Πώς το νερό γίνεται casus belli στην «πυριτιδαποθήκη» του Κασμίρ

Από την εποχή της ανεξαρτησίας τους από τη Βρετανία, στα μισά του 20ου αιώνα, οι σχέσεις μεταξύ της Ινδίας και του Πακιστάν ήταν πάντα τεταμένες, με το Κασμίρ να αποτελεί τη μεγαλύτερη θρυαλλίδα.

Οι δύο χώρες, πλέον πυρηνικές δυνάμεις στη νότια Ασία, έχουν εμπλακεί από το 1947 σε τέσσερις πολέμους, με τη διαφιλονικούμενη περιοχή να βρίσκεται στο επίκεντρο των δυο.

Σε μια «δηλητηριώδη» κληρονομιά της βρετανικής αποικιοκρατίας, το Κασμίρ χωρίστηκε μεταξύ σε δύο τμήματα, με το βόρειο να ελέγχεται από το Πακιστάν και το νότιο από την Ινδία.

Όμως τα αυτονομιστικά και δη τα θρησκευτικά πάθη -μεταξύ μουσουλμάνων και ινδουιστών- δεν καταλάγιασαν ποτέ.

Έχουν πάρει ξανά «φωτιά» έπειτα από μια νέα αιματηρή επίθεση ενόπλων σε ένα τουριστικό hotspot στο ινδικό Κασμίρ, που άφησε πίσω της 26 νεκρούς και την ινδο-πακιστανική διένεξη στο χείλος ακόμη ενός πολέμου.

Το Νέο Δελχί τη χαρακτήρισε τρομοκρατική -τη μεγαλύτερη εναντίον αμάχων στην Ινδία από τις τρομοκρατικές επιθέσεις στη Βομβάη, το 2008.

Ο Ινδός εθνικιστής πρωθυπουργός Ναρέντρα Μόντι διακήρυξε ότι η χώρα του θα κυνηγήσει τους υπεύθυνους «μέχρι τα πέρατα της γης», εν μέσω κατηγοριών για ανάμειξη του Ισλαμαμπάντ. Το Πακιστάν το διαψεύδει, ζητώντας αποδείξεις.

Ακολούθησε εκατέρωθεν ανάκληση διπλωματών και ακύρωση έκδοσης βίζας.

«Πάγωμα» των εμπορικών συναλλαγών.

Κλείσιμο των χερσαίων συνόρων, πλέον και με ανταλλαγές πυρών, με την πακιστανική πλευρά να κάνει λόγο για «πράξη πολέμου».

Η αιτία είναι ωστόσο πρωτοφανής.

Η κατάσταση έφτασε πρακτικά στα «κόκκινα» μετά την πρωτοφανή μονομερή αναστολή από πλευράς Ινδίας της λεγόμενης «Συνθήκης Υδάτων του Ινδού» (IWT).

Μιας συμφωνίας που διέπει την κοινή διαχείριση της ροής έξι ποταμών.

Κάπως έτσι λοιπόν δύο εξοπλισμένοι με πυρηνικά γείτονες, που ταλανίζονται από μύρια όσα εσωτερικά προβλήματα, μπήκαν στο «κάδρο» των επαπειλούμενων σύγχρονων «πολέμων για το νερό».

Νερό, το νέο υπερόπλο

Ο Ινδός ποταμός πηγάζει από το οροπέδιο του Θιβέτ, διανύοντας μια διαδρομή 3.200 χιλιομέτρων προς τα νότια κατά μήκος ολόκληρης της έκτασης του Πακιστάν, πριν εκβάλλει στην Αραβική Θάλασσα.

Η λεκάνη απορροής του κατανέμεται μεταξύ του Πακιστάν (περίπου το 60%), της Ινδίας (περίπου 20%), του Αφγανιστάν (5%) και του Θιβέτ (σχεδόν 15%).

Από τους πέντε παραποτάμους, ο μεγαλύτερος πηγάζει στην κοιλάδα του Κασμίρ.

Ο δεύτερος διασχίζει το Τζαμού και Κασμίρ, μοναδική περιοχή της Ινδίας όπου πλειοψηφούν οι μουσουλμάνοι και επίκεντρο της μακροχρόνιας διαμάχης με το γειτονικό Πακιστάν.

Οι τρεις υπόλοιποι παραπόταμοι είτε πηγάζουν, είτε ρέουν μέσω ινδικού εδάφους.

Στο πλαίσιο της «Συνθήκης των Υδάτων του Ινδού» (IWT), η Ινδία και Πακιστάν μοιράζονται το νερό αυτού του ποτάμιου συστήματος, από τα μεγαλύτερα της Ασίας.

Συνήφθη το 1960 με την μεσολάβηση της Παγκόσμιας Τράπεζας, ορίζοντας το πώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί το νερό από τις δύο χώρες.

Είχε μείνει μέχρι σήμερα αλώβητη από τους διακρατικούς πολέμους.

Όχι πλέον.

Η Ινδία, ως δυτικά ανάντη κράτος στο ποτάμιο σύστημα, αποφάσισε σε αυτή την κρίση να ενεργοποιήσει για πρώτη φορά ένα «μπαζούκα» κατά του ανατολικά κατάντη Πακιστάν.

«Θα διασφαλίσουμε ότι ούτε μια σταγόνα από το νερό του ποταμού Ινδού δεν θα φτάσει στο Πακιστάν», έγραψε σε ανάρτηση στο X ο Ινδός υπουργός Υδάτινων Πόρων, Σ.Ρ. Πατίλ.

Πρόκειται για κλιμάκωση της διένεξης μεταξύ δύο χωρών, η πυρηνική ισχύς των οποίων δείχνει πλέον γίνεται παράμετρος στον σύγχρονων «πολέμου του νερού».

Εδώ και καιρό το Πακιστάν κατηγορεί την Ινδία ότι «παραβιάζει συνεχώς» τη συνθήκη IWT κατασκευάζοντας φράγματα στα δυτικά ποτάμια, ενώ το Νέο Δελχί υποστηρίζει ότι Ισλαμαμπάντ εκμεταλλεύεται περισσότερο νερό βάσει της συνθήκης.

Στο «κάδρο» είναι η ενεργειακή αυτάρκεια και η γεωργική παραγωγή σε δύο χώρες διαφορετικών οικονομικών προοπτικών, αλλά με τεράστια προβλήματα εσωτερικής σταθερότητας, σε έναν κόσμο αυξανόμενων γεωπολιτικών ανακατατάξεων και προκλήσεων.

Και δη στην εποχή Τραμπ 2.0.

Σύγχρονα αδιέξοδα

Κατά πολλούς αναλυτές, η Ινδία αποκτά πλεονέκτημα με τη ρελάνς της στη «Συνθήκη Υδάτων του Ινδού» (IWT).

Εκ πρώτης όψεως, η αναστολή της φέρνει πράγματι σε δυσμενή θέση το αντίπαλο Πακιστάν, για το οποίο ο έλεγχος της ροής αντιπροσωπεύει το 80% των υδάτων για την αρδευόμενη γεωργία του και των υδροηλεκτρικών σταθμών του.

Όχι τυχαία, το Ισλαμαμπάντ έχει ζητήσει τα τελευταία χρόνια τον διορισμό από διαιτητικό δικαστήριο ουδέτερου εμπειρογνώμονα για δύο υδροηλεκτρικά έργα της Ινδίας, η οποία με τη σειρά της αξιώνει τροποποιήσεις στη συνθήκη.

Προσώρας το γραφείο του πρωθυπουργού του Πακιστάν, Σεχμπάζ Σαρίφ, καταγγέλλει ότι η συνθήκη IWT δεν περιέχει ρήτρα μονομερούς αναστολής.

Για το Ισλαμαμπάντ -πέμπτη σε πληθυσμό χώρα του κόσμου, που μετρά ακόμη πληγές από τις πρωτοφανείς φονικές πλημμύρες του 2022- πρόκειται για μια νέα κρίση σε αντιστροφή.

Εν μέσω νέας περιόδου έντονου καύσωνα στην περιοχή, τα προβλήματα στη διαχείρηση του νερού ανεμένεται να προκαλέσουν σε αυτή τη νέα φάση αλυσιδωτές αντιδράσεις.

Αναμένεται μείωση της αγροτικής παραγωγής, εκτόξευση της τιμής των τροφίμων και έκρηξη της ήδη συσσωρευμένης λαϊκής δυσαρέσκειας.

Μεσούσης της κλιματικής κρίσης, με μειωμένες βροχοπτώσεις και χιονοπτώσεις, «είναι πραγματικός πόλεμος», παρατηρει στο πρακτορείο Ρeuters ο Χαλίντ Χουσεϊν Μπάαθ, πρόεδρος εθνικής ένωσης αγροτών στο Πακιστάν.

Η κατάσταση ωστόσο δεν είναι καλύτερη στην άλλη πλευρά των συνόρων.

Αντιμέτωπος με κοινωνικοοικονομικά προβλήματα στη χώρα του, ο Ινδός πρωθυπουργός Ναρέντρα Μόντι λέγεται ότι επιχειρεί να αποπροσανατολίσει την κοινή γνώμη μέσω της νέας κρίσης, την ώρα που η χώρα του -ανερχόμενη οικονομική υπερδύναμη και πολυπληθέστερη οιονεί δημοκρατία του πλανήτη- δεν έχει καν τα μέσα να διαχειριστεί τον παρακρατούμενο υδάτινο όγκο του ποτάμιου συστήματος.

Ειδικοί μάλιστα προειδοποιούν για τον κίνδυνο καταστροφικών πλημμυρών στη Ινδία, με μέσω τήξης των πάγων και εν αναμονής της περιόδου των μουσώνων.

Πηγή: in.gr / Μαργαρίτα Βεργολιά