Η Γαλλία διαιρεμένη, ο Μακρόν στη γωνία και η Λεπέν ωφελημένη

Ο Εμανουέλ Μακρόν αντιμετωπίζει τη μεγαλύτερη εσωτερική πρόκληση της δύσκολης δεύτερης θητείας του, μετά τη δολοφονία ενός 17χρονου από αστυνομικό κατά τη διάρκεια τροχονομικού ελέγχου την περασμένη εβδομάδα, που οδήγησε σε πολλές νύχτες άγριων επεισοδίων στη Γαλλία.

Ο Γάλλος πρόεδρος ανακοίνωσε την Τρίτη τη χρηματοδότηση της κρίσης για να βοηθήσει στην ανοικοδόμηση των καμένων κτιρίων και των δημόσιων υπηρεσιών. Ωστόσο, παραμένουν ερωτήματα σχετικά με τις βαθιές διαιρέσεις στη γαλλική κοινωνία και την πολιτική τάξη, αναφέρει ο Guardian σε εκτενή ανάλυσή του.

Έφηβοι ηλικίας μόλις 13 ετών συγκρούστηκαν με την αστυνομία σε ολόκληρη τη χώρα, καθώς εκατοντάδες δημόσια κτίρια πυρπολήθηκαν, περισσότερα από 5.000 αυτοκίνητα κάηκαν, 3.400 άτομα συνελήφθησαν, δεκάδες σχολεία υπέστησαν ζημιές, 150 ταχυδρομεία δέχθηκαν επιθέσεις και 2.000 καταστήματα λεηλατήθηκαν, ενώ οι ζημιές στις επιχειρήσεις υπολογίζονται σε 1 δισ. ευρώ. Περισσότεροι από 800 αστυνομικοί τραυματίστηκαν και μερικές από τις φτωχότερες συνοικίες της χώρας ξύπνησαν για να βρουν βασικά κτίρια – από δημόσιες βιβλιοθήκες μέχρι κοινοτικά κέντρα – να έχουν γίνει στάχτη.

Ο πρόεδρος αντιμετωπίζει τώρα αρκετές δυσκολίες:

• Η πρώτη είναι το πρόβλημα της εθνικής εικόνας. Εν μέσω βαθιάς δυσπιστίας απέναντι στην πολιτική, οι κρίσεις συσσωρεύονται η μία μετά την άλλη – από τις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις των «Κίτρινων Γιλέκων» του 2018 και του 2019 μέχρι τα εκατομμύρια των διαδηλωτών που βγήκαν στους δρόμους φέτος κατά της αύξησης της ηλικίας συνταξιοδότησης από τον Μακρόν στα 64 έτη.
• Η διπλωματική ατζέντα του Μακρόν έχει επηρεαστεί: αναγκάστηκε να επιστρέψει νωρίτερα από μια σύνοδο κορυφής στις Βρυξέλλες και να αναβάλει μια κρατική επίσκεψη στη Γερμανία, λίγους μόνο μήνες αφότου δεν μπόρεσε να υποδεχθεί τον βασιλιά Κάρολο της Βρετανίας εν μέσω απεργιών και διαδηλώσεων για τις συντάξεις.
• Οι βαθιά ριζωμένες διαιρέσεις στη γαλλική πολιτική φαίνονται τώρα πιο εδραιωμένες από ποτέ. Από τότε που η κεντρώα ομάδα του Μακρόν έχασε τη συνολική της πλειοψηφία στο κοινοβούλιο στις βουλευτικές εκλογές του 2022, η ικανότητα της κυβέρνησης να περάσει νομοθεσία είναι περιορισμένη, καθώς αγωνίζεται να πείσει τους συμμάχους της δεξιάς. Η ακροδεξιά ηγέτιδα Μαρίν Λεπέν, της οποίας ο Εθνικός Συναγερμός είναι το μεγαλύτερο κόμμα της αντιπολίτευσης, ελπίζει ότι οι αστικές αναταραχές θα κερδίσουν τους ψηφοφόρους της, καθώς το κόμμα της σφυρηλατεί την αίσθηση της «αγριότητας» και της ανασφάλειας στις πόλεις.

Όταν ο Μακρόν συναντήθηκε την Τρίτη με περισσότερους από 250 δημάρχους που αντιμετώπισαν βία σε πόλεις και συνοικίες, οι εκκλήσεις τους για βοήθεια ανέδειξαν τις βαθιές πολιτικές διαιρέσεις.

Οι δήμαρχοι της δεξιάς είπαν ότι απαιτείται περισσότερη «εξουσία», αστυνόμευση και αυστηρό χέρι. Ορισμένοι συντάχθηκαν με τον Μακρόν στις εκκλήσεις του προς τους γονείς να ελέγχουν καλύτερα τους εφήβους τους.

Όμως εκείνοι που βρίσκονταν στην αριστερά είπαν ότι υπήρξε αποτυχία να αντιμετωπιστεί ο διαχωρισμός και η «γκετοποίηση» των φτωχών συνοικιών, όπου υπήρχαν διακρίσεις, ανισότητες στην εκπαίδευση και μια στεγαστική πολιτική που συγκέντρωσε τη φτώχεια σε «συνοικίες-καταβόθρες».

Είπαν ότι τα τελευταία χρόνια των προγραμμάτων αστικής ανανέωσης – όταν δαπανήθηκαν εκατομμύρια για την κατεδάφιση και την ανοικοδόμηση ορισμένων πολυκατοικιών σε συνοικίες – απέτυχαν να αντιμετωπίσουν βαθύτερα κοινωνικά ζητήματα.

Κυβερνητικός αξιωματούχος δήλωσε ότι ο Μακρόν θέλει τώρα να «ακούσει προσεκτικά» τους πολιτικούς επί τόπου και να προσπαθήσει να κατανοήσει τους πολλούς και πολύπλοκους λόγους των αναταραχών προτού υποβάλει προτάσεις.

Άμεση προτεραιότητά του τις επόμενες ημέρες είναι η αποκατάσταση αυτού που η κυβερνητική πηγή αποκάλεσε «διαρκή τάξη» – περισσότεροι από 45.000 αστυνομικοί τη νύχτα συνέχισαν να περιπολούν στους οικισμούς, οι οποίοι δεν έχουν ηρεμήσει εντελώς. Ο Μακρόν σκόπιμα δεν κήρυξε κατάσταση έκτακτης ανάγκης όπως εκείνη του 2005, όταν ο θάνατος δύο νεαρών αγοριών που κρύβονταν από την αστυνομία σε ηλεκτρικό υποσταθμό στο Clichy-sous-Bois έξω από το Παρίσι προκάλεσε εβδομάδες αναταραχών σε συνοικίες.

Ποια είναι η λύση;

Το ερώτημα είναι ποιες πολιτικές λύσεις θα μπορούσε να προσφέρει ο Μακρόν για τις γαλλικές κατοικίες. Όταν ανέλαβε για πρώτη φορά τα καθήκοντά του το 2017 -και ακόμη και πριν από αυτό, όταν ήταν υπουργός Οικονομίας- είχε επικεντρωθεί στην επιχειρηματικότητα για τα υποβαθμισμένα προάστια των πόλεων, λέγοντας ότι θα απελευθερώσει την οικονομία και θα τερματίσει την επίμονη ανισότητα που, όπως είπε, “φυλακίζει” τους ανθρώπους με βάση την κοινωνική τους προέλευση. Αλλά οι κάτοικοι των συνοικιών λένε ότι ο διαχωρισμός και οι διακρίσεις έχουν χειροτερέψει τα τελευταία χρόνια.

Τον περασμένο μήνα ο Μακρόν ταξίδεψε στη Μασσαλία, την οποία σκόπευε να χρησιμοποιήσει ως εργαστήριο για τη βελτίωση της ζωής και της σχολικής εκπαίδευσης στις δύσκολες συνοικίες – τώρα θα πρέπει να σκεφτεί ευρύτερα. Έχει μειώσει τις τάξεις στα δημοτικά σχολεία των υποβαθμισμένων περιοχών, αλλά οι δήμαρχοι έχουν πει ότι το εκπαιδευτικό σύστημα της Γαλλίας παραμένει ένα από τα πιο άνισα στον κόσμο. Ο Philippe Rio, ο κομμουνιστής δήμαρχος του Grigny έξω από το Παρίσι, το οποίο είναι γνωστό για τις πολυκατοικίες του και τα υψηλά ποσοστά φτώχειας, δήλωσε αυτή την εβδομάδα ότι τα μισά από τα παιδιά της περιοχής εγκαταλείπουν το σχολείο χωρίς προσόντα.

Εν τω μεταξύ, οι ομάδες υπεράσπισης δικαιωμάτων θέλουν η εκτελεστική εξουσία να λάβει υπόψη της την εκπρόσωπο του γραφείου ανθρωπίνων δικαιωμάτων του ΟΗΕ, Ravina Shamdasani, η οποία δήλωσε για τους πυροβολισμούς της αστυνομίας: «Αυτή είναι μια στιγμή για τη χώρα να αντιμετωπίσει σοβαρά τα βαθιά ζητήματα ρατσισμού και διακρίσεων στην επιβολή του νόμου».

Όμως η κυβέρνηση επέμεινε ότι πρόκειται για την περίπτωση ενός αστυνομικού που δεν σεβάστηκε τους κανόνες και ότι δεν υπάρχει συστημικό ή θεσμικό πρόβλημα στο σώμα.

Οι πολιτικές ανακοινώσεις σχετικά με τον διαχωρισμό των οικισμών θα είναι δύσκολες για τον Μακρόν. Ο κοινωνιολόγος Olivier Galland δήλωσε: «Ο Μακρόν θα πρέπει να είναι πολύ προσεκτικός: Τα προβλήματα είναι τόσο βαθιά, που χρειάζονται μια διαρθρωτική απάντηση που δεν θα δείξει αποτελέσματα παρά μόνο μακροπρόθεσμα. Βραχυπρόθεσμα, η μόνη ελπίδα είναι η επιστροφή στην ηρεμία».

Πώς η Λεπέν ωφελείται από τις ταραχές

HΕθνική Συσπείρωση της Μαρίν Λεπέν κάνει ό,τι μπορεί για να βγει κερδισμένη από τα βίαια επεισόδια που έχουν ξεσπάσει τις τελευταίες ημέρες στη Γαλλία με αφορμή τη δολοφονία του 17χρονου Ναέλ Μερζούκ από αστυνομικό της τροχαίας στο παρισινό προάστιο της Ναντέρ, σύμφωνα με χθεσινά άρθρα των Financial Times και του Politico. «Να αποκατασταθεί η τάξη στη Γαλλία!» ήταν ο τίτλος του email που εστάλη από το πολιτικό γραφείο της Λεπέν σε χιλιάδες παραλήπτες με σκοπό να προσελκύσει νέους ψηφοφόρους στο κόμμα. Το κείμενο συνοδευόταν από τη φωτογραφία ενός αστυνομικού των ΜΑΤ που περπατούσε μέσα σε καπνούς.

Tην 1η Ιουλίου εμφανίστηκε σε ένα τρίλεπτο βίντεο όπου απηύθυνε σε ήπιους τόνους έκκληση στον πρόεδρο της Δημοκρατίας και στην πρωθυπουργό να υιοθετήσουν τις προτάσεις του κόμματός της για τον τερματισμό των επεισοδίων. Τα τελευταία χρόνια η Μαρίν Λεπέν κάνει μια προσπάθεια να καλλιεργήσει ένα πιο μετριοπαθές προφίλ, καθώς ετοιμάζεται να διεκδικήσει για τέταρτη φορά την προεδρία της χώρας στις εκλογές του 2027. Και αυτή η προσπάθεια φαίνεται μέχρι στιγμής να στέφεται με επιτυχία. Σε δημοσκόπηση που έγινε στις 30 Ιουνίου, το 39% των ερωτηθέντων απάντησε πως εγκρίνει τη στάση της Λεπέν απέναντι στα επεισόδια περισσότερο από οποιουδήποτε άλλου πολιτικού. Το αντίστοιχο ποσοστό του νυν προέδρου ήταν 33%.

Σε δημοσκόπηση στις 30 Ιουνίου, το 39% απάντησε πως εγκρίνει τη στάση της απέναντι στα επεισόδια περισσότερο από κάθε πολιτικό.

Ο Εμανουέλ Μακρόν δεν ενήργησε αστραπιαία, ενδεχομένως να υποτίμησε και τη βαρύτητα των περιστάσεων. Αναζητά ακόμη μια λύση στο πρόβλημα, έχει επαφές με πολιτικούς παράγοντες όλων των βαθμίδων, ενώ χθες συναντήθηκε και συζήτησε με 241 δημάρχους, οι πόλεις των οποίων επλήγησαν από τις ταραχές. Αυτή η προσέγγιση όμως κάνει πολλούς οι οποίοι αισθάνονται αγανακτισμένοι να αναζητούν αλλού την πολιτική έκφρασή τους. Η Λεπέν προτείνει την αυστηροποίηση των ποινών για τους ταραξίες και την παραπομπή σε ποινικά δικαστήρια από τα 16 έτη αντί για 18. Προτείνει επιπλέον όσοι καταδικάζονται να στερούνται ισοβίως την παροχή δημόσιας κατοικίας, ενώ έχει πολλάκις επικρίνει την κυβέρνηση για «υπερβολικές δαπάνες προς όφελος των μεταναστών», σχολιάζοντας πως αυτά τα χρήματα τα στερούνται φτωχοί Γάλλοι αγρότες.

Η ατζέντα της Λεπέν δεν έγινε όμως δημοφιλής αυτή την εβδομάδα. Μια δημοσκόπηση που δημοσιεύθηκε τον Ιούνιο στην Journal du Dimanche έδειξε ότι το 42% των Γάλλων ψηφοφόρων δήλωσε ότι είχε ψηφίσει τουλάχιστον μία φορά κάποιον ή κάποια υποψήφια της Εθνικής Συσπείρωσης σε οποιοδήποτε είδος εκλογών. Το κόμμα έχει κερδίσει «πόντους» σε ομάδες μεταξύ των οποίων ήταν παραδοσιακά αδύναμο, όπως οι συνταξιούχοι και άτομα υψηλής μόρφωσης. Είναι δύσκολο να προβλεφθεί εάν οι αντιδράσεις στην τρέχουσα κρίση θα μεταφραστούν σε μόνιμη αλλαγή της κοινής γνώμης και πολλά θα εξαρτηθούν από το πόσο θα διαρκέσουν τα επεισόδια. Πάντως, οι ενδείξεις είναι ότι οδεύουμε σε μια αποκλιμάκωση.

Το βέβαιο είναι πως όταν επιστρέψει η κανονικότητα, ο Εμανουέλ Μακρόν θα έχει δύσκολο έργο. Με τη γαλλική κοινωνία πολωμένη και μια Ακροδεξιά που στις προηγούμενες εκλογές πήρε το 41,45% των ψήφων και υπό την ασφυκτική πίεση του μεταναστευτικού, ο πρόεδρος θα χρειαστεί να κάνει μεγάλη προσπάθεια για να ενώσει τη Γαλλία.

Οι αριθμοί

1 δισ. ευρώ εκτιμάται το συνολικό κόστος για τις επιχειρήσεις από τις καταστροφές που προκλήθηκαν.

20 εκατ. ευρώ υπολογίζεται το κόστος των ζημιών στα μέσα μαζικής μεταφοράς στο Παρίσι.

45.000 αστυνομικοί και τεθωρακισμένα οχήματα κινητοποιήθηκαν σε ολόκληρη τη Γαλλία για την καταστολή των βίαιων επεισοδίων.

4.000 συλλήψεις διαδηλωτών σε έξι ημέρες, με τα 17 έτη ως μέσο όρο ηλικίας των συλληφθέντων.

60% από τους συλληφθέντες διαδηλωτές δεν είχαν απασχολήσει έως τώρα τις γαλλικές αρχές.

1 εκατ. ευρώ συγκεντρώθηκε υπέρ της οικογένειας του δράστη και 230.000 ευρώ για την οικογένεια του Ναέλ.

Πηγές: Guardian / Politico / Financial Times