Πολωνία: Πρωτιά σαν ήττα για την κυβέρνηση

Τα κόμματα της αντιπολίτευσης στην Πολωνία συγκέντρωσαν με επιτυχία αρκετές ψήφους στις πρόσφατες βουλευτικές εκλογές της χώρας που διεξήχθησαν την περασμένη Κυριακή, ώστε να ανατρέψουν από τον θώκο της εξουσίας το δεξιό λαϊκιστικό κόμμα “Νόμος και Δικαιοσύνη” (PiS), όπως επιβεβαιώθηκε επίσημα από τα αποτελέσματα των εκλογών.

Το PiS εξασφάλισε την πρωτιά με το 35,38% των ψήφων, ξεπερνώντας οριακά τον κεντρώο σχηματισμό “Συνασπισμό Πολιτών” υπό τον Ντόναλντ Τουσκ, όπου συγκέντρωσαν το 30,7% των ψήφων. Ωστόσο, ο Ντόναλντ Τουσκ βρίσκεται στην πλέον ισχυρή θέση για τη συγκρότηση μιας κυβέρνησης ευρείας συμμαχίας, σηματοδοτώντας μια πιθανή ολοκλήρωση της οκταετούς διακυβέρνησης υπό την ηγεσία του PiS, του Γιάροσλαβ Κατσίνσκι.

Ενώ το νικητήριο κόμμα έχει συνήθως την ευκαιρία να σχηματίσει κυβέρνηση, φαίνεται ότι ο κ. Κατσίνσκι δε θα μπορέσει να συγκεντρώσει τις απαραίτητες 231 έδρες που απαιτούνται για την εξασφάλιση κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας, αλλά μετά βίας θα ξεπεράσει τις 190 κοινοβουλευτικές έδρες.

Υπό το πρίσμα αυτών των εξελίξεων, ο Ντόναλντ Τουσκ (ο οποίος μεταξύ άλλων είναι και πρώην πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου), δήλωσε το βράδυ της Κυριακής: “Αυτό σημαίνει το τέλος της κυβέρνησης PiS και το τέλος δύσκολων στιγμών για το έθνος μας, η Πολωνία νίκησε”.

“I have never been so happy about second place. Poland has won, democracy has won, this is the end of the PiS government,” former prime minister Donald Tusk said.https://t.co/YfAe1KvKW2 pic.twitter.com/fqszmT85N5

— DW News (@dwnews) October 16, 2023

Ο Ντόναλντ Τουσκ φαίνεται να έχει τη δυνατότητα να συγκεντρώσει 248 έδρες στη Sejm (κοινοβούλιο της Πολωνίας) των 460 εδρών, αν προχωρήσει στον σχηματισμό κυβέρνησης σε συνεργασία με τα κεντροδεξιά κόμματα Τρίτος Δρόμος και Νέα Αριστερά. Το κόμμα PiS, από την άλλη πλευρά, γνώρισε μείωση 41 εδρών σε σύγκριση με τις προηγούμενες εκλογές, από 235 σε 194 κοινοβουλευτικούς αντιπροσώπους. Ακόμη και αν σκεφτόταν να κάνει συνασπισμό με το ακροδεξιό κόμμα Συνομοσπονδία, θα υπολείπονταν κατά 19 έδρες από τον απαιτούμενο αριθμό για την πλειοψηφία.

Η αντιπολίτευση είχε ήδη προειδοποιήσει το πολωνικό εκλογικό σώμα ότι οι εκλογές αυτές αποτελούσαν την “τελευταία ευκαιρία” για τη διαφύλαξη της δημοκρατίας απο την αυταρχικότητα και αλαζονεία της κυβέρνησης Κατσίνσκι. Η Εκλογική Επιτροπή Πολωνίας ανέφερε ότι η συμμετοχή των ψηφοφόρων ανήλθε στο 74,38%, το υψηλότερο ποσοστό από την πτώση του κομμουνισμού το 1989.

Ο Ράφαλ Τρζασκόβσκι, δήμαρχος της Βαρσοβίας, εξήρε την “τεράστια δύναμη της κοινωνίας των πολιτών” όταν έγινε γνωστό ότι το 84,92% των 1,35 εκατομμυρίων εγγεγραμμένων ψηφοφόρων της πρωτεύουσας συμμετείχε στις εκλογές.

Warszawa ❤️ Kto głosuje, ten się liczy! Pokazaliście ogromną siłę społeczeństwa obywatelskiego. Jestem dumny! Dziękuję! pic.twitter.com/Z4GHzY2l33

— Rafał Trzaskowski (@trzaskowski_) October 17, 2023

Διεθνείς παρατηρητές σημείωσαν ότι ενώ όλα τα κόμματα είχαν την ευκαιρία να κάνουν ελεύθερα προεκλογική εκστρατεία πριν από την ψηφοφορία της Κυριακής, το PiS είχε “σαφές πλεονέκτημα” λόγω της μεροληπτικής κάλυψης από τα κρατικά μέσα ενημέρωσης και της κατάχρησης δημόσιων πόρων. Η κάλυψη της κρατικής τηλεόρασης το βράδυ των εκλογών μετέδωσε πλήρως την ομιλία του κ. Κατσίνσκι προς τους υποστηρικτές του, ενώ διέθεσε περιορισμένο χρόνο στον κύριο αντίπαλό του, Τουσκ.

Αξίζει να σημειωθεί ότι τόσο στη Βαρσοβία όσο και στην Κρακοβία, οι ψηφοφόροι συνέχισαν να σχηματίζουν ουρές μέχρι αργά τη νύχτα μετά το κλείσιμο των εκλογικών τμημάτων στις 21:00 τοπική ώρα την Κυριακή. Παρατηρήθηκε ότι το ποσοστό των ψηφοφόρων ηλικίας 18-29 ετών ξεπέρασε τους ψηφοφόρους ηλικίας άνω των 60 ετών, γεγονός που σηματοδοτεί μια δημογραφική αλλαγή.

Το κόμμα “Νόμος και Δικαιοσύνη” ήρθε στην εξουσία το 2015 και είχε θέσει ως προτεραιότητα πολιτικές με επίκεντρο τις οικογενειακές αξίες, την αύξηση του κατώτατου μισθού, την αύξηση της στήριξης των παιδιών και τις πληρωμές των συνταξιούχων. Επέβαλε επίσης σχεδόν πλήρης απαγόρευση των αμβλώσεων το 2021, επιθετική πολιτική κατά των μεταναστών και της LGBT κοινότητας χαρακτηρίζοντάς τους ως ” δαίμονες του έθνους”  και έχει αντιμετωπίσει κατηγορίες για έλεγχο του δικαστικού σώματος, με τον διορισμό δικαστών που πρόσκεινται στο κυβερνών κόμμα σε κορυφαία δικαστήρια.

Υποσχέσεις Τουσκ και τι μέλλει γενέσθαι

Ο Τουσκ δεσμεύτηκε να βελτιώσει τις σχέσεις με την Ε.Ε. και να “ξεκλειδώσει” τα 36 δισεκατομμύρια ευρώ από τα κονδύλια της Ε.Ε. για την ανάκαμψη από την πανδημία Covid, τα οποία είχαν “παγώσει” λόγω διαφορών της κυβέρνησης PiS με την Ευρώπη που αφορούσαν θέματα συνταγματικού δικαίου. Ο συνασπισμός του έχει επίσης δεσμευτεί να απελευθερώσει τους νόμους περί αμβλώσεων αλλά και μέριμνα για την προστασία των μειονοτήτων.

Η Πολωνία παρέμεινε σταθερός υποστηρικτής της Ουκρανίας από το ξέσπασμα της πλήρους εισβολής της Ρωσίας πέρυσι, παρέχοντας καταφύγιο σε ένα εκατομμύριο Ουκρανούς πρόσφυγες. Ενώ η ηγεσία της απελθούσας κυβέρνησης, εμφάνισε κάποια σημάδια ταλάντευσης τις τελευταίες εβδομάδες, αυτό έγινε σε μεγάλο βαθμό αντιληπτό ως προσπάθεια να προσελκύσουν τους ακροδεξιούς ψηφοφόρους. Όμως πλέον αναμένεται ότι η Πολωνία θα συνεχίσει να στηρίζει τον Ουκρανό γείτονά της.

Ο σχηματισμός νέας κυβέρνησης στην Πολωνία ενδέχεται να μην πραγματοποιηθεί πριν από τον Δεκέμβριο. Η καθυστέρηση αυτή οφείλεται στο γεγονός ότι ο αντίστοιχος πρόεδρος της πολωνικής δημοκρατίας, Αντρέι Ντούντα, φίλα προσκείμενος του PiS, ανακοίνωσε ότι το πρώτο κόμμα σε ψήφους θα πρέπει να έχει την πρώτη ευκαιρία να συγκροτήσει συνασπισμό, ακολουθώντας μια παράδοση στην πολωνική πολιτική. Σε περίπτωση που ο υποψήφιος του PiS που θα υποδείξει ο πρόεδρος δεν εξασφαλίσει ψήφο εμπιστοσύνης στο κοινοβούλιο, το Sejm, θα επιλέξει στη συνέχεια έναν εναλλακτικό υποψήφιο, ο οποίος θα επιδιώξει επίσης να σχηματίσει συνασπισμό και να κερδίσει την ψήφο εμπιστοσύνης του πολωνικού κοινοβουλίου.

Ο Ντόναλντ Τουσκ και οι “σύμμαχοί” του θα μπορούσαν να ξεκινήσουν τις συζητήσεις ήδη από αυτή την εβδομάδα, αλλά φαίνεται ότι μπορεί να χρειαστεί να περιμένουν αρκετές εβδομάδες για την ευκαιρία να συγκροτήσουν επίσημα κυβέρνηση συνασπισμού. Τίποτα όμως δε φαίνεται πως σταματά την επικείμενη αλλαγή στην ηγεσία της Πολωνίας.

Η αλλαγή αυτή μάλιστα αναμένεται να επηρεάσει θετικά τόσο την προδιάθεση προς το πρόσωπό της Πολωνίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση αλλά και από την ισχυρή χώρα της στα δυτικά της, τη Γερμανία, με την οποία ο Κατσίνσκι διατηρούσε κάκιστες σχέσεις τα τελευταία χρόνια. Αντίθετα ο Τουσκ έχει εξαιρετικές σχέσεις με τους δυτικούς του γείτονες και αυτό φάνηκε και στη θητεία του, σαν πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Με θετική προοπτική αναμένεται να υποδεχτεί την αλλαγή και η Ουκρανία, ενώ αυτός που έχει πληγεί ανεπανόρθωτα και μένει πλέον μόνος στην ακροδεξιά ρητορική του στους Ευρωπαϊκούς θεσμούς, είναι ο πολιτικός ηγέτης της Ουγγαρίας, Βίκτορ Ορμπάν, ο οποίος αναμένεται να περιθωριοποιηθεί για τα καλά..

Με πληροφορίες από Guardian, Reuters