Η Ευρώπη στους καύσωνας δεν μπορεί να ανταπεξέλθει πια χωρίς κλιματισμό

Η ανυπόφορη ζέστη στην Ευρώπη προκαλεί την ανάγκη για ανεύρεση άμεσων λύσεων, με τον κλιματισμό να αποτελεί την βασικότερο και αμεσόμετρο μέτρο αντιμετώπισης των υψηλών θερμοκρασιών, με ένα, όμως, ψήγμα προβληματισμού.

Πολύ καυτά τα καλοκαίρια, αναγκαίος ο κλιματισμός στην Ευρώπη

Η Σοφία Μαρκοπούλου, 87 ετών, από την Αθήνα, λέει ότι τα κλιματιζόμενα δωμάτια φαίνονται «αφύσικα», σαν «να ζεις σε αεροπλάνο». Η Μοντσεράτ Πέρεζ, συνταξιούχος ισπανίδα δημόσια υπάλληλος, πιστεύει ότι το κλιματιστικό βλάπτει την υγεία της, προκαλώντας της «ερεθισμό στο λαιμό». Ο Φραντσέσκο Ντε Κάρλο, 46 ετών, Ιταλός κωμικός, θυμάται ότι κατά τη διάρκεια της παιδικής του ηλικίας οι γονείς του δεν τον προειδοποιούσαν για τα ναρκωτικά ή τις επικίνδυνες γειτονιές, αλλά για τους κινδύνους της έκθεσης σε κρύα ρεύματα αέρα.

Ωστόσο, το φετινό καυτό ευρωπαϊκό καλοκαίρι, οι συγκεκριμένοι άνθρωποι, όπως και άλλοι πολλοί, κατέφυγαν στην ίδια τελευταία λύση: να βάζουν τον κλιματισμό στο μέγιστο.

«Είναι πολλή η ζέστη για να επιβιώσουμε χωρίς αυτό [τον κλιματισμό]», είπε η Μαρκοπούλου.

Η Ευρώπη είναι η ήπειρος με την ταχύτερη αύξηση της θερμοκρασίας στη Γη, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Μετεωρολογικό Οργανισμό, και οι παραδοσιακές μέθοδοι αντιμετώπισης που αρκούσαν για αιώνες — εξωτερικά παραθυρόφυλλα, φυσική ροή αέρα, απογευματινές σιέστες — δεν μπορούν πλέον να μετριάσουν τη ζέστη, τονίζει δημοσίευμα της Washington Post.

Αν και η χρήση κλιματιστικών παραμένει χαμηλή συνολικά στην Ευρώπη — περίπου 20% — έχει αρχίσει να αυξάνεται ραγδαία στις μεσογειακές χώρες του ηπείρου.

Έτσι, μια περιοχή που ήταν βαθιά αντίθετη στην χρήση κλιματιστικών, τελικά υποχωρεί.

Αν και η χρήση κλιματιστικών παραμένει χαμηλή συνολικά στην Ευρώπη — περίπου 20% — έχει αρχίσει να αυξάνεται ραγδαία στις μεσογειακές χώρες του ηπείρου. Στην Ιταλία, το 53,5% των σπιτιών διαθέτει πλέον κλιματισμό, σύμφωνα με εθνικά στοιχεία — από 37,2% το 2015 και 20,9% το 2005. Στην Ισπανία, η διείσδυση του κλιματισμού έχει φτάσει το 41%, σύμφωνα με μια μελέτη που πραγματοποιήθηκε πέρυσι για τα σπίτια προς πώληση και ενοικίαση. Στην Ελλάδα, το ποσοστό ιδιοκτησίας ανέρχεται πλέον στο 70% — και οι κλιματιστικές μονάδες είναι πανταχού παρούσες.

Οι αλλαγές είναι απαραίτητες, ακόμη και ζωτικής σημασίας, λένε οι ερευνητές.

Οι νότιοι Ευρωπαίοι υιοθετούν νέες συνήθειες με δισταγμό, ρυθμίζοντας τις συσκευές τους, για παράδειγμα, στους 25 βαθμούς Κελσίου και χρησιμοποιώντας τις μόνο κατά τις πιο ζεστές απογευματινές ώρες. Οι Ευρωπαίοι εξακολουθούν να κρίνουν την υπερβολική χρήση κλιματιστικών στην Αμερική, όπου τα σούπερ μάρκετ και τα αεροδρόμια μοιάζουν με ψυγεία. Ο στόχος, όπως λένε πολλοί Ευρωπαίοι, είναι να δροσιστεί κανείς — αλλά όχι να κρυώσει.

«Μισή ώρα, μου αρκεί», είπε η Πέρεζ, η οποία ζει στη Λιέιδα, όπου οι θερμοκρασίες έφτασαν το ρεκόρ των 41,7 °C αυτό το καλοκαίρι.

Βαθιές οι ανησυχίες για την υγεία

Σε όλη την ακτή της Μεσογείου, οι ανησυχίες για την υγεία σχετικά με τον κλιματισμό παραμένουν βαθιά ριζωμένες — βασισμένες λιγότερο στην επιστήμη και περισσότερο στην ακλόνητη πεποίθηση ότι κανείς δεν πρέπει να εκτίθεται σε ακραίες θερμοκρασίες. Οι Ιταλοί αναφέρουν ευρέως το φοβερό «χτύπημα του αέρα» — το colpo d’aria — ως αιτία για πιασίματα στον αυχένα, πονόλαιμους, κρυολογήματα και γενική αδιαθεσία. Ο Ντε Κάρλο είπε σε μια συνέντευξη ότι ακόμη και οι γιατροί τον έχουν προειδοποιήσει για τους κινδύνους του κρύου αέρα.

«Είναι μια πεποίθηση που μεταδίδεται από γενιά σε γενιά», είπε ο Ντε Κάρλο. «Πιστεύουμε ότι είναι επιστήμη. Και ένα μέρος μου πιστεύει ότι είναι αλήθεια».

Έρευνες δείχνουν ότι οι καλά συντηρημένες κλιματιστικές μονάδες δημιουργούν πολύ πιο ασφαλείς συνθήκες από ό,τι η παρατεταμένη έκθεση στη ζέστη. Στην Ισπανία, ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι θάνατοι που σχετίζονται με την ακραία ζέστη είχαν μειωθεί κατά τη διάρκεια τεσσάρων δεκαετιών, παρά την αύξηση των θερμοκρασιών κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Ένας από τους λόγους; Η αυξημένη χρήση κλιματιστικών.

«Πριν από τριάντα χρόνια, ήταν σαν πολυτέλεια», είπε ο Δημήτρης Γιαταγάνας, οδηγός ταξί στην Αθήνα, ο οποίος δήλωσε ότι εξαρτάται από τον κλιματισμό. «Αλλά τώρα είναι σχεδόν σαν ένα είδος πρώτης βοήθειας. Δεν μπορείς να μείνεις μέσα στο σπίτι σου, με 35 βαθμούς Κελσίου, μόνο με ανεμιστήρες οροφής».

Ωστόσο, παρά τα άμεσα οφέλη των σύγχρονων συστημάτων ψύξης, η Washington Post τονίζει ότι αυτά δημιουργούν ένα τεράστιο βάρος για τον πλανήτη, καταναλώνοντας ενέργεια και εκπέμποντας ζεστό αέρα στους δρόμους των πόλεων. Σε μια σημαντική έκθεση του 2018, ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας ανέφερε ότι η ζήτηση ενέργειας από τα κλιματιστικά θα μπορούσε να τριπλασιαστεί έως το 2050.

Ο ενεργειακός αντίκτυπος των κλιματιστικών στον πλανήτη

Ενώ το κόστος αποτελεί το κύριο εμπόδιο για την υιοθέτησή τους στις αναπτυσσόμενες χώρες, αυτό δεν ισχύει στην Ευρώπη. Ωστόσο, η Ευρώπη έχει παλιά κτίρια που μπορεί να είναι δύσκολο να ανακαινιστούν. Έχει μεγάλο πληθυσμό ηλικιωμένων που μπορεί να είναι ιδιαίτερα ευάλωτος στις καύσωνες. Ιδιαίτερα στη βόρεια Ευρώπη, πολλά δημόσια κτίρια εξακολουθούν να μην διαθέτουν κλιματισμό.

Αυτό το καλοκαίρι, ορισμένα από τα ευαίσθητα ζητήματα σχετικά με το μέλλον του κλιματισμού τροφοδότησαν μια πολιτική διαμάχη στη Γαλλία, όπου η Μαρίν Λεπέν ζήτησε ένα «μεγάλο σχέδιο κλιματισμού». Μέρος της κριτικής είναι ότι η κυβέρνηση της Γαλλίας είχε δώσει μεγαλύτερη αξία στα περιβαλλοντικά ζητήματα από ό,τι στην ασφάλεια της χώρας. Πολλά γαλλικά σχολεία αναγκάστηκαν να κλείσουν κατά τη διάρκεια της καύσωνα του Ιουνίου.