Κλειτοριδεκτομή: Το απάνθρωπο έθιμο ακρωτηριασμού της γυναικείας αξιοπρέπειας

Μπορεί το ημερολόγιο να γράφει 6 Φεβρουαρίου 2024, αλλά σίγουρα η χρονολογία είναι αμφιλεγόμενη όταν η συζήτηση έρχεται στο θέμα της κλειτοριδεκτομής.

Και τι κι αν η έκτη του Φλεβάρη είναι η Διεθνής Ημέρα Μηδενικής Ανοχής στην Κλειτοριδεκτομή, τα στοιχεία δείχνουν ότι πολλές γυναίκες εξακολουθούν να υποβάλλονται σε μια διαδικασία απάνθρωπη που θυμίζει Μεσαίωνα- στην καλύτερη.

Γενικά για την κλειτοριδεκτομή

Η κλειτεριδοκτομή αποτελεί πράξη ακρωτηριασμού των γυναικείων γεννητικών οργάνων που χαίρει αποδοχής σε διάφορες χώρες της Αφρικής και της Ασίας. Αποτελεί ειδεχθή πράξη παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων εκατομμυρίων (!) γυναικών και κοριτσιών σε όλον τον κόσμο.

Αποτελεί πρακτική διαδεδομένη κυρίως στον μουσουλμανικό κόσμο αλλά σε περιπτώσεις και μεταξύ χριστιανών και οπαδών ανιμιστικών θρησκειών, ενώ σύμφωνα με εμπλεκόμενα μέλη σε τέτοιου είδους πρακτικές, πρόκειται για τελετουργικό που έχει να κάνει με την αξιοπρέπεια και την προετοιμασία της γυναίκας σε ρόλο συζύγου και μητέρας. Συνήθως, γίνεται με μέσα όπως ξυράφια, μαχαίρια ή κομμάτια γυαλιών, με τα οποία κόβουν τα γεννητικά όργανα κοριτσιών.

@freeda_en Female Genital Mutilation affects over 200 million people around the world and young girls are contracting serious infections, diseases, even dying from this form of child abuse. #Freeda #InternationalDayOfZeroToleranceForFemaleGenitalMutilation #FGM #FemaleGenitalMutilation #Awareness ♬ original sound – Freeda

Στην πραγματικότητα όμως, αποτελεί ένα σεξιστικό τελετουργικό, μια ακραία μορφή διακρίσεων εις βάρος του γυναικείου φύλου που αποτυπώνει την βαθιά ριζωμένη πατριαρχεία στην συνείδηση κάποιων εθνών και φυλών. Διεθνώς, αναγνωρίζεται ρητά ως παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ενώ μόνο αρνητικά αποτελέσματα μπορεί να έχει μια τέτοια πράξη στην υγεία, αποτελέσματα που σχετίζονται με σοβαρή αιμορραγία και προβλήματα στην ούρηση, κύστες, λοιμώξεις, καθώς και επιπλοκές στον τοκετό και αυξημένο κίνδυνο θανάτων νεογνών. Η πρακτική παραβιάζει επίσης τα δικαιώματα ενός ατόμου στην υγεία, την ασφάλεια και τη σωματική ακεραιότητα. το δικαίωμα να είμαστε ελεύθεροι από βασανιστήρια και σκληρή, απάνθρωπη ή ταπεινωτική μεταχείριση· και το δικαίωμα στη ζωή, σε περιπτώσεις που η διαδικασία καταλήγει σε θάνατο.

Πραγματοποιείται σχεδόν πάντα από παραδοσιακούς ασκούμενους σε ανηλίκους ενώ οι ηλικίες που υπόκεινται αυτό το βασανιστήριο κυμαίνονται από νεαρές, πριν την ηλικία των 5 ετών φτάνοντας μέχρι και την εφηβεία. Περιστασιακά, αφορά και ενήλικες γυναίκες.

Σε ποιες χώρες γίνεται μέχρι και σήμερα

Πέραν της Ασίας και της Αφρικής, συμβαίνει μέχρι σήμερα σε όλον τον πλανήτη (αραβικά κράτη, Λατινική Αμερική, Βόρεια Αμερική, Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία), ενώ παρατηρείται και στην Ευρώπη. Πιο αναλυτικά, παγκοσμίως κυριαρχεί σε 25 χώρες (Σομαλία, Γουινέα Τζιμπουτί, Σιέρα Λεόνε, Μπενίν, Μπουρκίνα Φάσο, Δημοκρατία Κεντρικής Αφρικής, Τσαντ, Πράσινο Ακρωτήρι, Αίγυπτος, Αιθιοπία, Γκάμπια, Γκάνα, Γουινέα-Μπισάου, Ινδονησία, Ιράκ, Κένια, Μάλι, Μαυριτανία, Νίγηρας, Νιγηρία, Σενεγάλη, Σουδάν, Τογκό, Υεμένη και Τανζανία) ενώ αναφορές για το μαρτύριο αυτό υπάρχουν και στον ευρωπαϊκό χώρο σε Αυστρία, Βέλγιο, Δανία, Γερμανία, Ισπανία, Φινλανδία, Γαλλία, Ιρλανδία, Ιταλία, Κάτω Χώρες, Πορτογαλία, Σουηδία και το Ηνωμένο Βασίλειο.

Ποιες είναι οι επιπλοκές

Οι άμεσες επιπλοκές του ακρωτηριασμού των γυναικείων γεννητικών οργάνων μπορεί να περιλαμβάνουν έντονο πόνο, υπερβολική αιμορραγία (αιμορραγία), οίδημα των γεννητικών ιστών, πυρετός, λοιμώξεις π.χ. τέτανος, ουροποιητικά προβλήματα, προβλήματα επούλωσης πληγών, τραυματισμό στον περιβάλλοντα γεννητικό ιστό, αποπληξία, ακόμη και θάνατο.

Μακροπρόθεσμα, οι επιπλοκές μπορεί να σχετίζονται με ουροποιητικά προβλήματα (επώδυνη ούρηση, ουρολοιμώξεις), κολπικά προβλήματα (εκκρίσεις, κνησμός, βακτηριακή κολπίτιδα και άλλες λοιμώξεις), προβλήματα εμμήνου ρύσεως (επώδυνη έμμηνος ρύση, δυσκολία στη διέλευση του εμμηνορροϊκού αίματος κ.λπ.), ουλώδη ιστό και χηλοειδές, σεξουαλικά προβλήματα (πόνος κατά τη σεξουαλική επαφή, μειωμένη ικανοποίηση κ.λπ.), αυξημένος κίνδυνος επιπλοκών του τοκετού (δύσκολος τοκετός, υπερβολική αιμορραγία, καισαρική τομή, ανάγκη ανάνηψης του μωρού κ.λπ.) και νεογνών θανάτων, ανάγκη για μεταγενέστερες χειρουργικές επεμβάσεις: για παράδειγμα, η σφράγιση ή η στένωση του κολπικού ανοίγματος (τύπος 3) μπορεί να οδηγήσει στην πρακτική της κοπής του σφραγισμένου κόλπου αργότερα για να επιτραπεί η σεξουαλική επαφή και ο τοκετός (απινίδωση). Μερικές φορές ο ιστός των γεννητικών οργάνων ράβεται ξανά αρκετές φορές, ακόμη και μετά τον τοκετό, επομένως η γυναίκα υποβάλλεται σε επαναλαμβανόμενες διαδικασίες ανοίγματος και κλεισίματος, αυξάνοντας περαιτέρω τόσο τους άμεσους όσο και τους μακροπρόθεσμους κινδύνους και τέλος ψυχολογικά προβλήματα (κατάθλιψη, άγχος, διαταραχή μετατραυματικού στρες, χαμηλή αυτοεκτίμηση κ.λπ.).

Στοιχεία και αριθμοί

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ):

Περισσότερα από 200 εκατομμύρια κορίτσια και γυναίκες που ζουν σήμερα έχουν υποβληθεί σε ακρωτηριασμό γυναικείων γεννητικών οργάνων (FGM) σε 30 χώρες της Αφρικής, της Μέσης Ανατολής και της Ασίας όπου ασκείται ο ακρωτηριασμός των γυναικείων γεννητικών οργάνων.

Ο ακρωτηριασμός γεννητικών γυναικείων οργάνων πραγματοποιείται κυρίως σε νεαρά κορίτσια από τη βρεφική ηλικία έως την ηλικία των 15 ετών.

Ο  ακρωτηριασμός γεννητικών γυναικείων οργάνων είναι παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κοριτσιών και γυναικών.

Η θεραπεία των επιπλοκών στην υγεία του ακρωτηριασμού των γεννητικών οργάνων εκτιμάται ότι θα κοστίσει στα συστήματα υγείας 1,4 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ ετησίως, αριθμός που αναμένεται να αυξηθεί εάν δεν ληφθούν επείγοντα μέτρα για την εγκατάλειψή του.

Κατηγοριοποίηση – Τύποι

Στην κατηγοριοποίηση του ακρωτηριασμός γεννητικών γυναικείων οργάνων, υπάρχουν 4 τύποι που περιγράφουν τις διαφοροποιήσεις που ισχύουν ανά περιοχή στο βασανιστήριο. Ο πρώτος τύπος αφορά τη μερική ή ολική αφαίρεση της κλειτορίδας (το εξωτερικό και ορατό τμήμα της κλειτορίδας, το οποίο είναι ένα ευαίσθητο τμήμα των γυναικείων γεννητικών οργάνων) και/ή η προπύλαια/κλειτορίδα (η πτυχή του δέρματος που περιβάλλει την κλειτορίδα). Ο δεύτερος τύπος πρόκειται για τη μερική ή ολική αφαίρεση της κλειτορίδας και των μικρών χειλών (οι εσωτερικές πτυχές του αιδοίου), με ή χωρίς αφαίρεση των μεγάλων χειλιών (οι εξωτερικές πτυχές του δέρματος του αιδοίου).

Ο τρίτος τύπος, γνωστός και ως εμφύσηση, πρόκειται για τη στένωση του κολπικού ανοίγματος μέσω της δημιουργίας μιας καλυπτικής σφράγισης. Η σφράγιση σχηματίζεται με την κοπή και την επανατοποθέτηση των μικρών χειλέων ή των μεγάλων χειλέων, μερικές φορές μέσω ραφής, με ή χωρίς αφαίρεση της κλειτορίδας/κουκούλας και της βαλάνου της κλειτορίδας. Ο τέταρτος και τελευταίος τύπος περιλαμβάνει όλες τις άλλες επιβλαβείς διαδικασίες για τα γυναικεία γεννητικά όργανα για μη ιατρικούς σκοπούς, π.χ. τρύπημα, τρύπημα, τομή, απόξεση και καυτηρίαση της γεννητικής περιοχής.

Εμπλοκή ιατρικών φορέων στον ακρωτηριασμό

Έχει παρατηρηθεί ότι παρά το νομικό πλαίσιο, που σε πολλές χώρες υπάρχει απλά δεν τηρείται επαρκώς ή καθόλου, διαφαίνεται εμπλοκή μερών της υγειονομικής περίθαλψης που πραγματοποιούν τέτοιου είδους ακρωτηριασμούς. Αυτό φαίνεται να συμβαίνει λόγω της πεποίθησης ότι υπάρχει μειωμένος κίνδυνος επιπλοκών που σχετίζονται με τον ιατροποιημένο ακρωτηριασμό σε σύγκριση με τον μη ιατροποιημένο. Επιπλέον, υπάρχει η πεποίθηση ότι η ιατρικοποίηση του ακρωτηριασμού των γυναικείων γεννητικών οργάνων θα μπορούσε να είναι ένα πρώτο βήμα προς την πλήρη εγκατάλειψη της πρακτικής. Οι πάροχοι υγειονομικής περίθαλψης που εκτελούν ακρωτηριασμούς είναι πολλές φορές οι ίδιοι είναι οι ίδιοι μέλη κοινοτήτων που υιοθετούν την πρακτική και υπόκεινται στους ίδιους κοινωνικούς κανόνες, οπότε μπορεί να υπάρχει οικονομικό κίνητρο για την άσκηση της πρακτικής. Ωστόσο, με την υποστήριξη και την εκπαίδευση του ΠΟΥ, πολλοί πάροχοι υγειονομικής περίθαλψης γίνονται υποστηρικτές της εγκατάλειψης αυτής της πρακτικής στο κλινικό περιβάλλον και με τις οικογένειες και τις κοινότητές τους.

Ο αγώνας της Σιέρα Λεόνε

Μια σημαντική παραδοσιακή πρακτική και ιεροτελεστία στη Σιέρα Λεόνε είναι οι τελετουργίες μύησης γνωστές ως Bondo. Τα μυστικά τελετουργικά Bondo είναι μια πρακτική που συνήθως λαμβάνει χώρα σε απομονωμένες δασικές περιοχές. Κατά τη διάρκεια αυτών των τελετών, τα νεαρά κορίτσια διδάσκονται τελετουργικούς χορούς, ψαλμωδίες και πώς να αντιμετωπίζουν τα πνεύματα, ενώ εκπαιδεύονται και σε οικιακές δουλειές, προετοιμάζοντας τις για το ρόλο της συζύγου και της μητέρας στην παραδοσιακή κοινότητα.

Ωστόσο, αυτές οι τελετές συχνά περιλαμβάνουν και τον ακρωτηριασμό των γυναικείων γεννητικών οργάνων, γνωστό ως “κόψιμο”. Παρά τη μείωση του αριθμού των κοριτσιών που υφίστανται αυτήν την πρακτική στη Σιέρα Λεόνε, το ποσοστό παραμένει υψηλό. Συγκεκριμένα, και σύμφωνα με κυβερνητικά στοιχεία, το 61% των γυναικών ηλικίας 15-19 ετών έχουν υποστεί ακρωτηριασμό σε σύγκριση με το 90% περίπου των γυναικών ηλικίας 45-49 ετών.

Παρότι ορισμένοι υποστηρίζουν ότι αυτή η πρακτική βοηθά στο να “δαμάζεται” η σεξουαλική επιθυμία των κοριτσιών ώστε να αποφευχθούν οι μη επιτρεπτές και στιγματισμένες συνευρέσεις πριν από τον γάμο, πολλοί οργανισμοί υγείας και ανθρωπίνων δικαιωμάτων καταδικάζουν αυτήν την πρακτική και προειδοποιούν για τις σοβαρές συνέπειές της. Μάλιστα, τον περασμένο μήνα φαίνεται ότι τρία παιδιά ηλικίας 12, 13 και 17 ετών πέθαναν στη Σιέρα Λεόνε μετά από επιπλοκές που φέρονται να συνδέονται με την κοπή τμημάτων των γεννητικών τους οργάνων.

Στη Σιέρα Λεόνε φαίνεται ότι έχουν πληθύνει οι φωνές που ζητούν αλλαγή αυτής της πρακτικής ενώ σε αυτό έχει συμβάλλει σημαντικά ο ακτιβισμός. Η Nenneh Rugiatu Abu Koroma , μια διεθνής βραβευμένη υπέρμαχος κατά του ΑΓΓΟ, εισήγαγε μια άλλη ιεροτελεστία για τα κορίτσια που δεν περιλαμβάνει την πράξη κοπής των γεννητικών οργάνων νεαρών κοριτσιών. Μιλώντας στην DW είπε ότι περισσότεροι γονείς και νεαρά κορίτσια επιθυμούν τη δική της εκδοχή για τις τελετές μύησης, ένα σημάδι σταδιακής μεταμόρφωσης.

Αναφέρει πως έχει δεχτεί τηλεφωνήματα που της λένε πως η νέα αυτή “τελετή” φαίνεται να είναι καλή και να καλύπτει τόσο την επιθυμία της μύησης στην κουλτούρα, αποφεύγοντας όμως την πράξη του ακρωτηριασμού. Η ακτιβίστρια κατά του ακρωτηριασμού  είπε ότι είχε λάβει παρόμοια σχόλια στο Μπο, τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Σιέρα Λεόνε.

Πάντως, το να αποτελέσει παρελθόν στον κόσμο αυτό το “μυστήριο” έχει πολύ δρόμο ακόμη, ενώ βρίσκεται στους Στόχους της Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ μέχρι το 2030.

Με πληροφορίες από:

Who.int

unric.org

news247.gr