Τα αποκαλυπτικά απομνημονεύματα της Μέρκελ: Τι μετανιώνει στην πολιτική της πορεία;

Η Άνγκελα Μέρκελ ήταν γνωστή για την υπερβολική διακριτικότητα της κατά τη διάρκεια των 16 χρόνων της ως Καγκελάριος της Γερμανίας, αποφεύγοντας συχνά να αποκαλύπτει προσωπικές λεπτομέρειες. Ωστόσο, στην πολυαναμενόμενη πολιτική της αυτοβιογραφία Ελευθερία: Τα Απομνημονεύματα 1954-2021, προσφέρει μια σπάνια ματιά στην προσωπικότητα και την πολιτική της ζωή.

Στις 721 σελίδες του βιβλίου που κυκλοφορεί την Τρίτη στα γερμανικά και στα αγγλικά η Μέρκελ δεν αλλάζει χαρακτήρα, ρίχνοντάς το στα… κουτσομπολιά, ωστόσο παρουσιάζονται στιγμές για τη γυναίκα πίσω από τον μανδύα της πολιτικής.

Εδώ είναι οκτώ πράγματα που μάθαμε από το βιβλίο:

Μετάνιωσε για κάτι; Μάλλον για ελάχιστα…

Οι πολιτικές της Μέρκελ σχετικά με τη μετανάστευση, την πυρηνική ενέργεια και τη Ρωσία έχουν δεχτεί σφοδρή κριτική τα τρία χρόνια από τότε που αποχώρησε από το αξίωμα. Ωστόσο, το βιβλίο της δεν υπάρχουν σημαντικές απολογίες.

Η απόφασή της να δεχτεί περισσότερους από 1 εκατομμύριο πρόσφυγες, κυρίως από τη Συρία, στη Γερμανία το 2015 δεν ήταν λάθος, με την ίδια να γράφει: «Το αντίθετο είναι αλήθεια»

Η πολιτική της στροφή το 2011 όσον αφορά στην πυρηνική ενέργεια, που οδήγησε στην απομάκρυνση των υπολοίπων αντιδραστήρων της χώρας, ήρθε μετά το ατύχημα στη Φουκουσίμα της Ιαπωνίας, το οποίο «άλλαξε την αντίληψή μου για τον κίνδυνο που ενέχει η πυρηνική ενέργεια».

Λέει ότι δεν θα συνιστούσε τη χρήση πυρηνικής ενέργειας στο μέλλον.

Το βιβλίο παραθέτει αρκετούς λόγους για τους οποίους αυτή και ο τότε πρόεδρος της Γαλλίας, Νικολά Σαρκοζί, είχαν δίκιο να μπλοκάρουν την ένταξη της Ουκρανίας και της Γεωργίας στο Σχέδιο Δράσης για τη Σύνδεση του ΝΑΤΟ (MAP) το 2008 – απόφαση που επικρίθηκε έντονα από τον πρόεδρο της Ουκρανίας, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, μετά την πλήρη κλίμακας ρωσική εισβολή του 2022. Με το βέτο της, λέει, έπαιρνε υπόψη όχι μόνο την ασφάλεια της Ουκρανίας, αλλά και την ανάγκη «να αυξηθεί η αποτελεσματικότητα του ΝΑΤΟ ως σύνολο».

Ίσως υπάρχουν μερικά σημεία για τα οποία μετανιώνει

Η απόφαση της Βρετανίας να αποχωρήσει από την Ευρωπαϊκή Ένωση το 2016 τη σόκαρε πραγματικά…

Το βίωσε ως «μια ταπείνωση, μια ντροπή για εμάς», που άφησε την ΕΕ αδύναμη, και αναρωτήθηκε αν εκείνη και άλλοι Ευρωπαίοι ηγέτες θα έπρεπε να είχαν κάνει περισσότερα για να κρατήσουν τη Βρετανία στην ΕΕ.

«Με βασάνιζε το αν θα έπρεπε να έχω κάνει ακόμα περισσότερες παραχωρήσεις προς το Ηνωμένο Βασίλειο», γράφει.

Ωστόσο, δεν είναι πλήρης παραδοχή λάθους, καθώς καταλήγει ότι το Brexit ήταν ένα πλήγμα που οι γείτονες της Βρετανίας δύσκολα θα μπορούσαν να είχαν αποτρέψει.

Υποσχόμενος ένα δημοψήφισμα για να ικανοποιήσει τους σκληροπυρηνικούς του κόμματος, γράφει, ο Ντέιβιντ Κάμερον «έθεσε τον εαυτό του στα χέρια εκείνων που ήταν δύσπιστοι απέναντι στην Ευρωπαϊκή Ένωση, και ποτέ δεν κατάφερε να ξεφύγει από αυτήν την εξάρτηση».

Η Μέρκελ επίσης αναθεωρεί τη στάση της για την εσωτερική δημοσιονομική της πολιτική, αν και αυτό επίσης δεν εκφράζεται ακριβώς ως μετάνοια. Ο μηχανισμός «ελέγχου του χρέους», που περιορίζει το δημοσιονομικό έλλειμμα της Γερμανίας στο 0,35% του ΑΕΠ, ενσωματώθηκε στο Σύνταγμα κατά την πρώτη θητεία της Μέρκελ. Ήταν μια πολιτική σημαία που υπερασπίστηκε σθεναρά για όλη την υπόλοιπη διάρκεια της θητείας της, παρά τους επικριτες που υποστήριζαν ότι οδηγούσε σε χρόνια παραμέληση των επενδύσεων στις υποδομές.

Ωστόσο, στο απομνημόνευμά της, το οποίο κυκλοφορεί τρεις εβδομάδες μετά την κατάρρευση της κυβέρνησης του διαδόχου της για το ζήτημα του ελέγχου του χρέους, δηλώνει ότι ο μηχανισμός πρέπει τώρα να μεταρρυθμιστεί, «για να επιτρέψει τη σύναψη υψηλότερων επιπέδων χρέους για χάρη των επενδύσεων στο μέλλον».

Είναι ένα δώρο για τον επόμενο καγκελάριο της Γερμανίας, ο οποίος πιθανότατα θα προέρχεται από το Χριστιανοδημοκρατικό κόμμα της, ή ένα ποτήρι με δηλητήριο;

Ποτέ μην εμπιστεύεσαι μία φωτογραφία…

Υπάρχουν πολλές φωτογραφίες και βίντεο από τη Μέρκελ κατά τη διάρκεια της θητείας της, αλλά δεν είναι όλα όπως φαίνονται.

Μια φωτογραφία που έγινε viral το 2015 έδειχνε την Μέρκελ με τα χέρια ανοιχτά, να μιλάει με τον καθιστό Μπαράκ Ομπάμα, τότε πρόεδρο των ΗΠΑ, παραμονή της συνόδου G7 στις Βαυαρικές Άλπεις.

Μετά την πρώτη εκλογική νίκη του Ντόναλντ Τραμπ το 2016, η φωτογραφία φαινόταν να απεικονίζει μια γραμμή διαδοχής, από έναν «ηγέτη του ελεύθερου κόσμου» στον επόμενο. Στην πραγματικότητα, όπως λέει η Μέρκελ στο βιβλιο της «Ελευθερία», ο φωτογράφος είχε καταγράψει την ίδια να συζητάει για κάτι πολύ πιο ασήμαντο: όχι για το μέγεθος της γεωπολιτικής αποστολής που είχε αναλάβει, αλλά για το μέγεθος μιας υπερμεγέθους ψάθινης καρέκλας στην οποία είχε στριμωχτεί για μια φωτογράφηση σε προηγούμενη σύνοδο.

… ή ένα βίντεο

Ένα βίντεο που αναδημοσιεύτηκε πολλές φορές, προφανώς όχι από τους θαυμαστές της, αλλά από τους επικριτές της από την ακροδεξιά: Τραβηγμένο την παραμονή των ομοσπονδιακών εκλογών του 2013, δείχνει την Μέρκελ με αυστηρό πρόσωπο να παίρνει την γερμανική σημαία από τα χέρια του Χέρμαν Γκρέοε, γενικού γραμματέα της CDU και αργότερα υπουργού Υγείας της, και να την πετάει στην άκρη της σκηνής.

Η Μέρκελ γράφει ότι θεώρησε την κίνηση της σημαίας «ακατάλληλη» επειδή πίστευε ότι το κόμμα της έπρεπε να παραμένει ταπεινό στη νίκη. «Ακόμα και στην ώρα της θριάμβου μας, δεν ξεχνάμε ότι δεν μας ψήφισαν όλοι, και ότι υπάρχουν άλλοι που δεν είναι τόσο ευχαριστημένοι».

Ένα άλλο βίντεο που είχε μοιραστεί αρκετά στο Διαδίκτυο από τα πρώτα χρόνια της θητείας της έδειχνε τον τότε πρόεδρο των ΗΠΑ, Τζορτζ Μπους, να της κάνει έναν αυθόρμητο μασάζ στον ώμο καθώς έμπαινε στη σύνοδο G8 στη Σανγκάη το 2008. Στην κάμερα, η αδέξια αντίδρασή της φαινόταν να υποδηλώνει ότι η Γερμανίδα ηγέτης δεν ήταν καθόλου ευχαριστημένη, αλλά σύμφωνα με τα λεγόμενά της, το βίντεο δεν έδειχνε «μια σεξιστική παραβίαση»: «Ήταν ένα αστείο που δεν είχε σκοπό να με εκφοβίσει ή να με υποτιμήσει», θυμάται. «Εγώ και ο Μπους αλληλοεκτιμούσαμε και αγαπούσαμε ο ένας τον άλλον».

Η Μέρκελ είδε ότι ο Τραμπ ήταν «γοητευμένος» από τον Πούτιν (και ο Πάπας τη συμβούλευσε πώς να τους χειριστεί και τους δύο) Σε αντίθεση με τον Μπους, ο Ντόναλντ Τραμπ δεν της είναι συμπαθής.

Λέει ότι έκανε το λάθος να προσπαθήσει να επικοινωνήσει μαζί του σαν να ήταν κάποιος «εντελώς φυσιολογικός». Βλέπει παραλληλισμούς μεταξύ του Τραμπ και του Βλαντίμιρ Πούτιν, λέγοντας ότι ο Τραμπ είναι «ξεκάθαρα γοητευμένος» από τον Ρώσο πρόεδρο: «Είχα την εντύπωση ότι ο Τραμπ ήταν γοητευμένος από πολιτικούς με αυταρχικά και δικτατορικά χαρακτηριστικά». Και οι δύο είναι «σαν παιδιά» όταν γκρινιάζουν, λέει, και οι δύο προσπάθησαν να την εκθέσουν μπροστά στους δημοσιογράφους – ο Πούτιν κάποτε επιχείρησε να την εκφοβίσει με τον σκύλο του, τον Κόνι, και ο Τραμπ αρνήθηκε να της σφίξει το χέρι.

Η Μέρκελ προσπάθησε να κρατήσει ψηλά το επίπεδο με τους δύο ηγέτες, αφήνοντας τις προκλήσεις να τη διαπερνούν και εστιάζοντας στα κοινά συμφέροντα, που κυρίως αφορούσαν το εμπόριο. Αναφερόμενη στη συμβουλή που της έδωσε ο Πάπας Φραγκίσκος: «Λύγισε, λύγισε και λύγισε λίγο παραπάνω, αλλά πρόσεξε να μην σπάσεις». Είναι μια αρεστή στρατηγική, αλλά αυτή δεν εμπόδισε τον Τραμπ να ακυρώσει τη συμμετοχή των ΗΠΑ στη συμφωνία για το κλίμα του Παρισιού, ούτε τον Πούτιν να εισβάλει στην Ουκρανία λίγο μετά την αποχώρησή της από το αξίωμα.

Αισθανόταν πολύ πιο υποτιμημένη από τους Δυτικούς απ’ ό,τι έδειχνε

Από τότε που η Μέρκελ αποχώρησε από το αξίωμα, έγινε πολύ mainstream η συζήτηση γύρω από τη συνεχιζόμενη οικονομική και πολιτισμική διάκριση κατά των ανθρώπων από την πρώην Ανατολική Γερμανία.

Το βιβλίο του λογοτέχνη από τη Λειψία, Ντίρκ Όσματ, Η Ανατολή: Μια Δυτικογερμανική Εφεύρεση και το βιβλίο της ιστορικού Κάτια Χόιερ «Πέρα από το Τείχος» ήταν μπεστ σέλερ το 2023.

Αυτή η αποφασιστικότητα είναι πολύ διαφορετική από την προσέγγιση της Μέρκελ όσο ήταν στην εξουσία. Αφού εκλέχτηκε μέλος του κοινοβουλίου το 1990, διαπίστωσε ότι «ήταν πιο δύσκολο από ό,τι περίμενα […] να μιλήσω ανοιχτά στα δυτικογερμανικά μέσα για τη δική μου ζωή στην DDR».

Οι συνεντεύξεις στις οποίες ανέφερε τη συμμετοχή της σε εκπαιδευτικά προγράμματα εμπλουτισμένα με μαρξιστικά στοιχεία όταν ήταν νέα, ανάγκασαν τους δημοσιογράφους να ψάξουν στα αρχεία για κρυμμένα έγγραφα από τα σχολικά της χρόνια.

Ως αποτέλεσμα, μιλούσε λίγο για την Ανατολική Γερμανία καθώς ανέβαινε στην ιεραρχία του κόμματος. Παρ’ όλα αυτά, αυτό δεν σήμαινε ότι ήταν άτρωτη από υποτιμητικά σχόλια για την ανατροφή της: στο «Ελευθερία», διακατέχεται από μια σιωπηλή οργή για εκείνους που την υποτίμησαν, υπονοώντας ότι το γεγονός πως μεγάλωσε σε μια δικτατορία σήμαινε ότι «δεν θα μπορούσε να την εμπιστευτούν στο να ηγηθεί μιας ενοποιημένης Γερμανίας».

Μυστήριο ακόμα και για την ίδια πως βρέθηκε να μεγαλώνει στην ανατολική Γερμανία

Η νεαρή Άνγκελα μετακόμισε από το Αμβούργο, στη δυτική Γερμανία, στο ανατολικογερμανικό χωριό Κβίτσοβ το 1954, όταν ήταν μόλις έξι μηνών. Η περίοδος που μετακόμισε – ένα χρόνο μετά την καταστολή μιας εξέγερσης εργατών στο Ανατολικό Βερολίνο, σε μια περίοδο που 180.000 άνθρωποι μετακινούνταν προς την αντίθετη κατεύθυνση – προκάλεσε ερωτήσεις σχετικά με το πολιτικό υπόβαθρο του σπιτιού στο οποίο μεγάλωσε η Μέρκελ.

Ο πατέρας της, Χόρστ, με το παρατσούκλι «Κόκκινος Κάσνερ», επηρεάστηκε από την απελευθέρωση της Λατινικής Αμερικής και αντιτάχθηκε στον εκκλησιαστικό φόρο που χρηματοδοτούσε τα προνόμια που απολάμβανε στην ενορία του, γράφει η Μέρκελ. Ωστόσο, αυτό δεν τον έκανε αγαπητό στις ανατολικογερμανικές αρχές, οι οποίες ήταν επιφυλακτικοί με οποιονδήποτε μέλος της διανόησης.

Ο λόγος που ο πατέρας της, που πέθανε το 2011, μετέφερε την οικογένεια πίσω από το σιδηρούν παραπέτασμα φαίνεται να συνεχίζει να την μπερδεύει: «Ήταν πεπεισμένος ότι άνθρωποι σαν κι αυτόν χρειάζονταν εκεί», γράφει σε ένα ενδιαφέρον και κάπως οξύ σχόλιο. «Νομίζω ότι μπορεί να το αποκαλούσαν επάγγελμα».

Όταν η Στάζι προσπάθησε να την στρατολογήσει ως πληροφοριοδότη για να παρακολουθεί τους συμμαθητές της στα τέλη της δεκαετίας του ’70, τους είπε: «Είμαι επικοινωνιακό άτομο, και πάντα πρέπει να λέω στους άλλους τι έχω στο μυαλό μου» – μια μέθοδος που χρησιμοποίησε και ο πατέρας της. Η Στάζι, θυμάται, αμέσως υποχώρησε.

Είναι φεμινίστρια σε κάποιο βαθμό τελικά…

Η πρώτη της θέση σε ανώτερα αξιώμαυα μπορεί να ήταν υπουργός Γυναικών και Νεολαίας στην κυβέρνηση του καγκελάριου Χέλμουτ Κολ, αλλά η Μέρκελ ποτέ δεν επικεντρώθηκε στο φύλο της – δεν ήθελε, γράφει, «να ορίζεται ως μέρος μιας ομάδας».

Ως συντηρητική, διαφώνησε επίσης με την «illusion» της Σιμόν ντε Μποβουάρ ότι «ο φεμινισμός και μια σοσιαλιστική αντίληψη του κόσμου πάνε μαζί». Ακόμα και το 2017, όταν ρωτήθηκε, σε μια συζήτηση με την Ιβάνκα Τραμπ, αν θεωρούσε τον εαυτό της φεμινίστρια, έδωσε μια μη απάντηση και γύρισε την ερώτηση στο κοινό. Στα απομνημονεύματά της, είναι πιο αποφασιστική.

Η Μέρκελ αποδίδει με έμφαση τα εύσημα στους πιο πιστούς της συμβούλους, Μπεάτε Μπάουμαν και Έβα Κρίστιανσεν, καθώς και των γυναικών συναδέλφων της, των οποίων τα επιτεύγματα δεν εκτιμήθηκαν όσο θα έπρεπε, όπως η Ελβετή διπλωμάτης Χάιντι Τάγκλιαβινι και η πρώην πρόεδρος της Λιθουανίας, Ντάλια Γκριμπαουσκάιτε. Αν τη ρωτούσαν σήμερα αν θεωρεί τον εαυτό της φεμινίστρια, λέει ότι θα ήταν (λίγο) πιο κατηγορηματική: «Ναι, είμαι φεμινίστρια, με τον δικό μου τρόπο».

Πηγή: ieidiseis.gr