποι σε μια χώρα που ετοιμάζεται να υιοθετήσει το ευρώ που έχουν αποδειχθεί επιφυλακτικοί σχετικά με τα οφέλη του κοινού νομίσματος», είπε. «Αλλά η υποστήριξη για το ευρώ τείνει να αυξάνεται μετά την υιοθέτηση, καθώς οι χειρότεροι φόβοι των ανθρώπων αποδεικνύονται αβάσιμοι».

Η κυβέρνηση υποσχέθηκε τις τελευταίες εβδομάδες να καταπολεμήσει τις κερδοσκοπικές αυξήσεις των τιμών και οι ρυθμιστικές αρχές επεσήμαναν ότι θα εντείνουν τον έλεγχο των λιανοπωλητών. Υπογράφοντας μια σειρά συμφωνιών με επιχειρηματικά λόμπι, εργατικά συνδικάτα, τράπεζες και ασφαλιστικές εταιρείες, ο πρωθυπουργός Ρόζεν Ζελιάζκοφ δήλωσε τη Δευτέρα ότι στόχος είναι να αποτραπεί κάθε προσπάθεια «αδικαιολόγητης αύξησης» των τιμών.

Τι αναφέρει ο διοικητής της κεντρικής τράπεζας της Βoυλγαρίας Ντίμιταρ Ράντεφ

Ο διοικητής της κεντρικής τράπεζας της Βουλγαρίας αναμένει ότι η χώρα θα διατηρήσει την πολιτική και δημοσιονομική της πειθαρχία, ακόμη και όταν η είσοδός της στην ευρωζώνη μεταβάλλει την ικανότητά της να δανείζεται.

«Η δημοσιονομική πειθαρχία αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο του μακροοικονομικού μας πλαισίου για περισσότερο από ένα τέταρτο του αιώνα, και αυτό θα πρέπει να παραμείνει αμετάβλητο», δήλωσε ο διοικητής Ντίμιταρ Ράντεφ σε αποκλειστικά σχόλια στο POLITICO. «Η διαδικασία σύγκλισης θα πρέπει να ενισχύσει -και όχι να αποδυναμώσει- τη μακροχρόνια δέσμευσή μας για δημοσιονομική σταθερότητα».

Οι προηγούμενες επεκτάσεις της ευρωζώνης οδήγησαν συχνά σε κύκλους άνθησης και ύφεσης στις χώρες που προσχώρησαν. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα επιτόκια της ΕΚΤ έτειναν να είναι πολύ χαμηλά για τις οικονομίες αυτές, δεδομένου ότι έχουν χαμηλότερο χρέος και υψηλότερο δυναμικό ανάπτυξης από τις μεγάλες δυτικοευρωπαϊκές οικονομίες.

Αν και το πιο θεαματικό παράδειγμα ήταν η Ελλάδα, οι περισσότερες αντίστοιχες καταρρεύσεις έπληξαν χώρες που, όπως η Βουλγαρία, βγήκαν από τον κομμουνισμό με καχεκτικά χρηματοπιστωτικά συστήματα και ελέγχους. Όμως οι φόβοι για ένα όργιο δαπανών που θα τροφοδοτείται από το χρέος μόλις η Βουλγαρία εξασφαλίσει χαμηλά επιτόκια και ευκολότερη πρόσβαση στις διεθνείς κεφαλαιαγορές είναι άστοχοι, δήλωσε ο Ράντεφ.

«Έχουμε πλήρη επίγνωση ότι η ένταξη στην ευρωζώνη συνεπάγεται την υιοθέτηση ενός πλαισίου πολιτικής σχεδιασμένου για ολόκληρη την περιοχή», δήλωσε ο Ράντεφ, ενώ πρόσθεσε πως «η λύση είναι να ενισχυθούν οι εθνικές πολιτικές, ιδίως στον δημοσιονομικό και διαρθρωτικό τομέα, ώστε να διασφαλιστεί η ανθεκτικότητα υπό ένα κοινό νομισματικό καθεστώς».

Λύθηκε το πρόβλημα με τον υψηλό πληθωρισμό – Η τελική έγκριση για τη Βουλγαρία

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έδωσαν την περασμένη εβδομάδα στην Βουλγαρία την τελική έγκριση για την υιοθέτηση του ευρώ την 1η Ιανουαρίου 2026, καθιστώντας την το 21ο μέλος της νομισματικής ένωσης. Πρόκειται για μια ιστορική στιγμή για τη βαλκανική χώρα των 6,4 εκατομμυρίων κατοίκων, η οποία δεσμεύτηκε για πρώτη φορά να κάνει το βήμα αυτό το 2007, αλλά αντιμετώπισε χρόνια καθυστερήσεων – προσφάτως λόγω της έξαρσης του πληθωρισμού μετά την πανδημία και την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.

Για να ενταχθεί στο ευρώ, ο μέσος πληθωρισμός της Βουλγαρίας από τον Απρίλιο του 2024 έως τον Απρίλιο του 2025 έπρεπε να κυμανθεί εντός 1,5 ποσοστιαίας μονάδας από τον πληθωρισμό των τριών χωρών της ΕΕ με τον χαμηλότερο πληθωρισμό. Στις αρχές του έτους εκτινάχθηκε στο 4%, καθώς έληξαν διάφορα μέτρα για την προστασία του πληθυσμού από την έξαρση του πληθωρισμού -όπως οι απαλλαγές από τον ΦΠΑ στα εστιατόρια, το ψωμί και το αλεύρι-. Ωστόσο, υποχώρησε σε ετήσιο μέσο όρο 2,7% έως τον Απρίλιο, με τη βοήθεια μιας σημαντικής πτώσης των κρατικών ελεγχόμενων διοικητικών τιμών.

Προκλήσεις για τη Βουλγαρία

Οι αριθμοί μπορεί τώρα να φαίνονται εντάξει, αλλά οι Βρυξέλλες σημείωσαν ότι η Βουλγαρία εξακολουθεί να αντιμετωπίζει προκλήσεις όσον αφορά την καταπολέμηση της διαφθοράς και τη βελτίωση της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης.

Ο Ράντεφ κατέστησε σαφές ότι το νέο καθεστώς της Βουλγαρίας δεν θα αλλάξει ριζικά την οικονομική του φιλοσοφία. «Η βασική πρόκληση δεν είναι αν μπορούμε να δανειστούμε περισσότερο, αλλά αν παραμένουμε προσηλωμένοι στη χρήση του χρέους με συνετό και προσανατολισμένο στην ανάπτυξη τρόπο», δήλωσε.

Πού θα χάσει τον έλεγχο η κεντρική τράπεζα της Βουλγαρίας – Νέες πιέσεις

Η κεντρική τράπεζα της Βουλγαρίας θα αντιμετωπίσει επίσης σημαντική προσαρμογή. Υπό το καθεστώς της νομισματικής επιτροπής, ο πληθωρισμός διατηρήθηκε σε μεγάλο βαθμό υπό έλεγχο όχι μέσω της πολιτικής επιτοκίων – την οποία η Σόφια έχει παραχωρήσει – αλλά μέσω της δημοσιονομικής πειθαρχίας και της φορολογικής πολιτικής.

Οι κύριοι μοχλοί της Εθνικής Τράπεζας της Βουλγαρίας ήταν, αντίθετα, οι απαιτήσεις για τραπεζικά αποθεματικά, που σήμερα έχουν οριστεί στο 12%, και το επιτόκιο που χρεώνεται στα αποθεματικά αυτά, το οποίο έχει οριστεί στο μηδέν. Αλλά θα χάσει τον έλεγχο και των δύο αυτών μοχλών από το επόμενο έτος, με δυνητικά μεγάλες συνέπειες: Η υποχρέωση τήρησης αποθεματικών της ΕΚΤ είναι μόνο 1%. Αυτό σημαίνει ότι, αν όλα τα άλλα πράγματα είναι ίδια, οι βουλγαρικές τράπεζες θα έχουν ξαφνικά πολύ περισσότερα χρήματα διαθέσιμα για να δανείσουν, τροφοδοτώντας μια πιστωτική έκρηξη που βρίσκεται ήδη σε πλήρη εξέλιξη: Ο ενυπόθηκος δανεισμός αυξήθηκε κατά 26% το διάστημα μέχρι τον Απρίλιο, ενώ η καταναλωτική πίστη αυξήθηκε κατά 14%.

Μηχανισμός πειθαρχίας

Η ένταξη στην ευρωζώνη και η κατάργηση της νομισματικής επιτροπής καταργεί έναν αυτόματο μηχανισμό πειθαρχίας και καθιστά τους κανόνες του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης – ένα πλαίσιο που η ΕΕ έχει σκόπιμα καταστήσει πιο ευέλικτο – τον απόλυτο περιορισμό της δημοσιονομικής πολιτικής. Όλοι αυτοί οι κανόνες κατοχυρώνονται και στο εθνικό δίκαιο, αλλά στην έκθεσή της για τη σύγκλιση, η ΕΚΤ σημείωσε ότι «είναι ακόμη επιθυμητή περαιτέρω πρόοδος» για να διασφαλιστεί ότι το δημοσιονομικό συμβούλιο της Βουλγαρίας, το οποίο είναι υπεύθυνο για την παρακολούθηση της τήρησης των κανόνων από την κυβέρνηση, μπορεί να παρέχει επαρκή λογοδοσία.

«Είναι διαρθρωτικό χαρακτηριστικό της νομισματικής ένωσης ότι η νομισματική πολιτική είναι κοινή, ενώ οι δημοσιονομικές πολιτικές παραμένουν εθνικές», δήλωσε ο Ράντεφ, αναγνωρίζοντας τις πιθανές ασυμμετρίες. «Δεν θα πρέπει να περιμένουμε από την ΕΚΤ να προσαρμόσει την πολιτική για τις επιμέρους οικονομίες – η ευθύνη για την ευθυγράμμιση και την προσαρμογή ανήκει στις εθνικές αρχές».

Ο Ράντεφ απέρριψε τις ανησυχίες ότι το ψηφιακό ευρώ θα περιπλέξει την είσοδο της Βουλγαρίας

Ψηφιακό ευρώ και νομισματική καινοτομία Η Βουλγαρία εντάσσεται στην ευρωζώνη σε μια μοναδική συγκυρία: την πιθανή εισαγωγή ενός ψηφιακού ευρώ. Οι τραπεζικές ενώσεις σε όλο το μπλοκ ανησυχούν ότι αυτό θα καταστήσει τα μέλη τους πιο ευάλωτα σε εκροές καταθέσεων και θα περιορίσει την ικανότητά τους να δανείζουν, αν σχεδιαστεί λανθασμένα. Αυτό θα μπορούσε να αποτελέσει ιδιαίτερο πρόβλημα για τη Βουλγαρία, όπου οι τράπεζες διαδραματίζουν ακόμη μεγαλύτερο ρόλο στη χρηματοδότηση της οικονομίας απ’ ό,τι στα περισσότερα μέρη της ευρωζώνης, λόγω της έλλειψης εγχώριας κεφαλαιαγοράς.

Ενώ ο Ράντεφ απέρριψε τις ανησυχίες ότι το ψηφιακό ευρώ θα περιπλέξει την είσοδο της Βουλγαρίας, αναγνώρισε ότι προσθέτει «ένα επίπεδο στρατηγικής σκέψης, ιδίως στους τομείς των πληρωμών και της τεχνολογίας».

Πρόσθεσε ότι η Βουλγαρία συμμετέχει ενεργά στις συζητήσεις του Ευρωσυστήματος σχετικά με τον σχεδιασμό του ψηφιακού ευρώ, υποστηρίζοντας ένα μοντέλο που διατηρεί τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα και προστατεύει την ιδιωτική ζωή. «Οποιοδήποτε ψηφιακό ευρώ πρέπει να σέβεται τις ευρωπαϊκές αξίες, συμπεριλαμβανομένου του δικαιώματος στην ιδιωτική ζωή», είπε, ζητώντας μια «βαθμονομημένη προσέγγιση» για να αποφευχθεί η δημιουργία ενός εργαλείου επιτήρησης.

Υποστήριξε ότι η εμπειρία της Βουλγαρίας στο πλαίσιο της νομισματικής επιτροπής – η οποία επέβαλε συντηρητική διαχείριση αποθεματικών και αυστηρές πρακτικές ρευστότητας μεταξύ των εμπορικών τραπεζών – την τοποθετεί καλά για τη διαχείριση των κινδύνων που συνδέονται με ένα μελλοντικό ψηφιακό ευρώ.

Ο Ράντεφ κατέστησε σαφές ότι θα ταχθεί υπέρ των πολιτικών που ενισχύουν την ανθεκτικότητα – Μια συντηρητική δύναμη

Καθώς η Βουλγαρία ετοιμάζεται να καθίσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων στη Φρανκφούρτη, ο Ράντεφ δήλωσε ότι η BNB θα διατηρήσει μια προσεκτική, εστιασμένη στη σταθερότητα προσέγγιση της νομισματικής πολιτικής.

Αποφεύγοντας τους παραδοσιακούς χαρακτηρισμούς «γεράκι» ή «περιστέρι», ο Ράντεφ κατέστησε σαφές ότι θα ταχθεί υπέρ των πολιτικών που ενισχύουν την ανθεκτικότητα, μειώνουν τον κατακερματισμό και διασφαλίζουν τη σταθερότητα των τιμών στη ζώνη του ευρώ.

«Ηγούμαι μιας από τις πιο συντηρητικές κεντρικές τράπεζες και δεν έχουμε καμία πρόθεση να αναθεωρήσουμε αυτή τη στάση», δήλωσε.

Πηγή – ΣΚΑΪ, ot