Σαν σήμερα: Ο θάνατος του Μοχάμεντ Μπουαζίζι που επέφερε την Αραβική Άνοιξη

Το χειμώνα του 2010 και από τις αρχές του επόμενου έτους δηλαδή του 2011, ο κόσμος έγινε μάρτυρας μιας συγκλονιστικής στιγμής που θα πυροδοτούσε μια σειρά πρωτοφανών γεγονότων σε ολόκληρο τον αραβικό κόσμο. Στις 17 Δεκεμβρίου 2010, ο Μοχάμεντ Μπουαζίζι, ένας Τυνήσιος πλανόδιος πωλητής, αυτοπυρπολήθηκε σε μια πράξη απελπισμένης διαμαρτυρίας ενάντια στη διαφθορά της αστυνομίας, την κυβερνητική πολιτική αλλά και των οικονομικών δυσκολιών. Δε γνώριζε ότι η του πράξη θα λειτουργούσε ως η σπίθα που πυροδότησε την Αραβική Άνοιξη, διότι απεβίωσε σαν σήμερα 4 Ιανουαρίου του 2011.

Η αυτοπυρπόληση του Μπουαζίζι έξω από την είσοδο του κυβερνείου της μικρής πόλης Σιντί Μπουζίντ, είχε τεράστια απήχηση στη διάχυτη δυσαρέσκεια που “σιγόβραζε” κάτω από την επιφάνεια σε πολλές αραβικές χώρες. Ο θάνατός του έγινε σύμβολο αντίστασης κατά των καταπιεστικών αραβικών καθεστώτων, της οικονομικής ανισότητας και της έκκλησης για πολιτική αλλαγή. Στην Τυνησία, την πατρίδα του, η άμεση αντίδραση ήταν ένα κύμα διαδηλώσεων που οδήγησε τελικά στην απομάκρυνση του προέδρου Ζιν Ελ Αμπιντίν Μπεν Αλί τον Ιανουάριο του 2011, ο οποίος εγκατέλειψε τη χώρα.

Η Αραβική Άνοιξη, όρος που επινοήθηκε για να περιγράψει τη σειρά των τεράστιων διαμαρτυριών, εξεγέρσεων και διαδηλώσεων που σάρωσαν τον αραβικό κόσμο, εκτυλίχθηκε ως συλλογική έκφραση απογοήτευσης για την αυταρχική διακυβέρνηση, την έλλειψη πολιτικών ελευθεριών και τις κοινωνικοοικονομικές προκλήσεις. Το κίνημα αποσκοπούσε σε μεγαλύτερη πολιτική συμμετοχή, κοινωνική δικαιοσύνη και οικονομικές ευκαιρίες, δηλαδή στην εκδημοκρατικοποίηση.

Ο αντίκτυπος της Αραβικής Άνοιξης διέφερε από χώρα σε χώρα, καθώς η καθεμία αντιμετώπιζε τις δικές της  συνθήκες:

Τυνησία

Ο Μπουαζίζι τον Δεκέμβριο του 2010 πυροδότησε μια αλυσίδα γεγονότων που οδήγησε στην ανατροπή του προέδρου Μπεν Αλί τον Ιανουάριο του 2011. Η Τυνησία βίωσε μια σχετικά ομαλή μετάβαση στη δημοκρατία, με την εγκαθίδρυση ενός πολυκομματικού συστήματος, την υιοθέτηση ενός νέου συντάγματος το 2014 και την εκλογή νέου προέδρου. Οι πολιτικές αλλαγές στην Τυνησία θεωρούνται συχνά μια ιστορία επιτυχίας της Αραβικής Άνοιξης. Η μεταβατική περίοδος στην Τυνησία διήρκεσε αρκετά χρόνια, με την πολιτική σταθερότητα να εδραιώνεται σταδιακά.

Αίγυπτος

Ο Χόσνι Μουμπάρακ παραιτήθηκε τον Φεβρουάριο του 2011.  Ωστόσο, η δημοκρατική μετάβαση αντιμετώπισε προκλήσεις, και η επακόλουθη εκλογή του Μοχάμεντ Μόρσι το 2012 ακολουθήθηκε από την εκδίωξή του από τον στρατό το 2013. Ο Αμπντέλ Φατάχ ελ Σίσι ανέλαβε την εξουσία με τη βοήθεια του στρατού, οδηγώντας σε μια πιο αυταρχική διακυβέρνηση. Η περίοδος της πολιτικής αναταραχής παρατάθηκε για αρκετά χρόνια, με συνεχείς διαδηλώσεις, καταστολή των διαφωνιών και των διαδηλωτών με υπέρμετρη χρήση βίας και μια έντονη ατμόσφαιρα πολιτικής έντασης.

More than eight years after the Egyptian revolution, the country’s first democratically elected president dies during a trial court session, whereas the former strongman, Hosni Mubarak, enjoys freedom.#Morsi #Egypt pic.twitter.com/wuN859QKgL

— Press TV (@PressTV) June 18, 2019

Λιβύη

Η λιβυκή επανάσταση κατά του συνταγματάρχη Μουαμάρ Καντάφι κλιμακώθηκε σε έναν παρατεταμένο εμφύλιο πόλεμο. Ο Καντάφι ανατράπηκε το 2011, αλλά η Λιβύη βυθίστηκε στο χάος, με ανταγωνιζόμενες φατρίες να διεκδικούν τον έλεγχο. Η σύγκρουση συνεχίστηκε για χρόνια και χαρακτηρίστηκε από βία, πολιτική αστάθεια και εξωτερικές επεμβάσεις. Έως σήμερα η Λιβύη συνεχίζει να αντιμετωπίζει προκλήσεις όσον αφορά τη δημιουργία μιας ενιαίας κυβέρνησης και την επίτευξη της σταθερότητας.

Υεμένη

Η Υεμένη “γνώρισε” την παραίτηση του προέδρου Αλί Αμπντουλάχ Σαλεχ το 2012 μετά από παρατεταμένες διαδηλώσεις. Ωστόσο, το κενό εξουσίας και οι εσωτερικές διαμάχες παρέμειναν, που επιδεινώθηκαν από την εξέγερση των Χούθι και τις εξωτερικές επεμβάσεις, συμπεριλαμβανομένου του εξωτερικού συνασπισμού υπό την ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας το 2015. Η σύγκρουση στην Υεμένη διαρκεί εδώ και χρόνια, με αποτέλεσμα να έχει προκληθεί μια τρομερή ανθρωπιστική κρίση με συνεχείς μάχες, εκτοπισμούς και πείνα και ο πόλεμος συνεχίζεται με αμείωτη ένταση και τα σχήματα που φιλοδοξούν να επικρατήσουν στον υεμενικό προεδρικό θώκο έχουν πολλαπλασιαστεί.

Συρία

Το 2011 οι διαμαρτυρίες κατά του προέδρου Μπασάρ αλ-Άσαντ κλιμακώθηκαν σε έναν βίαιο εμφύλιο πόλεμο που προσέλκυσε διάφορους περιφερειακούς και διεθνείς παράγοντες. Οι συγκρούσεις στη Συρία είναι από τις πιο παρατεταμένες και καταστροφικές της Αραβικής Άνοιξης, προκαλώντας εκτοπισμό και καταστροφή. Η κατάσταση παραμένει περίπλοκη, με συνεχιζόμενη βία και διπλωματικές προσπάθειες για την εξεύρεση λύσης, με τα αντιμαχόμενα μέρη να πληθαίνουν αντί να μειώνονται όπως για παράδειγμα η εμπλοκή του ISIS από τα μέσα της δεκαετίας του 2010.

Μπαχρέιν

Οι διαμαρτυρίες στο Μπαχρέιν το 2011 αντιμετωπίστηκαν με αιμοβόρα κυβερνητική καταστολή, υποστηριζόμενη από τη Σαουδική Αραβία. Η κυβερνώσα μοναρχία διατήρησε τον έλεγχο και εφαρμόστηκαν περιορισμένες μεταρρυθμίσεις. Ωστόσο, η πολιτική αναταραχή εξακολουθεί να υφίσταται στο Μπαχρέιν, με σποραδικές διαμαρτυρίες και εντάσεις μεταξύ της σουνιτικής μοναρχίας και της σιιτικής πλειοψηφίας.

Met with Bahraini Crown Prince-Prime Minister Salman bin Hamad Al Khalifa about the terrorist attacks in Israel. I thanked him for Bahrain’s ongoing efforts to advance security and stability in the region. pic.twitter.com/iRbX8rdfjs

— Secretary Antony Blinken (@SecBlinken) October 13, 2023

Διαδηλώσεις στους δρόμους πραγματοποιήθηκαν επίσης σε Μαρόκο, Ιράκ, Αλγερία, Λίβανο, Ιορδανία, Κουβέιτ, Ομάν και το Σουδάν.

Πιο μικρής έκτασης διαδηλώσεις πραγματοποιήθηκαν στο Τζιμπουτί, τη Μαυριτανία, την Παλαιστίνη, τη Σαουδική Αραβία και τη Δυτική Σαχάρα που κατέχεται από το Μαρόκο.

Η Αραβική Άνοιξη, ως ευρύτερο κίνημα, διήρκεσε ένα εύλογο χρονικό, με την έντασή της και τη διάρκειά της να ποικίλλει από χώρα σε χώρα. Ενώ το αρχικό κύμα διαμαρτυριών ξεκίνησε το 2010-2011, οι συνέπειες και τα επακόλουθά του διαμόρφωσαν το πολιτικό τοπίο του αραβικού κόσμου για μια παρατεταμένη περίοδο, που εκτεινόταν στα μέσα της δεκαετίας του 2010 και μετά.

Η κληρονομιά της Αραβικής Άνοιξης εξακολουθεί να επηρεάζει τις πολιτικές ισορροπίες της περιοχής, αναδεικνύοντας και την πολυπλοκότητα της πολιτικής αλλαγής που επέφερε και τους διαρκείς αγώνες για δημοκρατία και σταθερότητα από τους δοκιμαζόμενους λαούς.