Η ΕΕ φτιάχνει νέο νόμο που αποσκοπεί στην προώθηση της ελευθερίας των ΜΜΕ

Τα κύρια θεσμικά όργανα της ΕΕ κατέληξαν σε συμφωνία την Παρασκευή (15 Δεκεμβρίου) σχετικά με την Ευρωπαϊκή Πράξη για την Ελευθερία των Μέσων Ενημέρωσης, τον νέο νόμο που αποσκοπεί στην προώθηση της ελευθερίας των μέσων ενημέρωσης, αν και με ορισμένες επιφυλάξεις.

Η Ευρωπαϊκή Πράξη για την Ελευθερία των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης (EMFA) είναι μια πράξη νόμου για την προώθηση του πλουραλισμού των μέσων ενημέρωσης στην ΕΕ. Οι εκπρόσωποι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του Συμβουλίου και του Κοινοβουλίου ολοκλήρωσαν τις διαπραγματεύσεις επί του φακέλου με μια προσωρινή συμφωνία που επιτεύχθηκε την Παρασκευή.

Μέχρι την τελευταία στιγμή, υπήρχαν συγκρούσεις μεταξύ των υπεύθυνων χάραξης πολιτικής της ΕΕ για το θέμα της προστασίας των δημοσιογράφων από την παρακολούθηση, και ιδίως του κατασκοπευτικού λογισμικού, με τα κράτη μέλη να επιδιώκουν μια εξαίρεση για λόγους εθνικής ασφάλεια.

«Άκουσα από πολλές πλευρές: δεν μπορεί να υπάρξει κοινός νόμος για τα μέσα ενημέρωσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο, διότι δεν υπάρχει ενιαία αγορά μέσων ενημέρωσης. Έχουμε 27 ξεχωριστές αγορές. Αλλά η αλήθεια είναι ότι αν τα μέσα ενημέρωσης αποτύχουν ως προστάτες της δημοκρατίας σε μία, δύο, τρεις χώρες, θα έχουμε τρομερό πρόβλημα σε ευρωπαϊκό επίπεδο», δήλωσε η αντιπρόεδρος της Επιτροπής Βέρα Γιούροβα στη συνέντευξη Τύπου που ακολούθησε την πολιτική συμφωνία.

Προστασία των δημοσιογράφων

Ο νόμος για τα μέσα ενημέρωσης περιλαμβάνει μέτρα ώστε να αποτραπεί η παρακολούθηση των δημοσιογράφων, συμπεριλαμβανομένων των ελεύθερων επαγγελματιών, μόνο και μόνο επειδή κάνουν τη δουλειά τους και να προστατευθεί η ταυτότητα των πηγών τους, από οποιοδήποτε λογισμικό υποκλοπής.

Οι μόνες εξαιρέσεις που διατηρούνται στη συμφωνία αφορούν τις έρευνες των αρχών για έναν προκαθορισμένο κατάλογο σοβαρών εγκλημάτων όπως η τρομοκρατία και οι δολοφονίες με έγκριση δικαστή ή ανεξάρτητης αρχής προηγουμένως. Οι δημοσιογράφοι που θίγονται θα ενημερώνονται εκ των υστέρων και θα μπορούν να προσβάλλουν την παρακολούθηση στο δικαστήριο.

Το επίμαχο σημείο, όμως, ήταν η λεγόμενη εξαίρεση για την εθνική ασφάλεια. Ωστόσο, η αναφορά στην εθνική ασφάλεια τελικά αφαιρέθηκε για να αντικατασταθεί με τη φράση ότι «ο νόμος σέβεται τις εθνικές αρμοδιότητες των χωρών της ΕΕ, όπως αυτές καθορίζονται στις Συνθήκες».

Δικαιώματα των αποδεκτών των υπηρεσιών μέσων ενημέρωσης

Τα κράτη μέλη της ΕΕ θα πρέπει επίσης να σέβονται το δικαίωμα των αποδεκτών των υπηρεσιών μέσων ενημέρωσης να έχουν πρόσβαση σε ποικιλία περιεχομένου και από ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης καθώς και να διασφαλίζουν ότι υπάρχουν οι προϋποθέσεις-πλαίσιο για τη διασφάλιση ενός ελεύθερου και δημοκρατικού δημόσιου λόγου.

Καθήκοντα νέων μέσων ενημέρωσης

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ήθελε να επεκτείνει το άρθρο ότι οι υπηρεσίες ειδησεογραφικών μέσων ενημέρωσης θα πρέπει να διασφαλίζουν την ανεξαρτησία των συντακτικών αποφάσεων σε όλα τα μέσα ενημέρωσης, αλλά ήρθε αντιμέτωπο με την έντονη αντίδραση του Συμβουλίου.

Ωστόσο, το προοίμιο του κειμένου θα διευκρινίζει ότι η υποχρέωση αυτή ισχύει για όλο το περιεχόμενο των μέσων ενημέρωσης που έχουν τη δυνατότητα να επηρεάσουν σημαντικά την κοινή γνώμη.

Μέσα μαζικής ενημέρωσης δημόσιας υπηρεσίας

Ο νόμος για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης εισάγει επίσης μέτρα για να διασφαλιστεί ότι τα δημόσια μέσα ενημέρωσης είναι λειτουργικά ανεξάρτητα από την πολιτική επιρροή, ιδίως με τη θέσπιση εγγυήσεων για την πρόσληψη και την απόλυση των διευθυντικών θέσεων.

Ιδιοκτησία των μέσων ενημέρωσης

Η συμφωνία περιλαμβάνει την υποχρέωση των κρατών μελών να αναπτύξουν εθνικές βάσεις δεδομένων για την ιδιοκτησία των μέσων ενημέρωσης. Ταυτόχρονα, οι ευρωβουλευτές αναγκάστηκαν να αποσύρουν ένα άρθρο που θα εμπόδιζε τα άτομα σε κορυφαίες δημόσιες θέσεις να κατέχουν οποιοδήποτε έντυπο του Τύπου ή ραδιοτηλεοπτική υπηρεσία κατά τη διάρκεια της θητείας τους.

Κρατική διαφήμιση

Επιπλέον, ο νόμος για τα μέσα ενημέρωσης επιβάλλει ότι η κατανομή της δημόσιας χρηματοδότησης για την αγορά διαφήμισης θα πρέπει να ακολουθεί διαφανή, αντικειμενικά, αναλογικά και αμερόληπτα κριτήρια που θα είναι διαθέσιμα στο κοινό.

Αρχικά, το Συμβούλιο πίεσε για την εξαίρεση των τοπικών ή περιφερειακών αρχών με λιγότερους από 100.000 κατοίκους. Παρόλα αυτά, οι βουλευτές αντιτάχθηκαν σε αυτό, με την αρχή ότι κινδύνευε να δημιουργήσει ένα σημαντικό κενό όσον αφορά τη διαφάνεια.

Ο συμβιβασμός ήταν ότι αυτοί οι δημόσιοι φορείς θα έπρεπε να δημοσιεύουν μόνο μέρος των πληροφοριών για να αποφευχθεί υπερβολικός διοικητικός φόρτος.

Συγκέντρωση της αγοράς

Τα κράτη μέλη πρέπει να προβλέψουν ουσιαστικούς και διαδικαστικούς κανόνες στα εθνικά τους νομικά πλαίσια που να επιτρέπουν την αξιολόγηση των συγκεντρώσεων στην αγορά των μέσων ενημέρωσης, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που αφορούν τις διαδικτυακές πλατφόρμες, οι οποίες έχουν την δυνατότητα να επηρεάσουν την πολυφωνία των μέσων ενημέρωσης και τη συντακτική ανεξαρτησία.

Απαλλαγή των μέσων ενημέρωσης

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πέτυχε μια διάταξη που απαιτεί από τις επιγραμμικές πλατφόρμες που θεωρούνται «συστημικές» σύμφωνα με τον νόμο για τις ψηφιακές υπηρεσίες (DSA) να παρέχουν στα μέσα ενημέρωσης μια 24ωρη προθεσμία για την απόφαση αφαίρεσης περιεχομένου που επηρεάζουν το συντακτικό τους περιεχόμενο.

Για να επωφεληθούν από αυτή την εγγύηση, τα μέσα ενημέρωσης πρέπει να έχουν ανεξάρτηση σύνταξη από πολιτικά κόμματα και ξένες χώρες. Εισήχθη ένα μικρότερο χρονικό πλαίσιο «κατάλληλης χρονικής περιόδου» για τις κρίσεις που προβλέπονται στο πλαίσιο του μηχανισμού αντιμετώπισης κρίσεων του DSA.

Είναι σημαντικό ότι αυτή η λεγόμενη εξαίρεση για τα μέσα ενημέρωσης δεν θα ισχύει όταν το περιεχόμενο έχει περιοριστεί ή ανασταλεί για να συμμορφωθεί με τις νομικές απαιτήσεις της ΕΕ σχετικά με το παράνομο περιεχόμενο, την διαχείριση του συστημικού κινδύνου και την προστασία ανηλίκων.

Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Υπηρεσιών Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης

Ο νόμος για την ελευθερία των μέσων ενημέρωσης αντικαθιστά την Ευρωπαϊκή Ομάδα Ρυθμιστικών Αρχών για τις Υπηρεσίες Οπτικοακουστικών Μέσων με το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Υπηρεσιών Μέσων Ενημέρωσης. Το τελευταίο είναι ένα νέο όργανο που συγκροτείται από τις εθνικές ρυθμιστικές αρχές των μέσων ενημέρωσης ώστε να διασφαλίσει τη συνεπή εφαρμογή του νόμου, μεταξύ άλλων με την έκδοση γνωμοδοτήσεων με επιρροή σε ευαίσθητα θέματα.

Ένα επίμαχο σημείο γύρω από το Συμβούλιο ήταν η διασφάλιση της ανεξαρτησίας από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, δεδομένου ότι η τελευταία θα παρέχει το προσωπικό για τη γραμματεία του. Η γραμματεία θα ενεργεί υπό τις αποκλειστικές οδηγίες του Συμβουλίου Προστασίας Δεδομένων κατά την εκτέλεση των καθηκόντων της με βάση τον παρόντα κανονισμό.

Ωστόσο, νωρίτερα αυτή την εβδομάδα, το Euractiv ανέφερε πώς εννέα ευρωπαϊκές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Γαλλίας και της Γερμανίας, πίεσαν για τον καλύτερο καθορισμό των διοικητικών καθηκόντων της γραμματείας σε ένα μνημόνιο συνεργασίας, μαζί με άλλα μέτρα που αποσκοπούν στον περιορισμό της επιρροής της Επιτροπής.

Πηγή: Luca Bertuzzi | EURACTIV.com