Πώς οι Ταλιμπάν προσπαθούν να «αφανίσουν» τις γυναίκες του Αφγανιστάν

Από τη στιγμή της κατάληψης της εξουσίας τους, τον Αύγουστο του 2021, μέχρι και σήμερα, οι Ταλιμπάν προσπαθούν μέσα από δρακόντειους νόμους να περιορίσουν – αν όχι αφανίσουν – τη φωνή και την παρουσία των γυναικών στο Αφγανιστάν, δημιουργώντας μία από τις μεγαλύτερες ανθρωπιστικές κρίσεις αναφορικά με τα δικαιώματα και τις ελευθερίες των γυναικών.

Τα τελευταία τρία χρόνια, οι Ταλιμπάν έχουν εκδώσει περισσότερα από 100 διατάγματα που αφορούν τις ενήλικες γυναίκες και κορίτσια. Από τον τρόπο που ντύνονται, μέχρι την εκπαίδευση, την εργασιακή απασχόληση, την ελευθερία του λόγου και την πολιτική συμμετοχή, η ζωή των γυναικών στο Αφγανιστάν, γίνεται όλο και πιο αφόρητη, με τα δικαιώματά τους να εξαλείφονται το ένα μετά το άλλο.

Τα διατάγματα μέχρι στιγμής, απαιτούσαν από τις γυναίκες να έχουν πάντα μαζί τους έναν mahram, δηλαδή ένα αρσενικό – στενό μέλος της οικογένειας – ως συνοδό, για να ταξιδεύουν σε απόσταση άνω των 45 μιλίων από το σπίτι τους, να εισέρχονται σε κέντρα υγειονομικής περίθαλψης, σε καφετέριες και εστιατόρια σε ορισμένες περιοχές, καθώς και να ταξιδεύουν με τα μέσα μαζικής μεταφοράς.

Διατάγματα που αφορούν την εκπαίδευση των κοριτσιών έχουν μακροπρόθεσμες επιπτώσεις ως προς τη συστηματική αφαίρεση των δικαιωμάτων τους σε αυτήν. Αρχικά, περιορίστηκε και στη συνέχεια απαγορεύτηκε εντελώς η δυνατότητα των πανεπιστημιακών σπουδών για τις νεαρές γυναίκες. Στη συνέχεια, νέοι νόμοι ήρθαν για να σταματήσουν την εκπαίδευση των κοριτσιών μετά την έκτη τάξη του δημοτικού. Ως αποτέλεσμα, το 2023, περίπου το 80% των Αφγανών κοριτσιών δεν πήγαιναν πλέον σχολείο.

Τα όνειρα εκατομμυρίων κοριτσιών για ένα καλύτερο μέλλον, εξατμίστηκαν μέσα σε μόλις λίγα χρόνια.

Με το ξέσπασμα της πολιομυελίτιδας στη χώρα, μιας μολυσματικής ιογενούς ασθένειας, που μπορεί να προκαλέσει παράλυση και θάνατο, μόλις πριν από μερικές εβδομάδες, ο ΠΟΥ άρχισε να κρούει το καμπανάκι του κινδύνου όταν οι Ταλιμπάν «ανέστειλαν προσωρινά» τους εμβολιασμούς κατά της λοίμωξης, όπως επιβεβαίωσε στον Guardian ένας αξιωματούχος υγείας που συμμετείχε στην εκστρατεία, λόγω ανησυχιών για την ασφάλεια και της συμμετοχής των γυναικών στη χορήγηση εμβολίων.

Τρία χρόνια μετά την κατάληψη του Αφγανιστάν από τους Ταλιμπάν, η ανάλυση του προγράμματος Afghan Witness του CIR αποκαλύπτει την έκταση της έμφυλης βίας στη χώρα, με τις γυναικοκτονίες να ανέρχονται σε 332 καταγεγραμμένες περιπτώσεις  – μέρος μιας ευρύτερης τάσης που περιγράφεται ως «συστηματική διαγραφή των γυναικών από τη δημόσια ζωή».

Οι ισχυρισμοί για την έμφυλη βία, σύμφωνα με την Afghan Witness, ήταν «ευρέως διαδεδομένοι σε όλη τη χώρα και συμβαίνουν συχνά», με τις αναφορές να δείχνουν ότι 840 γυναίκες και κορίτσια είχαν υποστεί έμφυλη βία διάφορων μορφών, μέσα σε διάστημα δυόμισι ετών, από την 1η Ιανουαρίου 2022 έως τις 30 Ιουνίου του 2024.

Μεταξύ αυτών των ισχυρισμών, περιλαμβάνονται 115 αναφερόμενα περιστατικά σεξουαλικής βίας, συμπεριλαμβανομένου του αναγκαστικού γάμου, της σεξουαλικής δουλείας, της επίθεσης και του βιασμού. Συγκεκριμένα αναφέρονται 73 περιστατικά βίας και βασανιστηρίων μη σεξουαλικής φύση, καθώς και 113 συλλήψεις γυναικών, πολλές από αυτές επειδή διαμαρτυρήθηκαν ή περιφρόνησαν τις πολιτικές του καθεστώτος.

Οι νέοι νόμοι που σωπάζουν τις γυναίκες 

Οι πιο πρόσφατοι θρησκευτικοί νόμοι των Ταλιμπάν, εγκρίθηκαν από τον ανώτατο ηγέτη, Χιμπατουλάχ Αχούντζαντα και αφορούν την «προαγωγή της αρετής και την εξάλειψη της κακίας». Επηρεάζουν γυναίκες και άνδρες και έχουν καταδικαστεί από τον ΟΗΕ, αλλά και από οργανώσεις ανθρώπινων δικαιωμάτων, που τους χαρακτηρίζουν «φρικιαστικούς».

Τα νέα δρακόντεια μέτρα και συγκεκριμένα ο νόμος 13, απαγορεύει στις γυναίκες να μιλούν ή να δείχνουν το πρόσωπό τους έξω από τα σπίτια τους, για να μην οδηγούν τους άνδρες «στον πειρασμό και την κακία». Πρέπει να καλύπτουν πλήρως το σώμα τους με πυκνά ρούχα ανά πάσα στιγμή σε δημόσιο χώρο και τα ρούχα τους να μην είναι λεπτά, στενά ή κοντά. Οι φωνές τους θεωρούνται επίσης δυνητικά όργανα «κακίας» και δεν επιτρέπεται να ακούγονται δημοσίως, καθώς απαγορεύεται να ακούγονται να τραγουδούν ή να διαβάζουν δυνατά, ακόμη και μέσα στα σπίτια τους.

«Κάθε φορά που μια ενήλικη γυναίκα βγαίνει από το σπίτι της από ανάγκη, είναι υποχρεωμένη να κρύβει τη φωνή, το πρόσωπο και το σώμα της», αναφέρουν οι νέοι νόμοι.

Από εδώ και στο εξής, οι Αφγανές γυναίκες δεν επιτρέπεται να κοιτάζουν απευθείας τους άνδρες με τους οποίους δεν έχουν συγγένεια εξ αίματος ή εξ αγχιστείας και οι οδηγοί ταξί θα τιμωρούνται εάν συμφωνήσουν να μεταφέρουν μια γυναίκα που δεν έχει άντρα συνοδό, σύμφωνα με το CNN.

Οι γυναίκες ή τα κορίτσια που δεν υπακούν στους κανόνες, θα τιμωρηθούν αναλόγως από αξιωματούχους των Ταλιμπάν, με σύλληψη ή οποιοδήποτε μέσο θεωρούν οι ίδιοι κατάλληλο για την συμμόρφωσή τους.

Οι νέοι κανόνες έρχονται να καταπιέσουν και τους άντρες

Μέχρι στιγμής, οι άνδρες σε αστικές περιοχές μπορούσαν, ως επί το πλείστον, να συνεχίσουν τις ζωές τους χωρίς περιορισμούς, γεγονός που τις τελευταίες εβδομάδες έχει αλλάξει ριζικά, σύμφωνα με την Washington Post.

Σύμφωνα με τους νέους νόμους, οι άνδρες πρέπει να αναπτύσσουν γενειάδα σε μήκος μίας γροθιάς, να μην μιμούνται την εμφάνιση ή τη συμπεριφορά των μη μουσουλμάνων – να μην φορούν τζιν παντελόνια – και να μην κουρεύονται σε στυλ που αντιβαίνει τον ισλαμικό νόμο. Παράλληλα, απαγορεύεται πλέον στους άνδρες να κοιτάζουν άλλες γυναίκες, εκτός από τις συζύγους ή τις συγγενείς τους.

Οι νέοι περιορισμοί, αν και ωχριούν συγκριτικά με αυτούς των γυναικών, έχουν προκαλέσει τις αντιδράσεις πολλών ανδρών, οι οποίοι εκτιμούν – αν και αργοπορημένα – πως θα έπρεπε τελικά να είχαν υπερασπιστεί νωρίτερα τα δικαιώματα των γυναικών στη χώρα.

«Αν είχαμε υψώσει τη φωνή μας, ίσως να βρισκόμασταν και εμείς σε διαφορετική κατάσταση. Τώρα, όλοι αφήνουμε γένια, επειδή δεν θέλουμε να μας αμφισβητούν, να μας ταπεινώνουν» δήλωσε στην Washington Post κάτοικος της πρωτεύουσας Καμπούλ.

Κυβερνητικοί υπάλληλοι δηλώνουν ότι φοβούνται πως κινδυνεύουν με απόλυση, επειδή δεν κατάφεραν να αφήσουν τα γένια τους να μακρύνουν. Μάλιστα, ορισμένοι κουρείς αρνούνται να τους κουρέψουν, καθώς και οι ίδιοι φοβούνται τις πιθανές συνέπειες.

Οι νέοι περιορισμοί φαίνεται να αντανακλούν μία ευρύτερη μετατόπιση της ισορροπίας δυνάμεων στο εσωτερικό των Ταλιμπάν, με τα πιο συντηρητικά στοιχεία, είτε να αποκτούν επιρροή, είτε να επιδιώκουν να επιβληθούν πιο «επιθετικά» στις αστικές περιοχές, σύμφωνα με δυτικούς αξιωματούχους και Αφγανούς επικριτές των Ταλιμπάν.

Φίμωση και στα ΜΜΕ

Μέσα σε όλα, η κυβέρνηση των Ταλιμπάν εξέδωσε νέες οδηγίες προς τα μέσα ενημέρωσης στην Καμπούλ, οι οποίες απαγορεύουν τις ζωντανές μεταδόσεις πολιτικών εκπομπών και τις επικρίσεις των νόμων της και των πολιτικών της, ανακοίνωσε το Κέντρο Δημοσιογράφων του Αφγανιστάν (AFJC).

Να σημειωθεί ότι το Κέντρο Δημοσιογράφων του Αφγανιστάν έχει καταγράψει τουλάχιστον 21 οδηγίες των Ταλιμπάν προς τα μέσα ενημέρωσης μετά την επιστροφή τους στην εξουσία τον Αύγουστο του 2021, οι οποίες έχουν περιορίσει σημαντικά την ελευθερία λόγου τους.

Από εδώ και στο εξής, τα ΜΜΕ πρέπει να μαγνητοσκοπούν τις εκπομπές, να υποβάλλουν προς έγκριση τους καταλόγους των προσκεκλημένων σ’ αυτές και να λογοκρίνουν περιεχόμενα επικριτικά για τις πολιτικές των Ταλιμπάν, αναφέρεται στη δήλωση που εξέδωσε αργά χθες, Δευτέρα, το βράδυ το AFJC.

Η μη συμμόρφωση με τις οδηγίες αυτές μπορεί να επιφέρει συνέπειες τόσο για τα μέσα ενημέρωσης όσο και για πρόσωπα, με το AFJC να εκφράζει βαθιά ανησυχία για τις νέες οδηγίες, οι οποίες θεωρεί πως αποτελούν «άλλη μια απόπειρα να εξασθενήσουν και να κατασταλούν τα ελεύθερα μέσα ενημέρωσης» στη χώρα.

Οι προσπάθειες των Ταλιμπάν να διαγράψουν τις γυναίκες από την Αφγανική κοινωνία έχουν φτάσει πλέον σε ένα νέο χαμηλό επίπεδο.

Η έμφυλη βία και ο περιορισμός των ανθρώπινων δικαιωμάτων τους, αποτελούν την νέα πραγματικότητα στη χώρα και έχουν σκοπό την πλήρη «εξάλειψή» τους από τη δημόσια – και όχι μόνο – ζωή τους στη χώρα.

Οι Αφγανές ζουν με τον φόβο ότι έχουν διαπράξει κάποιο έγκλημα, απλά και μόνο επειδή έτυχε να είναι γυναίκες. 

Παρά τον έντονο ακτιβισμό γύρω από το ζήτημα, οι διαδηλώτριες έχουν πάψει πλέον να αγωνίζονται ηχηρά και να παλεύουν για τα δικαιώματά τους, γιατί αν και όταν το κάνουν, ξέρουν ότι θα έρθουν αντιμέτωπες με τις αντίστοιχες φρικαλέες επιπτώσεις, όπως συλλήψεις, απαγωγές, απειλές, ξυλοδαρμούς και διάφορων ειδών βασανιστήρια.

Ωστόσο, ακτιβιστές σε όλον τον κόσμο, πιέζουν για να αναγνωριστεί διεθνώς η ζοφερή καθημερινότητα των γυναικών στο Αφγανιστάν, ως “απαρτχάιντ των φύλων”, ένας νομικός όρος, για το πλαίσιο μιας νέας συνθήκης που αφορά τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, κάτι το οποίο εξετάζεται επί του παρόντος στον ΟΗΕ. Συγκεκριμένα, το “έμφυλο απαρτχάιντ” ορίζεται ως ένα καθεστώς συστηματικής καταπίεσης και κυριαρχίας με βάση το φύλο και θα ενισχύσει στην προστασία των γυναικών στη χώρα.

Όπως είπε και η Μέριλ Στριπ, σε εκδήλωση που αφορούσε την ανατροφή και ευαισθητοποίηση για τα δικαιώματα των γυναικών στο Αφγανιστάν, σε συνέδριο του ΟΗΕ: «Ένας σκίουρος έχει περισσότερα δικαιώματα από ένα κορίτσι στο Αφγανιστάν σήμερα» και αυτό είναι κάτι που θα πρέπει τουλάχιστον να μας τρομοκρατεί.

*Με πληροφορίες από Guardian, Washington Post, CNN