Explainer: Τι συμβαίνει στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ

Το Αζερμπαϊτζάν από τις 19 Σεπτεμβρίου φαίνεται να βρίσκεται στη διαδικασία ανάκτησης του ελέγχου της αυτονομιστικής περιοχής του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, το οποίο έχει ως επί το πλείστον αρμενικό πληθυσμό. Αυτό προέκυψε μετά από μια στρατιωτική επιχείρηση που διήρκησε 24 ώρες, και σηματοδοτεί το πιο πρόσφατο κεφάλαιο σε μια σύγκρουση, στην οποία έχουν διεξαχθεί δύο πόλεμοι μεταξύ Αζερμπαϊτζάν και της Αρμενίας για την περιοχή αυτή τις τελευταίες τρεις δεκαετίες.

Θα ακολουθήσει επομένως μια σύντομη ανασκόπηση και επισκόπηση της κατάστασης ώστε να γίνουν τα πράγματα λίγο πιο κατανοητά.

Τι είναι η αυτόνομη περιοχή του Ναγκόρνο-Καραμπάχ;

Το Ναγκόρνο-Καραμπάχ, είναι γνωστό και ως Αρτσάχ μεταξύ των Αρμενίων, αποτελεί μια ορεινή περιοχή που βρίσκεται εντός της χώρας του Αζερμπαϊτζάν. Ενώ αναγνωρίζεται διεθνώς ως τμήμα του Αζερμπαϊτζάν, ο πληθυσμός του, που ανέρχεται σε περίπου 120.000 άτομα, είναι κυρίως αρμενικός. Το Ναγκόρνο-Καραμπάχ κήρυξε την ανεξαρτησία του (γεγονός που δεν ενέκρινε το αζερικό κράτος) κατά τη διάρκεια του πρώτου πολέμου χρονικά (μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν) στις αρχές της δεκαετίας του 1990, ο οποίος σημειώθηκε μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης.

Σε μια σύγκρουση που διήρκησε συνολικά 44 ημερών το 2020, το Αζερμπαϊτζάν κατάφερε να ανακαταλάβει συνολικά επτά μικρές περιοχές και να ανακτήσει τον έλεγχο περίπου του ενός τρίτου του ίδιου του Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Αυτή η πρόσφατη επίθεση υποδηλώνει συνεχιζόμενες εντάσεις και εδαφικές διαφορές στην περιοχή.

Το 2020 όμως ανατράπηκαν οι ισορροπίες. Το Αζερμπαϊτζάν ξεκίνησε έναν πόλεμο διάρκειας 44 ημερών με στόχο την ανάκτηση εδαφών. Κατάφερε να κατακτήσει εκατοντάδες τετραγωνικά χιλιόμετρα γύρω από το Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Αποτέλεσμα αυτού ήταν ότι η σύνδεση με την Αρμενία θα μπορούσε να είναι εφικτή μόνο μέσω ενός συγκεκριμένου διαδρόμου, που είναι γνωστός ως διάδρομος του Λατσίν, δημιουργώντας μια συνθήκη αποκλεισμού.

Τι προσπαθεί να πετύχει το Αζερμπαϊτζάν;

Το Αζερμπαϊτζάν θέλει να εδραιώσει την πλήρη κυριαρχία στο έδαφός του (θεωρούν πως το Ναγκόρνο-Καραμπάχ του ανήκει) και δε θα διαπραγματευτεί με τους Αρμένιους του Καραμπάχ αν δεν παραδοθούν και αφοπλιστούν.

Γιατί τώρα;

Εδώ και αρκετούς μήνες, το Αζερμπαϊτζάν είχε αυξήσει την πίεσή του στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, αποκόπτοντας ουσιαστικά τη ζωτικής σημασίας οδική σύνδεσή του Λατσίν, με την Αρμενία. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα σοβαρές ελλείψεις στον τοπικό πληθυσμό σε βασικές προμήθειες, όπως τρόφιμα και φάρμακα.

Παρά την παρουσία ρωσικών ειρηνευτικών στρατιωτικών δυνάμεων, ο δρόμος παρέμεινε σε μεγάλο βαθμό αδιαπέραστος, δίνοντας την εντύπωση ότι η Μόσχα ήταν απασχολημένη με τη σύγκρουση στην Ουκρανία και λιγότερο επικεντρωμένη στην αντιμετώπιση κρίσεων για συμμάχους.

Η σχέση της Ρωσίας με την Αρμενία, η οποία αποτελούσε την κύρια πηγή υποστήριξης των Αρμενίων του Καραμπάχ για τρεις δεκαετίες, έχει επιδεινωθεί σημαντικά. Αυτό έχει μειώσει την πιθανότητα η Μόσχα να παράσχει βοήθεια. Η Αρμενία δεν έχει άλλον ισχυρό σύμμαχο για να στραφεί, ενώ το Αζερμπαϊτζάν απολαμβάνει την υποστήριξη της γειτονικής και ισχυρής Τουρκίας.

Ποια είναι η στρατιωτική δυναμική των 2 αντιμαχόμενων πλευρών;

Σύμφωνα με πληροφορίες του Διεθνούς Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών:

Το Αζερμπαϊτζάν διαθέτει συνολική ένοπλη δύναμη 64.000 ατόμων, με διαθέσιμη έφεδρους 300.000 ατόμων. Συνολικά ο αμυντικός προϋπολογισμός της χώρας ανέρχεται στα 2,6 δισεκατομμύρια δολάρια.

Οι αυτονομιστικές δυνάμεις του Καραμπάχ εκτιμάται ότι αποτελούνται από περίπου 5.000 άτομα σε στρατιωτικό προσωπικό.

Η Αρμενία, από την άλλη πλευρά, διαθέτει 43.000 ετοιμοπόλεμους άνδρες και υπολογίζεται ότι διαθέτει εφεδρική δύναμη 210.000 ατόμων. Ο στρατιωτικός προϋπολογισμός της Αρμενίας ανέρχεται σε 750 εκατομμύρια δολάρια.

Ποια είναι η σημασία σε αυτήν σύγκρουση;

Η σύγκρουση συντελείται μεταξύ των χριστιανών Αρμενίων και των τουρκογενών μουσουλμάνων Αζέρων. Μάλιστα οι εχθροπραξίες μεταξύ αυτών των 2 πληθυσμών υπάρχουν πάνω από έναν αιώνα.

Ο πόλεμος που τερματίστηκε στις αρχές του 90’ είχε ως αποτέλεσμα τον αποκαρδιωτικό απολογισμό περίπου 30.000 θυμάτων και πάνω από ένα εκατομμύριο εκτοπισμένους ανθρώπους από τις πατρογονικές τους εστίες.

Επιπλέον, τουλάχιστον 6.500 ζωές χάθηκαν κατά τη διάρκεια του 44ήμερου πολέμου το 2020.

Η συνεχιζόμενη σύγκρουση έχει τη δυνατότητα να αναδιαμορφώσει τη δυναμική ισχύος στην ευρύτερη περιοχή.

Η Ρωσία παραδοσιακά θεωρούσε τον ίδιο της τον εαυτό, ως εγγυητή της ασφάλειας στο Νότιο Καύκασο, αλλά η επιρροή της μειώνεται λόγω και της ατζέντας της. Η πρόσφατη επίθεση του Αζερμπαϊτζάν, με ειδοποίηση μόλις λίγων λεπτών προς τη Μόσχα πριν προχωρήσει στις επιχειρήσεις του, σηματοδοτεί αυτήν τη μεταβαλλόμενη επιρροή.

Τι μέλλει γενέσθαι;

Και οι δύο πλευρές ανακοίνωσαν την καταρχήν συμφωνία τους για την κατάπαυση του πυρός που πρότειναν οι Ρώσοι ως ειρηνευτές. Με αυτή τη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός, οι δυνάμεις του Καραμπάχ αναμένεται να διαλυθούν και να αφοπλιστούν πλήρως, ενώ οι συνομιλίες σχετικά με το μέλλον της περιοχής και των Αρμενίων κατοίκων της θα ξεκινήσουν σύντομα.

Αυτή η πιθανή συμφωνία θα έφερνε το Αζερμπαϊτζάν πιο κοντά στην υλοποίηση των στόχων του, ενώ οποιαδήποτε περαιτέρω κλιμάκωση των εχθροπραξιών θα μπορούσε να αυξήσει τον κίνδυνο μιας μεγαλύτερης σύγκρουσης μεταξύ Αζερμπαϊτζάν και Αρμενίας, κάτι το οποίο μάλλον απεύχονται και οι 2.

Με πληροφορίες από: BBC, Al Jazeera, International Institute for Strategic Studies