Παγκόσμια ανισότητα: Οι φτωχοί φτωχότεροι, οι πλούσιοι πλουσιότεροι και έπεται συνέχεια

Αποτελεί «φυσικό» φαινόμενο η συνεχώς διευρυμένη, παγκόσμια ανισότητα πλούτου και εισοδήματος ή είναι αποτέλεσμα πολιτικών αποφάσεων των τελευταίων δεκαετιών;

Μήπως, κοιτώντας λίγο βαθύτερα και η μήτρα της ανισότητας εντοπίζεται στο ίδιο το κοινωνικό οικονομικό σύστημα και στην σύγχρονή του μορφή, δηλαδή τον σημερινό πολυεθνικό καπιταλισμό; Τέλος, ποιο είναι το μερίδιο του πλουσιότερου 1% του παγκόσμιου πληθυσμού στην ρύπανση του περιβάλλοντος και ποιο του φτωχότερου 50%;

Λαός και Κολωνάκι όλοι το ίδιο (δεν) είμαστε

Ξεκινώντας, που βρισκόμαστε σήμερα ύστερα από δεκαετίες ακλόνητης πίστης στην “ελεύθερη αγορά” και στη θρησκεία των νεοφιλελεύθερων πολιτικών; Τα στοιχεία βοούν, δείχνοντας με τρόπο προφανή τη μοίρα της πλειοψηφίας του κόσμου, που δεν είχε την τύχη να βρίσκεται στην κορυφή της οικονομικής πυραμίδας, αλλά και των τυχερών και “άξιων” της κορυφής.

Ειδικότερα, και σύμφωνα με την τελευταία έκθεση για την παγκόσμια ανισότητα, το πλουσιότερο 0,001% του παγκόσμιου πληθυσμού κατέχει τρεις φορές περισσότερο πλούτο από το 50% φτωχότερο τμήμα. Η έκθεση δίνει έμφαση στην σημασία αυτού του στοιχείου, τονίζοντας πως το 0,001% αποτελείται από μόλις 56.000 ανθρώπους και χωράει σε ένα στάδιο μέσης χωρητικότητας όπως Emirates Stadium της Άρσεναλ, ενώ το φτωχότερο 50% ισοδυναμεί σε 2,8 δισεκατομμύρια ανθρώπους και χρειάζεται 50.000 αντίστοιχα γήπεδα για να χωρέσει.

Ορισμένα ακόμη στοιχεία κατανομής και αύξησης του εισοδήματος χρίζουν ιδιαίτερης σημασίας, για να κατανοήσουμε το βάθος αυτού του χάσματος μεταξύ πλούσιων, που γίνονται πλουσιότεροι, και φτωχών που γίνονται φτωχότεροι. Για παράδειγμα, το γεγονός πως το 10% του ανθρώπινου πληθυσμού κατέχει τα τρία τέταρτα του παγκόσμιου πλούτου και πάνω από το 50% του παγκόσμιου εισοδήματος ή η άνευ προηγουμένου αύξηση της περιουσίας, κατά 6,5 τρισεκατομμύρια δολάρια, των 3.000 πλουσιότερων ανθρώπων τη τελευταία δεκαετία, ποσό ίσο με το 14,6% της παγκόσμια παραγωγής.

Εντός αυτού του επίγειου παραδείσου για τους υπερπλούσιους, η φτώχεια και η ανέχεια για όλο και περισσότερους αυξάνεται. Πάνω από το το ένα τέταρτο του παγκόσμιου πληθυσμού βρίσκεται κάτω από το όριο της φτώχειας και το φτωχότερο μισό αυτού  κατέχει μερίδιο 2% στον παγκόσμιο πλούτο και καρπώνεται μόλις το 8% του εισοδήματος.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Αμερική των τελευταίων δεκαετιών, και ειδικά του Τραμπ, όπου οι τρεις πλουσιότεροι Αμερικανοί κατέχουν περισσότερο πλούτο από το 50% της χώρας, δηλαδή 170 εκατομμύρια άνθρωποι. Κατέχει την πρωτιά στο ποσοστό σχετικής φτώχειας και τη δεύτερη θέση στην παιδική φτώχεια και στη βρεφική θνησιμότητα, καθώς και το δεύτερο χαμηλότερο ποσοστό προσδόκιμου ζωής.

Επί πρώτης χρονιάς Τραμπ 2.0, o συλλογικός πλούτος των 10 κορυφαίων δισεκατομμυριούχων στις Η.Π.Α. έχει αυξηθεί κατά 698 δισεκατομμύρια δολάρια τον περασμένο χρόνο, δείχνοντας πως, για την ώρα, μπορεί να τον ψήφισαν αρκετά και οι φτωχότερες τάξεις, αλλά κερδισμένες βγαίνουν οι πολύ πλούσιες.

Τέλος, ενδεικτικό της σημερινής συνθήκης αυαξνόμενης ανισότητας είναι πως το πλουσιότερο 1% του πλανήτη έχει αυξήσει κατά 33,9 τρισεκατομμύρια την περιουσία του, πόσο ικανό, σύμφωνα με την Oxfam, «για να τερματίσει την ετήσια παγκόσμια φτώχεια 22 φορές».

Πως φτάσαμε ως εδώ

Φυσικά η συνεχώς διευρυμένη ανισότητα δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία, ήταν αποτέλεσμα συντονισμένης προσπάθειας και ακλόνητης πίστης στις νεοφιλελεύθερες πολίτικές. Πιο συγκεκριμένα, η σταδιακή απόσυρση του κράτους από την παροχή βασικών υπηρεσιών, όπως η υγεία, η παιδεία, οι κοινωνικές-οικονομικές παροχές προς τους αδύναμους, από αγαθά όπως το νερό, η το ρεύμα.

Διαβάζοντας αναλύσεις για την ανισότητα, ακόμη και πιο συμβατικών μέσων όπως αυτή στο Politico, βλέπουμε πως “οι κεντρώοι πολιτικοί και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού πίστεψαν στη νεοφιλελεύθερη φαντασίωση ότι αν είχατε απελευθέρωση του εμπορίου, χρηματοπιστωτική απελευθέρωση, ιδιωτικοποιήσεις, θα είχατε περισσότερη ανάπτυξη και η οικονομία διάχυσης προς τα κάτω θα εξασφάλιζε ότι όλοι θα επωφελούνταν”. Η διάχυση προς τα κάτω, αναφέρεται στα λεγόμενα tricle down economics, ότι δηλαδή ο αυξανόμενος πλούτος από τα πάνω θα λιώσει σαν παγόβουνο προς τους από κάτω, κάτι βέβαια που διαψεύστηκε παταγωδώς ιστορικά.

“Η ανισότητα είναι μια πολιτική επιλογή”, δήλωσε η Rebecca Riddell, ανώτερη επικεφαλής πολιτικής για την οικονομική δικαιοσύνη στην Oxfam America. η Oxfam, ΜΚΟ κατά της φτώχειας υποστηρίζει πως  για την αυξανόμενη ανισότητα και φτώχεια κύρια αιτία είναι η “η ανεξέλεγκτη εταιρική και μονοπωλιακή ισχύς”, συμπιέζοντας τις αποδοχές των εργαζομένων, διευκολύνοντας την φοροδιαφυγή για τους πλούσιους, ιδιωτικοποιώντας το κράτος, και τέλος, μέσω της πρόκλησης κλιματικής κατάρρευσης.

Ως προς την κλιματική κρίση που ανέφερε η Oxfam, όπως ήταν αναμενόμενο, όσο πιο πλούσιος είναι κανείς τόσο περισσότερο ρυπαίνει και το περιβάλλον. Από το 1990, το μερίδιο των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα του πλουσιότερου 0,1% έχει αυξηθεί κατά 32%, ενώ το μερίδιο του φτωχότερου 50% έχει μειωθεί κατά 3%, δηλαδή την ίδια περίοδο που και το οικονομικό χάσμα μεγάλωνε, μεγάλωνε και το αντίκτυπο στην οικολογική καταστροφή του πλανήτη.

Κλείνοντας, καλό θα είναι την επόμενη φορά που θα ακούσει κανείς για ελεύθερη αγορά, για οικονομική ανάπτυξη και ευρωστία, να αναρωτηθεί ποιος θα ωφεληθεί και ποιοι όχι.