Στενά του Ορμούζ: Πού είναι και γιατί είναι τόσο σημαντικό αν κλείσουν

Το κλείσιμο των στρατηγικής σημασίας Στενών του Ορμούζ εξετάζεται σοβαρά από την Τεχεράνη, μετέδωσε η ηλεκτρονική ειδησεογραφική πλατφόρμα IRINN στο Ιράν, επικαλούμενη δηλώσεις του Ισμαΐλ Κοσαρί, που είναι μέλος της επιτροπής Ασφαλείας και Άμυνας του ιρανικού κοινοβουλίου. Καθώς η ένταση στον Περσικό Κόλπο κλιμακώνεται, οι φόβοι ότι η Τεχεράνη – σε απάντηση των επιθέσεων του Ισραήλ – θα μπορούσε να “στοχεύσει” μία από τις πιο ζωτικές πετρελαϊκές αρτηρίες στον κόσμο, τα Στενά του Ορμούζ, αναζωπυρώθηκαν.

Τα Στενά του Ορμούζ (ή Στενά του Χορμούζ ή Πορθμός του Ορμούζ) είναι μια στρατηγικής σημασίας θαλάσσια δίοδος, με πλάτος 55 έως 95 χιλιόμετρα, που βρίσκεται ανάμεσα στον Περσικό Κόλπο και τον Κόλπο του Ομάν, δηλαδή μεταξύ των ακτών του Ιράν στα βόρεια και του Ομάν και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων στα νότια.

Η σημασία των Στενών του Ορμούζ

Περίπου το 20% της παγκόσμιας προσφοράς πετρελαίου περνά καθημερινά από τα στενά αυτά καθώς αποτελεί το βασικό πέρασμα για πετρέλαιο και φυσικό αέριο που εξάγεται από χώρες του Περσικού Κόλπου όπως η Σαουδική Αραβία, το Ιράκ, τα ΗΑΕ, το Κατάρ και το Κουβέιτ.

Από αυτόν τον στενό πορθμό που συνδέει τον Περσικό Κόλπο με την Αραβική Θάλασσα, διέρχονται περίπου 20 εκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου και προϊόντων πετρελαίου την ημέρα, αντιπροσωπεύοντας περισσότερο το ένα πέμπτο της παγκόσμιας διακίνησης πετρελαίου. Είναι προφανές ότι οποιαδήποτε κίνηση για τον αποκλεισμό του θα είχε τεράστιο αντίκτυπο στις αγορές ενέργειας.

Την Παρασκευή (13/06), στον απόηχο της ισραηλινής επίθεσης κατά του Ιράν, οι τιμές του πετρελαίου κατέγραψαν άλμα άνω των 4 δολαρίων, αγγίζοντας το υψηλότερο επίπεδο σχεδόν πέντε μηνών.

Υπάρχουν εναλλακτικοί δίαυλοι για το πετρέλαιο του Κόλπου;

Τα ΗΑΕ και η Σαουδική Αραβία έχουν προσπαθήσει να βρουν άλλες διόδους για να παρακάμψουν τα Στενά, συμπεριλαμβανομένης και της κατασκευής περισσότερων αγωγών πετρελαίου.

Πόσο πιθανό είναι να κλείσουν τα Στενά του Ορμούζ

Η απειλή για κλείσιμο αυτής της στρατηγικής υδάτινης οδού Ορμούζ έχει αποτελέσει επαναλαμβανόμενο ρητορικό εργαλείο ανά τους καιρούς, όμως δεν έχει εφαρμοστεί ποτέ στην πράξη. Το 2018, μετά την αποχώρηση των ΗΠΑ από την πυρηνική συμφωνία και την επαναφορά των κυρώσεων στο Ιράν, η Τεχεράνη απείλησε να κλείσει την υδάτινη δίοδο, καθώς οι εντάσεις κορυφώθηκαν. Πριν από αυτό, το 2011 και το 2012, Ιρανοί αξιωματούχοι προειδοποιούσαν για πιθανό κλείσιμο των Στερνών αν η Δύση επέβαλε περαιτέρω κυρώσεις στις ιρανικές εξαγωγές πετρελαίου λόγω του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν.

Ωστόσο, παρατηρητές της πετρελαϊκής αγοράς θεωρούν ότι μια πλήρης διακοπή των παγκόσμιων ροών πετρελαίου με το κλείσιμο αυτής της πλωτής οδού είναι όχι μόνο απίθανη, αλλά πιθανώς ακόμη και φυσικά αδύνατη, όπως εξηγούν στο CNBC.

Δεν υπάρχει πραγματικά “κανένα καθαρό όφελος” από το να εμποδιστεί η διέλευση πετρελαίου μέσω των Στενών του Ορμούζ, ιδιαίτερα δεδομένου ότι η ιρανική πετρελαϊκή υποδομή δεν έχει πληγεί άμεσα, δήλωσε η Έλεν Γουολντ, πρόεδρος της Transversal Consulting επισημαίνοντας, μάλιστα, ότι μια τέτοια ενέργεια πιθανότατα θα πυροδοτούσε περαιτέρω αντίποινα.

Η ίδια, προειδοποίησε επίσης ότι οποιαδήποτε σημαντική αύξηση των τιμών του πετρελαίου που θα προκαλούσε το κλείσιμο του θαλάσσιου περάσματος θα μπορούσε να επιφέρει την αντίδραση του μεγαλύτερου πελάτη του ιρανικού πετρελαίου: την Κίνα. Η Κίνα είναι ο νούμερο ένα εισαγωγέας ιρανικού πετρελαίου, απορροφώντας σύμφωνα με αναφορές πάνω από τα τρία τέταρτα των ιρανικών εξαγωγών. Είναι επίσης ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος του Ιράν.

«Η Κίνα δεν θέλει να διακοπεί με κανέναν τρόπο η ροή πετρελαίου από τον Περσικό Κόλπο, ούτε θέλει να αυξηθεί η τιμή του πετρελαίου. Έτσι θα χρησιμοποιήσει όλη την οικονομική της ισχύ για να πιέσει το Ιράν», εξήγησε η Γουολντ.

«Οι φίλοι τους θα υποφέρουν περισσότερο από τους εχθρούς τους… Είναι λοιπόν πολύ δύσκολο να φανταστεί κανείς ένα τέτοιο ενδεχόμενο», δήλωσε ο Άνας Αλχάτζι, διαχειριστικός εταίρος της Energy Outlook Advisors, προσθέτοντας ότι το κλείσιμο του περάσματος θα ήταν μάλλον βάρος παρά όφελος για την Τεχεράνη, αφού τα περισσότερα αγαθά καθημερινής κατανάλωσης για το Ιράν φτάνουν μέσω αυτής της οδού. «Δεν είναι προς το συμφέρον τους να δημιουργήσουν προβλήματα, γιατί θα υποφέρουν πρώτοι», πρόσθεσε.

«Ας είμαστε ρεαλιστές σχετικά με τα Στενά του Ορμούζ. Πρώτον, το μεγαλύτερο μέρος τους ανήκει στο Ομάν, όχι στο Ιράν. Δεύτερον, είναι τόσο φαρδιά που οι Ιρανοί δεν μπορούν να τα κλείσουν», δήλωσε ο Άνας Αλχάτζι.

Ομοίως, η Γουόλντ σημειώνει ότι παρόλο που σήμερα πολλά πλοία διέρχονται από τα ιρανικά ύδατα, εναλλακτικά θα μπορούσαν να ακολουθήσουν άλλες διαδρομές μέσω των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και του Ομάν.

«Οποιοσδήποτε αποκλεισμός των Στενών του Ορμούζ θα ήταν επιλογή “ύστατης λύσης” για το Ιράν και πιθανότατα θα εξαρτιόταν από την εμπλοκή των ΗΠΑ σε στρατιωτική σύγκρουση με το Ιράν», πιστεύει ο Βίβεκ Νταρ, διευθυντής έρευνας για τα ορυχεία και τα ενεργειακά προϊόντα της Commonwealth Bank of Australia.

«Καταλαβαίνουμε ότι θα ήταν εξαιρετικά δύσκολο για το Ιράν να κλείσει τα Στενά για μεγάλο χρονικό διάστημα, δεδομένης της παρουσίας του 5ου Αμερικανικού Στόλου στο Μπαχρέιν. Ωστόσο, το Ιράν θα μπορούσε να εξαπολύσει επιθέσεις σε τάνκερ ή να τοποθετήσει νάρκες στα στενά για να διαταράξει τη ναυσιπλοΐα», δήλωσε η Χέλιμα Κροφτ, επικεφαλής της παγκόσμιας στρατηγικής για τα εμπορεύματα και της έρευνας για τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική της RBC Capital Markets.

Παρόλο που ένα πλήρες κλείσιμο των Στενών εξακολουθεί να θεωρείται εξαιρετικά απίθανο, η κλιμάκωση της σύγκρουσης έχει αναγκάσει κάποιους να σκεφτούν ακόμη και το πιο ακραίο σενάριο.

«Το κλείσιμο των Στενών είναι ένα ακραίο σενάριο — αλλά βρισκόμαστε σε ακραίες συνθήκες», δήλωσε η Αμένα Μπακρ, επικεφαλής αναλύσεων για τη Μέση Ανατολή και τον OPEC+ στην εταιρεία Kpler. «Γι’ αυτό δεν απορρίπτω εντελώς αυτό το ενδεχόμενο. Πρέπει να το έχουμε υπόψη μας», σημείωσε.

Έχουν υπάρξει στο παρελθόν συμβάντα στα Στενά;

Τον Ιούλιο του 1988, το αμερικανικό πολεμικό πλοίο Vincennes κατέρριψε ιρανικό επιβατικό αεροσκάφος, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν και οι 290 επιβαίνοντες. Η Ουάσινγκτον απέδωσε την κατάρριψη στο γεγονός ότι το πλήρωμα θεώρησε ότι το επιβατικό αεροσκάφος ήταν μαχητικό. Η Τεχεράνη είπε ότι επρόκειτο για εσκεμμένη επίθεση. Οι ΗΠΑ ανέφεραν ότι το Vincennes βρισκόταν στην περιοχή για να προστατεύσει τα ουδέτερα σκάφη απέναντι σε επιθέσεις του ιρανικού ναυτικού.

Στις αρχές του 2008, οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν ότι ιρανικά σκάφη απείλησαν αμερικανικά πολεμικά, πλησίασαν τρία σκάφη του αμερικανικού πολεμικού ναυτικού στα Στενά.

Τον Ιούνιο του 2008, ο τότε διοικητής των Φρουρών της Επανάστασης, ο Μοχαμέντ Αλί Τζαφάρι, δήλωσε ότι το Ιράν θα επιβάλει ελέγχους στη ναυσιπλοΐα στο Στενό εάν δεχθεί επίθεση.

Τον Ιούλιο του 2010, το ιαπωνικό πετρελαιοφόρο M Star δέχθηκε επίθεση στο Στενό. Την ευθύνη ανέλαβε μια ομάδα μαχητών με την ονομασία Ταξιαρχίες του Αμπντάλα Αζάμ που είχε σχέσεις με την Αλ Κάιντα.

Τον Ιανουάριο του 2012, το Ιράν απείλησε να μπλοκάρει το Στενό σε αντίποινα για τις αμερικανικές και ευρωπαϊκές κυρώσεις που είχαν στόχο τα έσοδα της χώρας από το πετρέλαιο, σε μια προσπάθεια να τερματιστεί το πρόγραμμα πυρηνικής ενέργειας της Τεχεράνης.

Τον Μάιο του 2015, ιρανικά σκάφη εξαπέλυσαν βολές κατά τάνκερ υπό σημαία Σιγκαπούρης. Υποστηρίχθηκε τα πυρά έπληξαν ιρανική πλατφόρμα πετρελαίου, με αποτέλεσμα το πλοίο να εγκαταλείψει την περιοχή.

Τον Ιούλιο του 2018, ο πρόεδρος Χασάν Ροχανί άφησε να εννοηθεί ότι το Ιράν θα μπορούσε να διακόψει τη ροή πετρελαίου μέσω του Στενού σε αντίδραση στην προσπάθεια των ΗΠΑ να μειωθούν στο μηδέν οι εξαγωγές πετρελαίου του Ιράν. Αξιωματικός των Φρουρών της Επανάστασης δήλωσε ότι το Ιράν θα μπλοκάρει όλες τις εξαγωγές μέσω του Στενού εάν διακοπούν οι εξαγωγές του Ιράν.

Η κρίσιμη παγκόσμια συγκυρία

Η απειλή κλεισίματος των Στενών του Ορμούζ δεν είναι καινούργια. Επανέρχεται σχεδόν κάθε φορά που το Ιράν βρίσκεται σε ένταση με τη Δύση. Ωστόσο, η χρονική συγκυρία, με τον πόλεμο στην Ουκρανία, την ενεργειακή ανασφάλεια στην Ευρώπη και την εύθραυστη παγκόσμια ανάκαμψη, την καθιστούν πιο επικίνδυνη από ποτέ.

Ένα τέτοιο βήμα δεν θα πλήξει μόνο τους αντιπάλους του Ιράν – θα προκαλέσει σοκ σε όλο το διεθνές σύστημα. Και το ερώτημα που παραμένει είναι αν η Τεχεράνη θα επιδιώξει μια πραγματική ρήξη ή αν απλώς παίζει το χαρτί του εκβιασμού για να αποφύγει έναν στρατηγικό αποκλεισμό.

Πηγή: news247.gr, euronews.com, ertnews.gr