Explainer: Τι συμβαίνει στο Εκουαδόρ – Σε ανοιχτό πόλεμο κυβέρνηση με συμμορία

Το Εκουαδόρ/Ισημερινός αντιμετωπίζει μια έξαρση σοβαρότατων ταραχών που έχει αναστατώσει τη χώρα της Νότιας Αμερικής. Σε απάντηση στην απαγωγή από εγκληματικές συμμορίες περισσότερων από 100 υπαλλήλων φυλακών και σε ένοπλα άτομα που παρενέβησαν σε ζωντανή τηλεοπτική εκπομπή, ο πρόεδρος Ντανιέλ Νομπόα ξεκίνησε αντιτρομοκρατική επιχείρηση κατά των συμμοριών αυτών.

Αυτή η εξελισσόμενη κρίση υπογραμμίζει τα τρομερά εμπόδια που αντιμετωπίζει ο Νομπόα, ο οποίος ανέλαβε τα προεδρικά του καθήκοντά του τον Νοέμβριο του 2023, με τη δέσμευση να αντιμετωπίσει την κλιμακούμενη βία, καθώς και τα περάσματα διακίνησης ναρκωτικών που κλιμακώνουν τη μεταφορά κοκαΐνης μέσω του Ισημερινού.

Τι συμβαίνει με την ασφάλεια στο Εκουαδόρ;

Οι συνθήκες ασφαλείας στον Ισημερινό έχουν επιδεινωθεί εν μέσω των προκλήσεων που έθεσε η πανδημία του κορονοϊού. Οι επίσημες αναφορές δείχνουν αξιοσημείωτη αύξηση των βίαιων θανάτων, που θα φτάσουν τους 8.008 το 2023, αριθμός σχεδόν διπλάσιος από τον αριθμό που είχε καταγραφεί το 2022. Η κλιμάκωση της βίας μεταφέρθηκε στο πολιτικό πεδίο πέρυσι, όταν δολοφονήθηκε ένας προεδρικός υποψήφιος που τάχθηκε κατά της διαφθοράς.

Η κυβέρνηση αποδίδει την ανησυχητική αυτή κατάσταση στην αυξανόμενη επιρροή των συμμοριών διακίνησης κοκαΐνης, οι οποίες έχουν αναστατώσει πολλές περιοχές της Λατινικής Αμερικής. Μέσα στο σωφρονιστικό σύστημα του Ισημερινού, οι συμμορίες αυτές εκμεταλλεύτηκαν τον αποδυναμωμένο κρατικό έλεγχο, εδραιώνοντας την εξουσία τους. Οι περιπτώσεις βίας στις φυλακές έχουν γίνει πιο συχνές, με αποτέλεσμα πολυάριθμους θανάτους που αποδίδονται από τις αρχές στις συνεχιζόμενες συγκρούσεις συμμοριών για τον έλεγχο των εγκαταστάσεων.

Η Γκουαγιακίλ, η μεγαλύτερη παράκτια πόλη του Ισημερινού, θεωρείται η πιο επικίνδυνη, καθώς τα λιμάνια της αποτελούν κομβικό σημείο για το παράνομο λαθρεμπόριο ναρκωτικών. Ο πρόεδρος Νομπόα, ηλικίας 36 ετών, προωθεί το “σχέδιο Φοίνικας” όπως το ονόμασε, για την ασφάλεια, το οποίο περιλαμβάνει τη δημιουργία μιας νέας μονάδας πληροφοριών, την παροχή τακτικού οπλισμού στις ένοπλες δυνάμεις, την κατασκευή νέων φυλακών ύψιστης ασφαλείας και την ενίσχυση των μέτρων ασφαλείας στα λιμάνια και τα αεροδρόμια.

Αν και το σχέδιο έχει εκτιμώμενο κόστος 800 εκατομμυρίων δολαρίων, ο πρόεδρος του Εκουαδόρ εξασφάλισε 200 εκατομμύρια δολάρια σε νέο οπλισμό για τον εθνικό στρατό, “ευγενική χορηγία” των Ηνωμένων Πολιτειών.

Τι προκάλεσε την αναταραχή αυτήν την εβδομάδα;

Την Κυριακή, οι αρχές ανέφεραν την εξαφάνιση του Αντόλφο Μάτσιας, αρχηγού της εγκληματικής συμμορίας “Los Choneros”, από τη φυλακή όπου εξέτιε ποινή κάθειρξης 34 ετών. Οι προσπάθειες για τον εντοπισμό του βρίσκονται ακόμα σε εξέλιξη. Ταυτόχρονα, από τη Δευτέρα ξέσπασαν περιστατικά βίας σε τουλάχιστον έξι φυλακές. Μέχρι σήμερα, πάνω από 100 φύλακες και προσωπικό παρέμειναν όμηροι των κρατουμένων. Στην επαρχιακή πρωτεύουσα του κεντρικού Ισημερινού Ριομπάμπα, 39 κρατούμενοι κατάφεραν να δραπετεύσουν, αν και ορισμένοι από αυτούς έχουν έκτοτε συλληφθεί.

Οι ταραχές μεταφέρθηκαν στους δρόμους την Τρίτη, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν δύο αστυνομικοί στην επαρχία Γκουάγιας, όπου βρίσκεται η πόλη Γκουαγιακίλ. Σε ολόκληρη τη χώρα, επτά αστυνομικοί απήχθησαν, ενώ τρεις αφέθηκαν στη συνέχεια ελεύθεροι.

Η βία έφτασε σε ανησυχητική κορύφωση όταν μια ένοπλη ομάδα εισέβαλε σε τηλεοπτικό στούντιο κατά τη διάρκεια ζωντανής εκπομπής, κρατώντας δημοσιογράφους υπό την απειλή όπλων. Περισσότερα από δώδεκα άτομα συνελήφθησαν.

Τι κάνει η κυβέρνηση για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα;

Τη Δευτέρα, ο πρόεδρος Νομπόα κήρυξε τη χώρα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης διάρκειας 60 ημερών, ένα μέτρο που είχε χρησιμοποιήσει με περιορισμένη επιτυχία ο προκάτοχός του Γκιγιέρμο Λάσο. Η κήρυξη αυτή επιτρέπει στρατιωτικές περιπολίες, συμπεριλαμβανομένων των φυλακών, και εφαρμόζει εθνική νυχτερινή απαγόρευση κυκλοφορίας.

Από τη Δευτέρα, συνολικά 70 άτομα έχουν συλληφθεί με αφορμή περιστατικά όπως η κατάληψη του τηλεοπτικού σταθμού, όπως ανέφερε η αστυνομία. Ως απάντηση στην κλιμακούμενη κατάσταση, τα σχολεία σε όλη τη χώρα έκλεισαν την Τετάρτη, κάνοντας τα μαθήματα μέσω του διαδικτύου, ενώ πολλές επιχειρήσεις επέλεξαν να αναστείλουν τη λειτουργία τους.

Ενώ ο συνασπισμός του προέδρου Νομπόα, που αποτελείται από μια κυβερνητική συμμαχία κεντροαριστερών, κεντροδεξιών και κεντρώων ομάδων, κατέχει την πλειοψηφία στην Εθνοσυνέλευση, ορισμένοι πολίτες του Εκουαδόρ διερωτώνται γιατί δε λαμβάνονται αυστηρότερα μέτρα κατά των συμμοριών.

Ποιος είναι ο Αντόλφο Μάτσιας;

Ο Μάτσιας, γνωστός και ως “Fito”, είναι ένας από τους πιο διαβόητους εγκληματίες της χώρας. Είναι ο επικεφαλής των “Los Choneros”, οι οποίοι είναι μία από τις μεγάλες συμμορίες του Εκουαδόρ που δημιούργησαν δεσμούς με μεξικανικά καρτέλ ναρκωτικών.

Την Κυριακή, κατά τη διάρκεια ενός ελέγχου για λαθρεμπόριο, βρέθηκε να λείπει από το κελί του στη φυλακή στο Γκουαγιακίλ, όπου εξέτιε ποινή κάθειρξης 34 ετών για διακίνηση ναρκωτικών και άλλα εγκλήματα. Είχε αποδράσει από τη φυλακή άλλη μία φορά στο παρελθόν, το 2013.

Το προφίλ του προέδρου Νομπόα

Ο Νομπόα εργάστηκε για την εταιρεία μπανανών του πολυεκατομμυριούχου πατέρα του πριν ασχοληθεί με την πολιτική και κερδίσει τις εθνικές εκλογές του Εκουαδόρ. Έγινε ο νεότερος πρόεδρος της χώρας. Διεξήγαγε προεκλογική εκστρατεία υποσχόμενος να βελτιώσει την προβληματική οικονομία του Ισημερινού και να δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας. Πρότεινε επίσης τη χρήση πλοίων-φυλακών για τη στέγαση κρατουμένων.

Ο Νομπόα κέρδισε πάνω από το 52% των ψήφων, ενώ η σοσιαλίστρια αντίπαλός του Λουίζα Γκονζάλες είχε περίπου 48%. Την ημέρα των εκλογών ο Νομπόα και η Γκονζάλες ψήφισαν φορώντας αλεξίσφαιρα γιλέκα, δύο μήνες μετά τη δολοφονία από συμμορίες ενός άλλου υποψήφιου προέδρου, του Φερνάντο Βιγιαβισένσιο, στις 9 Αυγούστου. Ο Βιγιαβισένσιο, δημοσιογράφος και αγωνιστής κατά της διαφθοράς, είχε καταλάβει τη δεύτερη θέση στις δημοσκοπήσεις.

Η νίκη του Νομπόα θα τον οδηγήσει σε θητεία μόλις 16 μηνών, αφού ο νυν πρόεδρος Γκιγιέρμο Λάσο προκήρυξε πρόωρη ψηφοφορία για να αποφύγει πιθανή παραπομπή του για δικαστικές υποθέσεις.

Γιατί το Εκουαδόρ αλλά και η Λατινική Αμερική μαστίζονται από τέτοια φαινόμενα;

Ο Ισημερινός βρίσκεται ανάμεσα στην Κολομβία και το Περού, τους δύο μεγαλύτερους παραγωγούς κοκαΐνης στον κόσμο.

Σύμφωνα με την παγκόσμια έκθεση των Ηνωμένων Εθνών, η παραγωγή κοκαΐνης έφτασε πρόσφατα σε επίπεδο ρεκόρ.

Despite #COVID19, the global supply of cocaine is at record levels.

Almost 2000 t. were produced in 2020, continuing a dramatic uptick in manufacture that began in 2014.

Full data in the Global Report on Cocaine 2023: https://t.co/XWLZTPiHrO pic.twitter.com/fBvwn7HgXP

— UN Office on Drugs & Crime (@UNODC) March 16, 2023

Οι κολομβιανές δυνάμεις ασφαλείας, έχουν αφιερώσει δεκαετίες στον περιορισμό της ροής της κοκαΐνης, λαμβάνοντας εκπαίδευση και βοήθεια από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Παρά τις προσπάθειες αυτές, οι διεθνείς εγκληματικές οργανώσεις που εμπλέκονται στη διακίνηση ναρκωτικών έχουν γίνει όλο και πιο εξελιγμένες και διασυνδεδεμένες.

Μετά το τέλος της δραστηριοποίησης της ομάδας των κομμουνιστών ανταρτών της “Farc” μέσω μιας ειρηνευτικής συμφωνίας που υπογράφηκε το 2016 με την κολομβιανή κυβέρνηση, η οποία ιστορικά ήλεγχε πολλές οδούς λαθρεμπορίου στην Κολομβία, τα μεξικανικά καρτέλ ναρκωτικών και οι εγκληματικές ομάδες από τα Βαλκάνια επέκτειναν την παρουσία τους σε όλη τη Νότια Αμερική. Αυτές οι διεθνικές εγκληματικές οργανώσεις αναζήτησαν νέα και “καινοτόμα” μέσα για τη μεταφορά κοκαΐνης κολομβιανής παραγωγής στους καταναλωτές στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Δεδομένης της στρατηγικής του θέσης, με λιμάνια κατά μήκος της ακτής του Ειρηνικού και της περιορισμένης εμπειρίας του στην αντιμετώπιση του οργανωμένου εγκλήματος, ο Ισημερινός αναδείχθηκε γρήγορα σε ελκυστική χώρα διέλευσης για αυτές τις αποστολές ναρκωτικών. Η διεθνοποίηση των εγκληματικών δικτύων δημιούργησε σημαντικές προκλήσεις τόσο για τις περιφερειακές όσο και για τις παγκόσμιες υπηρεσίες επιβολής τάξης και ασφάλειας που προσπαθούν να καταπολεμήσουν τον σύνθετο ιστό των επιχειρήσεων της διακίνησης ναρκωτικών.