Κρασί και ελιά: πώς αποδίδουν οι παλιοί τρόποι καλλιέργειας στην Ισπανία
Οι αναγεννητικές μέθοδοι που υιοθετήθηκαν σε μικρούς αμπελώνες εξαπλώθηκαν σε ελαιώνες και κορυφαίους παραγωγούς κρασιού, ενισχύοντας τη βιοποικιλότητα και τα κέρδη
Το αποκαλούν «θάλασσα ελιών», 70 εκατομμύρια ελαιόδεντρα που απλώνονται προς τον ορίζοντα προς κάθε κατεύθυνση στην επαρχία Χάεν στη νότια Ισπανία. Είναι ένα εντυπωσιακό τοπίο και όμως, εκτός από τις ελιές, η γη είναι ουσιαστικά νεκρή, με ελάχιστα λουλούδια, πουλιά ή πεταλούδες να φαίνονται.
Όλα αυτά θα μπορούσαν να αλλάξουν μετά την αξιοσημείωτη επιτυχία ενός έργου που δημιουργεί νέα ζωή από τη σκόνη της Ανδαλουσίας.
Το 2016, με οικονομική υποστήριξη από το πρόγραμμα Life της ΕΕ, επιλέχθηκαν 20 αγροκτήματα ελιάς στην περιοχή για να υιοθετήσουν ένα αναγεννητικό γεωργικό μοντέλο, επιτρέποντας τα χόρτα και τα αγριολούλουδα να ανθίσουν ανάμεσα στα δέντρα. Διάφορα τοπικά είδη φυτεύτηκαν, τοποθετήθηκαν κιβώτια φωλιών και δημιουργήθηκαν λίμνες για να ενθαρρύνουν τη ζωή εντόμων και πτηνών.
Στη μεγαλύτερη μελέτη στον κόσμο για τη βιοποικιλότητα του ελαιώνα, ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Jaén και το ανώτερο συμβούλιο επιστημονικής έρευνας (CSIC), συνεργάτες στο έργο Olivares Vivos, διαπίστωσαν ότι σε τρία χρόνια, ο πληθυσμός των μελισσών στους αναγεννητικούς ελαιώνες αυξήθηκε κατά 47%, η ζωή των πουλιών κατά 10%και ξυλώδεις θάμνοι κατά 172%, σε σύγκριση με 20 ελαιώνες ελέγχου. Καθώς τα κουνέλια ευδοκιμούσαν στο γρασίδι, τα αρπακτικά πουλιά ξαμαεμφανίστηκαν.
Ανακαλύφθηκε επίσης ότι τα ζιζανιοκτόνα σκοτώνουν εκείνα τα έντομα που τρώνε τις προνύμφες της μύγας της ελιάς (Bactrocera oleae), ένα από τα κύρια παράσιτα της καλλιέργειας.
«Αυτό που κάνουμε είναι να επιστρέψουμε σε πιο παραδοσιακούς τρόπους», λέει ο Πάκο Μοντάμπες, ο οποίος καλλιεργεί 650 στρέμματα (1.600 στρέμματα) ελιές πικέ στο Jaén’s Sierra Mágina. «Το να μην οργώνεις ανάμεσα στα δέντρα βοηθάει σε καλύτερη κατακράτηση νερού, λιγότερη διάβρωση και απορροές μετά από δυνατή βροχή. Η φυτική κάλυψη κάνει το έδαφος “σφουγγαράκι” και απορροφά τη βροχή ».
Η πρωτοβουλία είχε κίνητρο τόσο από περιβαλλοντικές όσο και από οικονομικές ανησυχίες, λέει ο José Eugenio Gutiérrez, του οργανισμού διατήρησης SEO Birdlife και συντονιστής του έργου. Οι καλλιεργητές ανησυχούσαν για τη διάβρωση του εδάφους και την έλλειψη βιοποικιλότητας, αλλά υπέφεραν και οικονομικά καθώς η παγκόσμια υπερβολή ελαιολάδου ώθησε τις τιμές κάτω από το κόστος παραγωγής. Συχνά οι μόνοι άνθρωποι που κέρδιζαν ήταν στο εργοστάσιο εμφιάλωσης και στους λιανοπωλητές.
Η προσέγγιση Olivares Vivos είναι μια στρατηγική….: η βιοποικιλότητα ευδοκιμεί ενώ το ελαιόλαδο έχει πιστοποιηθεί ότι έχει παραχθεί σε συνθήκες που αυξάνουν τη βιοποικιλότητα, αντί να πιστοποιείται απλά ως «οικολογικό», προσδίδοντάς του προστιθέμενη αξία.
“Μπορείς να το καλλιεργήσεις κάτω από πλαστικό και να εξακολουθεί να χαρακτηρίζεται ως οικολογικό”, λέει ο Gutiérrez. «Χρειάστηκε να δημιουργήσουμε σήμανση που να εγγυάται ότι το προϊόν παράγεται μέσω της αναγεννητικής γεωργίας».
Καθώς οι καλλιεργητές εξοικονομούν χρήματα για ζιζανιοκτόνα και φυτοφάρμακα και μπορούν να πουλήσουν το ελαιόλαδό τους με πριμοδότηση, το πρόγραμμα δεν πέρασε απαρατήρητο στην περιοχή. Ο Gutiérrez λέει ότι περισσότεροι από 600 καλλιεργητές έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον να υιοθετήσουν το αναγεννητικό μοντέλο.
Η ιδέα είναι αυτή που έχει ήδη απογειωθεί στην επιχείρηση κρασιού. Ορισμένοι μικρότεροι αμπελώνες έχουν υιοθετήσει αναγεννητικές πρακτικές, αλλά τώρα εγγραφούν και οι μεγάλοι οινοποιοί. Στην αμπελουργική περιοχή Penedès, 450 μίλια (750 χιλιόμετρα) βόρεια του Jaén, ο Torres, ο μεγαλύτερος οινοποιός της Ισπανίας, υιοθετεί την αναγεννητική προσέγγιση καθώς αναζητά τρόπους για να μειώσει το αποτύπωμα άνθρακα.
«Παρόλο που είχαμε πιστοποιηθεί ως βιολογική αμπελουργία στα περισσότερα αμπέλια μας, υπήρχε η αίσθηση ότι δεν κάναμε αρκετά», λέει ο Miguel Torres, η πέμπτη γενιά….
Παραδοσιακά, η γη οργώνεται ανάμεσα στα αμπέλια για να ξεφορτωθεί τα ζιζάνια και να ανοίξει το έδαφος στη βροχή. Ωστόσο, εκτός από τη συμβολή στη διάβρωση, αυτό οδηγεί σε έλλειψη βιοποικιλότητας και φτωχό έδαφος, το οποίο στη συνέχεια χρειάζεται θρεπτικά συστατικά για να αναπληρωθεί τεχνητά.
«Οι κανόνες της βιολογικής αμπελουργίας δεν αναφέρουν καν αποτύπωμα άνθρακα, οπότε μπορείτε να χρησιμοποιήσετε τρακτέρ όσο θέλετε. Σκεφτήκαμε, «πρέπει να μειώσουμε τις εκπομπές μας, αλλά πρέπει επίσης να απορροφήσουμε CO2», λέει ο Τόρες.
Ο παραγωγός μείωσε το αποτύπωμα άνθρακα κατά 34% το μπουκάλι και στοχεύει στο 60%, κυρίως μέσω μέτρων ενεργειακής απόδοσης που εισήχθησαν κατά τη διαδικασία της οινοποίησης.
«Ο στόχος μας είναι να σταματήσουμε το όργωμα», λέει. «Όταν οργώνεις φέρνεις οργανικό υλικό στην επιφάνεια και μετά οξειδώνεται, οπότε ό, τι είχες αποθηκεύσει μπαίνει στην ατμόσφαιρα. Αυτό που προσπαθούμε να κάνουμε είναι να μιμηθούμε τη φύση όσο το δυνατόν περισσότερο, πράγμα που σημαίνει ότι πρέπει να δώσουμε ξανά ζωή στο χώμα ».
Ενώ η φύτευση δέντρων βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της μάχης κατά της κλιματικής κρίσης, εάν τα 7,4 εκατομμύρια εκτάρια αμπελώνων στον κόσμο υιοθετούσαν το αναγεννητικό μοντέλο, ο αντίκτυπος θα ήταν τεράστιος, λέει ο Τόρες
Σε κοντινή απόσταση, στο οινοποιείο Parés Baltà, η οινολόγος Marta Casas προχωράει περαιτέρω. Πιστεύει ότι η αναγεννητική αμπελουργία είναι ένα σημαντικό βήμα προς την πιο ολιστική βιοδυναμική προσέγγιση, η οποία βλέπει τα ζώα, το έδαφος και τα προϊόντα ως μέρος ενός ενιαίου, αλληλένδετου συστήματος.
«Όσο περισσότερο δίνεις στο χώμα, τόσο περισσότερο σου ανταποδίδει», λέει, ενώ στέκεται δίπλα σε έναν υπαίθριο φούρνο του 6ου αιώνα π.Χ. που την ενέπνευσε να φτιάξει ένα κρασί σε πήλινα αγγεία.
Το πάθος της Casas για τη δουλειά της συνοδεύεται από την περιέργειά της, η οποία την οδήγησε να ακολουθήσει πολλές αρχαίες ιδέες. Για παράδειγμα, ανακάλυψε ότι χρησιμοποιώντας ένα διάλυμα από το φυτό horsetail είναι δυνατό να μειωθεί σημαντικά η ποσότητα θειικού χαλκού που ψεκάζεται στα αμπέλια για τη θεραπεία του ωιδίου.
Εάν η αναγεννητική γεωργία μοιάζει περισσότερο με κοινή λογική παρά ως επαναστατική ιδέα, τόσο για τους αμπελουργούς όσο και για τους ελαιοκαλλιεργητές σηματοδοτεί την απόρριψη δύο……: οργώνουν τη γη και σκοτώνουν τον ανταγωνισμό.
Ο Montabes λέει ότι έπρεπε να ξεφύγουν από τη νοοτροπία που αντιμετωπίζει οποιοδήποτε φυτό εκτός από την επιθυμητή καλλιέργεια ως ανταγωνιστή, ζιζάνιο ή mala hierba στα ισπανικά.
«Τώρα ξέρουμε καλύτερα», λέει. «Las malas hierbas son buenas»,δηλαδή τα ζιζάνια είναι καλά.
Πηγή: The guardian
