Μέση Ανατολή: Το παράδοξο της δολοφονίας Χανίγια και ο ρόλος του Ιράν

Ραγδαίες είναι οι εξελίξεις στην Μέση Ανατολή, η δολοφονία Χανίγια φαίνεται να παίζει ρόλο καταλύτη πια, καθώς με αυτήν ο Νετανιάχου δείχνει να παγώνει, κυριολεκτικά, τόσο τις ΗΠΑ, τις οποίες εκθέτει σε μεγάλο βαθμό, όσο και τον υπόλοιπο κόσμο.

Και η δολοφονία του Φουάντ Σουκρ αποτελεί εξίσου σημείο καμπής για την εξέλιξη στο μεσανατολικό, αφού αυτό που απορεί όλος ο κόσμος αυτή τη στιγμή είναι ένα: Ποια και πόσο σκληρά θα είναι τα αντίποινα.

Το θέμα πια δεν είναι μόνο ο Νετανιάχου και η Χαμάς. Η κατάσταση έχει περιπλεχθεί σε μεγάλο βαθμό, μετράμε άλλωστε πια και σχεδόν ένα χρόνο από την έναρξη του πολέμου, χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσμα, με ένα Ισραήλ ανένδοτο παρά τις πιέσεις που δέχεται τόσο από τις γείτονες χώρες όσο και από τη Δύση.

Άλλο ένα καθοριστικό στοιχείο είναι το ότι η δολοφονία του Χανίγια έγινε στο Ιράν και μάλιστα σε συγκεκριμένη χρονική στιγμή. Τι επιπτώσεις μπορεί να έχει αυτό στις σχέσεις μεταξύ του βασικού περιφερειακού αντιπάλου του Ισραήλ (Ιράν) και του μεγαλύτερου υποστηρικτή του (ΗΠΑ); Πως ο θάνατος του Χανίγια μπορεί να φέρει τέλος στις διαπραγματεύσεις- και δεν εννοούμε τέλμα αλλά κατά κάποιο τρόπο… επίλυση;

Αυτά και άλλα πολλά αναλύει στην Parallaxi o Παναγιώτης Κουργιώτης, Επίκουρος καθηγητής Σύγχρονης Μεσανατολικής Ιστορίας & Αραβικής Γλώσσας στο Τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. 

Παλιά τακτική του Ισραήλ οι στοχευμένες δολοφονίες προσώπων, πρώτη φορά τόσο υψηλά ιστάμενα πρόσωπα

“Η πολιτική στοχευμένων εκτελέσεων και δολοφονιών είτε επιστημόνων είτε πολιτικών προσώπων στα εδάφη των χωρών που εχθρεύονται την πολιτική του Ισραήλ δεν είναι κάτι καινούριο, συμβαίνει ανέκαθεν, είναι παραδοσιακή πολιτική του Ισραήλ. Απλά εδώ έχουμε χτυπήματα που αφορούν πολύ υψηλά ιστάμενα πρόσωπα, δηλαδή μιλάμε για τον αρχηγό του πολιτικού γραφείου της Χαμάς, τον Ισμαήλ Χανίγια. Που, μάλιστα, είναι σαν να δολοφονείς το βασικό μέρος, τον άλλο διαπραγματευτή, αυτή η δολοφονία έλαβε χώρα την ώρα που εξελισσόταν μια διαπραγμάτευση” αναφέρει ο Παναγιώτης Κουργιώτης. “Και, ο Ισμαήλ Χανίγια είναι αυτός που θα λέγαμε ότι εκπροσωπεί τον πολιτικό βραχίονα, το πολιτικό γραφείο της Χαμάς και δεν βρίσκεται μέσα στη Γάζα, ήταν εξόριστος στο Κατάρ ενώ μέσα στη Γάζα είναι η στρατιωτική ηγεσία της Χαμάς. Άρα, ο Χανίγια και αυτοί που βρίσκονται από κάτω του είναι οι άμεσα εμπλεκόμενοι στις διαπραγαμτεύσεις που λάμβαναν χώρα μέσω Αμερικανών και Αράβων διαμεσολαβητών μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς προκειμένου να φτάσουμε σε μια συμφωνία.”

Η δολοφονία Χανίγια εκθέτει ανεπανόρθωτα τις ΗΠΑ

Αναφορικά με την δολοφονία Χανίγια και τα αποτελέσματα που έχει στις ΗΠΑ αυτή η κίνηση, αναφέρει: “Εκτίθεται ανεπανόρθωτα η απερχόμενη διοίκηση Μπάιντεν, η οποία δεν ξέρουμε αν θα επικρατήσει στις εκλογές ή όχι, αν θα επικρατήσουν οι Δημοκρατικοί δηλαδή, αλλά έχουν θέσει σαν στόχο της διοίκησης τους για τους τελευταίους μήνες που έχουν να λύσουν το θέμα στην Παλαιστίνη. Κι ενώ ακούγαμε και τον Μπάιντεν και διάφορους άλλους αξιωματούχους να λένε λίγες μέρες πριν τη δολοφονία Χανίγια ότι “είμαστε πολύ κοντά σε συμφωνία”, έρχεται αυτό το χτύπημα και τους εκθέτει ανεπανόρθωτα. Τους εκθέτει και τους δυσκολεύει πάρα πολύ να πετύχουν μια συμφωνία στις συνθήκες που έχουν δημιουργηθεί.”

Σε αδιέξοδο ο Νετανιάχου

“Μπορούμε να θεωρήσουμε ότι πετυχαίνοντας τέτοιες δολοφονίες υψηλά ιστάμενων προσώπων, όπως και τον δεύτερο σε τάξη στην Χεζμπολάχ που χτύπησαν στη Βυρηττό αλλά και τον Χανίγια, με κάποιο τρόπο αποδεικνύει αυτή η κίνηση και το αδιέξοδο που βρίσκεται ο Νετανιάχου και ο κυβερνητικός τους συνασπισμός“ εξηγεί στην Parallaxi “διότι δεν έχει καταφέρει η στρατιωτική του επιχείρηση τον πρωταρχικό της στόχο δηλαδή, την οριστική εξάρθρωση του στρατιωτικού βραχίονα της Χαμάς. Αλλά, βλέπουμε ότι η Χαμάς- και οι διάφορες δυνάμεις αντίστασης που συνεργάζονται μαζί της- συνεχίζουν να ζορίζουν τον ισραηλινό στρατό κατοχής, συνεχίζουν να είναι εκεί μετά από σχεδόν ένα χρόνο πολέμου. Και η Χαμάς δεν έχει εξαρθρωθεί.”

Το παράδοξο της δολοφονίας Χανίγια – Ναδίρ των διαπραγματεύσεων ή ευκαιρία συμφωνίας;

Ένα πολύ ενδιαφέρον σημείο στη συζήτήση με τον Π. Κουργιώτη ήταν αυτό σχετικά με τον ρόλο της δολοφονίας Χανίγια που απ’ ότι φαίνεται, παρατηρούμε μια αμφισημία. “Δολοφονώντας ένα τόσο βασικό πρόσωπο, είτε μιλάμε για τη Χεζμπολάχ είτε για τη Χαμάς, μπορεί ο Νετανιάχου σε μια λογική “save face” να το παρουσιάσει μια νίκη στο δικό του κοινό και στους κυβερνητικούς του εταίρους, έτσι ώστε να διευκολύνει την απεμπλοκή του από αυτόν τον πόλεμο και να αποπροσανατολίσει κιόλας φυσικά την κοινή γνώμη από την αποτυχία του ως προς τον πρωταρχικό στόχο της επιχείρησης λέγοντας “ναι μεν μπορεί να μην καταφέραμε να εξαλείψουμε τη Χαμάς, αλλά ουσιαστικά την εξαλείψαμε αφού μπορούμε μέσα στην Τεχεράνη τον βασικό μας αντίπαλο και υποστηρικτή της Χαμάς να χτυπήσουμε το νούμερο ένα πρόσωπο της Χαμάς. Αυτό το χτύπημα μπορεί να προσφέρει μια save face στρατηγική στον Νετανιάχου και να του δείχνει έναν τρόπο διεξόδου από την απομόνωση και το αδιέξοδο στο οποίο έχει περιέλθει και αυτό το σημείο, έτσι όπως το παρουσιάζουμε, μπορεί να αποδειχθεί παραδόξως ότι βοηθά την διαπραγμάτευση.

Ενώ πριν αναφέραμε ότι οι συνθήκες για τη διαπραγμάτευση παρουσιάζονται αρκετά δύσκολες με αυτό το σκηνικό που έχει διαμορφωθεί, από την άλλη αν βοηθήσει πολιτικά τον Νετανιάχου να το χρησιμοποιήσει σαν ένα παραθυράκι εξόδου μπορεί τελικά να επιδιώξει να προχωρήσει η διαπραγμάτευση και να κλείσει μια συμφωνία με τη Χαμάς τώρα που θα μπορέσει να δέιξει στο κοινό του τη δολοφονία του Χανίγια. Δηλαδή, βλέπουμε ότι η δολοφονία του Χανίγια μπορεί παραδόξως να έχει ένα αντίστροφο αποτέλεσμα από αυτό που οι περισσότεροι εκτιμούμε, ότι θα οδηγήσει τις διαπραγματεύσεις μεταξύ Χαμάς και Ισραήλ στο ναδίρ τους.“

Ο ρόλος του Ιράν

“Ένα άλλο σημείο είναι το που έλαβε χώρα” συνεχίζει. “Έλαβε χώρα μέσα στο Ιράν, στην Τεχεράνη και έλαβε χώρα τη στιγμή που ο Χανίγια παραβρέθηκε στην Τεχεράνη για να συγχαρεί τον νεοεκλεγέντα Ιρανό Πρόεδρο Πεζεσκιάν. Αυτό που έχει πολύ ενδιαφέρον είναι ότι μπορούμε να ερμηνεύσουμε αυτό το χτύπημα έχοντας ως αποδέκτη και τις ΗΠΑ και το Ιράν διότι ο Πεζεσκιάν ανήκει στους λεγόμενους μεταρρυθμιστές Ιρανούς προέδρους και είχε εξαγγείλει αμέσως μετά την εκλογή του ότι θα επιδιώξει μια αναθέρμανση των σχέσεων του Ιράν με τη Δύση, μια εξομάλυνση των σχέσεων και με τις ΗΠΑ και ένα κλείσιμο όλων των εκκρεμοτήτων και μια τακτοποίηση διαφόρων ζητημάτων. Aντιπρόεδρος του Ιράν είναι ο Mουχαμαντ Ζαριφ, ο πιο γνωστός από το μετριοπαθές στρατόπεδο και αρχιτέκτονας της πυρηνικής συμφωνίας του 2015 με την διοίκηση Ομπάμα. Άνθρωπος που θεωρείται διαλλακτικός από τη Δύση, τοσο ο Πεζεσκιαν, οσο και αυτος και η ολη προσπαθεια αναθερμανσης των συνομιλιων διακινδυνευουν μετα την δολοφονια Χανιγια μένει να δούμε αντίδραση Ιράν.

Το Ιράν με τις ΗΠΑ βρίσκεται αυτή τη στιγμή σε συμφωνίες για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Είναι η συμφωνία για τα πυρηνικά όπλα του Ιράν από την οποία η Αμερική είχε αποχωρήσει το 2018 επί Ντόναλντ Τραμπ και επέβαλαν εκ νέου στο Ιράν κυρώσεις εμπάργκο κλπ. Αυτή τη στιγμή οι Ιρανοί βρίσκονται εν μέσω άμεσων διαπραγματεύσεων με τις ΗΠΑ έτσι ώστε να αναβιώσουν αυτή τη συμφωνία. Αλλά οι Αμερικανοί ένα από τα πολλά προσκόμματα που θέτουν έχουν να κάνουν και με την εξωτερική πολιτική του Ιράν και τη στάση του απέναντι στο Ισραήλ και την όλη περιοχή εν γένει”.

“Βλέπουμε ότι, την ώρα που έχουμε μεταρρυθμιστή πρόεδρο στο Ιράν, ο οποίος έχει εξαγγείλει αμέσως μετά την εκλογή του πως θέλει να ακολουθήσει μια ορθολογική πολιτική και θέλει να τα βρει με τους Αμερικανούς, το χτύπημα του Ισραήλ μέσα στο έδαφος του Ιράν και η δολοφονία του Χανίγια, εξαναγκάζει τον νέο αυτό μεταρρυθμιστή πρόεδρο να βρεθεί υπό την ομηρία των σκηλροπυρηνικότερων μέσα στο Ιράν, του στερεί περιθώρια κίνησης, τον αναγκάζει να οδηγηθεί σε μια λογική αντιποίνων η οποία μπορεί να τον φέρει σε αντίθεση με αυτά που είχε αναγγείλει μετά την εκλογή του, μπορεί να τον φέρει σε δύσκολη θέση.

Και επίσης, μπορεί να ναρκοθετήσει την συνέχιση των διαπραγματεύσεων μεταξύ Ιράν – ΗΠΑ. Και αυτό είναι κάτι που το έχουμε δει και στο παρελθόν, γιατί όταν είχε επιτευχθεί συμφωνία μεταξύ Ιράν – ΗΠΑ για τα πυρηνικά όπλα το 2015, οι μεγαλύτεροι πολέμιοι αυτής της συμφωνίας ήταν οι Ισραηλινοί. Και οι Ισραηλινοί, κάνοντας lobbing στην νέα διοίκηση του Τραμπ κατάφεραν να πείσουν τους Ρεπουμπλικάνους να αποσυρθούν από τη συμφωνία και να απομονώσουν το Ιράν Άρα, βλέπουμε ότι ένας απόχηος αυτόυ του χτυπήματος, ο έμμεσος, θα μπορούσε να είναι ένα πάγωμα της όποιας προόδου θα μπορούσε να σημειωθεί σε αυτό το μέτωπο μεταξύ Ιράν και ΗΠΑ. Προσπαθούν, θα λέγαμε να χτυπήσουν με ένα σμπάρο δυο τρυγόνια: και να εξαφανίσουν τον ηγέτη της Χαμάς και να προλάβουν τις οποιεσδήποτε εξελίξεις στο διπλωματικό επίπεδο με τον μεγαλύτερο περιφερειακό τους αντίπαλο και τον μεγαλύτερο υποστηρικτή τους.”

Ετοιμάζει αντίποινα το Ιράν;

Έντονες είναι οι φήμες που θέλουν το Ιράν να απαντά στο Ισραήλ μετά την δολοφονία του πολιτικού προσώπου της Χαμάς, Ισμαήλ Χανίγια, σε ιρανικό έδαφος. Πιο συγκεκριμένα, την ιερή μέρα Tisha B’Av σκοπεύει το Ιράν να εξαπολύσει επίθεση κατά του Ισραήλ, σύμφωνα με πληροφορίες που έχουν συγκεντρώσει οι δυτικές μυστικές υπηρεσίες και μεταδίδονται από τα ισραηλινά ΜΜΕ.

Σύμφωνα με τις πληροφορίες που φέρονται να έχουν στη διάθεσή τους οι δυτικές μυστικές υπηρεσίες, η επίθεση του Ιράν, ως αντίποινα για τη δολοφονία του ηγέτη της Χαμάς Ισμαΐλ Χανίγια σε ιρανικό έδαφος, θα ξεκινήσει την ιερή μέρα των Εβραίων, που ξεκινά στις 12 Αυγούστου και ολοκληρώνεται στις 13 Αυγούστου. Ήδη στην κηδεία του Χανίγια, στην Ντόχα του Κατάρ, οι απειλές εναντίον του Ισραήλ κορυφώθηκαν, με τον ηγέτη της Χεζμπολάχ, Νασράλα, να απειλεί ευθέως με καταστροφή το Ισραήλ, ενώ και ο θρησκευτικός ηγέτης του Ιράν, Αλί Χαμεϊνί, στο ίδιο μήκος κύματος, να υπόσχεται αντίδραση και αντίποινα.

Τα σενάρια για το μεσανατολικό σύμφωνα με το αποτέλεσμα των εκλογών των ΗΠΑ

Τέλος, ο Παναγιώτης Κουργιώτης κάνει μια εκτίμηση για το πως θα κινηθεί η κατάσταση ανάλογα με το αποτέλεσμα των αμερικανικών εκλογών. “Σε σχέση με τις αμερικανικές εκλογές, πιστεύω πως αν έχουμε Τραμπ θα έχουμε αν και γρήγορη, επώδυνη για την Ουκρανία ειρήνη, θα έχουμε κάποια ειρήνευση σε αυτό το μέτωπο αλλά θα έχουμε μια πολύ άδικη ειρήνη και διευθέτηση στο μεσανατολικό που θα είναι όλο και χειρότερη για τους Παλαιστίνιους, με όλο και πιο άνισους όρους.

Άμα έχουμε συνέχιση της τωρινής διοίκησης έστω και υπό την Κάμαλα Χάρις, θα έχουμε μια διαιώνιση του Ουκρανικού θέματος, γιατί θα υπάρχει στήριξη προς τον Ζελένσκι για να αντιμετωπίσει τους Ρώσους, απ’ την άλλη στο μεσανατολικό θα έχουμε μια άσκηση πίεση, ίσως και μια διακιότερη θα μπορούσα να πω διευθέτηση του ζητήματος αν και, για να υπάρξει δικαιότερη διευθέτηση του ζητήματος πρέπει επιτέλους η όποια αμερικανική διοίκηση έρθει να αρχίσει να επιβάλλει κυρώσεις έτσι ώστε να εμποδίσει το Ισραήλ να συνεχίσει τους παράνομους εποικισμούς των Παλαιστινιακών εδαφών τα οποία, βάση των συμφωνιών του Όσλο, υποτίθεται πως κάποια στιγμή θα έπρεπε να αποτελέσουν τα εδάφη του Παλαιστινιακού κράτους, όποτε αυτό ιδρυθεί. Και να σημειωθεί ότι πάνω από 150 κράτη αυτή τη στιγμή αναγνωρίζουν το κράτος της Παλαιστίνης. Και, στα εδάφη αυτού του κράτους, που κάποια στιγμή θα δημιουργηθεί και αναγνωρίζεται, κόντρα στο διεθνές δίκαιο το Ισραήλ συνεχίζει τους παράνομους εποικισμούς. Μια κυβέρνηση των Ρεπουμπλικανών αποκλείεται να επιβάλλει κυρώσεις, μια διοίκηση των Δημοκρατικών έχει αποδείξει ότι σε αυτό το ζήτημα είναι πιο αυστηρή έως ένα σημείο.”