TikTok, η πλατφόρμα που λατρεύει η ευρωπαϊκή ακροδεξιά

Με τεράστια απήχηση στους νέους, η πλατφόρμα TikTok έχει γίνει ένα κρίσιμης σημασίας εργαλείο για τους πολιτικούς και δημιουργεί ερωτήματα για τον ρόλο του και την επιρροή του στις πρόσφατες ευρωπαϊκές εκλογές.

«Είχα υποτιμήσει την δύναμη του TikTok», δήλωσε η επικεφαλής της λίστας των Οικολόγων Μαρί Τουσέν μετά τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών την Κυριακή αναφερόμενη εμμέσως στην προεκλογική εκστρατεία του Ζορντάν Μπαρντελά και του Εθνικού Συναγερμού στο κοινωνικό μέσο του κινεζικού κολοσσού ByteDance.

Εχοντας πετύχει ένα σκορ ρεκόρ, το 31,37% των ψήφων, ο ακροδεξιός Εθνικός Συναγερμός και ο επικεφαλής του συνδυασμού επένδυσαν στο 1,5 εκατομμύριο χρήστες του TikTok για να δημιουργήσουν ένα κεφάλαιο αναγνωρισιμότητας στο νεανικό κοινό, λέει ο Romain Fargier, διδάκτορας και ερευνητής του Centre d’études politiques et sociales (CEPEL) του Πανεπιστημίου του Μονπελιέ.

Χάρη στην πληθώρα των βίντεο με στιγμιότυπα της προεκλογικής εκστρατείας, των «punchlines» στα τηλεοπτικά πλατό ή των προσεκτικά επιλεγμένων αποσπασμάτων από ομιλίες, ο πρόεδρος του Εθνικού Συναγερμού Ζορντάν Μπαρντελά έγινε η τρίτη πολιτική προσωπικότητα σε αριθμό followers στο TikTok, μετά τον πρόεδρο της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν με 4,5 εκατομμύρια followers και τον επικεφαλής της Ανυπότακτης Γαλλίας Ζαν-Λυκ Μελανσόν, με 2,4 εκατομμύρια followers.

«Δεν υπάρχει μελέτη που να αποδεικνύει ότι υπάρχει ευθεία συσχέτιση ανάμεσα στο εκλογικό αποτέλεσμα και την επιτυχία στα κοινωνικά δίκτυα», λέει ο Romain Fargier.

Ωστόσο, «η τάση πολιτικοποίησης των περιεχομένων του TikTok έπαιξε κάποιον ρόλο στην επικοινωνιακή και πολιτικο-επικοινωνιακή ατζέντα (…) και ο Ζορντάν Μπαρντελά συγκροτεί ένα κεφάλαιο αναγνωρισιμότητας απέναντι στους μελλοντικούς ψυφοφόρους της πρώτης φοράς, αυτή είναι η βασική επιδίωξη της στρατηγικής του στο TikTok», σύμφωνα με τον ερευνητή.

Υπεραπλούστευση

Τα συμπυκνωμένα μηνύματα του format TikTok «μπορούν να οδηγήσουν σε υπεραπλούστευση των πολιτικών θεμάτων, απέναντι σε ένα κοινό ίσως λιγότερο ενημερωμένο ή λιγότερο καλλιεργημένο σε πολιτικό επίπεδο», τονίζει από την πλευρά της η Refka Payssan, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο, ειδική στις τεχνολογίες Πληροφόρησης και Επικοινωνίας της ψηφιακής εποχής.

Ο Paris Saclay αναφέρεται ειδικά στην χρήση από την γαλλική ακροδεξιά του σαρκασμού, της ειρωνείας και των χιουμοριστικών memes, που δημιουργούν «πολύ στερεοτυπικά πολιτικά μηνύματα», που συχνά βασίζονται «στην συγκίνηση και το πάθος».

Η στρατηγική προέρχεται από τις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου το Tik Tok μετρά 170 εκατομμύρια χρήστες. Η αμερικανική άκρα δεξιά, η «alt-right» έχει παίξει σημαντικό ρόλο δημιουργώντας περιεχόμενα υπέρ του Τραμπ και memes στο Ιντερνετ, όπως ο Pepe the Frog, ένας ανθρωπόμορφος βάτραχος, μορφή των κόμιξ, που εμφανίσθηκε στην δεκαετία του 2000.

Εκτοτε, πολλά κόμματα της ευρωπαϊκής άκρας δεξιάς έχουν εκμεταλλευθεί με επιτυχία το TikTok. Η ακροδεξιά είναι η πολιτική ομάδα που χρησιμοποιεί περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον το TikTok, αλλά και παίρνει τα περισσότερα likes σε σχέση με τον αριθμό των βίντεο που αναρτώνται, σύμφωνα με μελέτη του Politico τον Μάρτιο.

«Είναι κάτι που βλέπουμε στην Γερμανία με τον Μαξιμίλιαν Κρα (πρώην επικεφαλής του συνδυασμού του ακροδεξιού κόμματος AfD). Χρησιμοποιεί τον λογαριασμό του για να μεταδώσει ένα μήνυμα, αντλώντας έμπνευση από τους κώδικες των memes, εξηγεί η Katja Muñoz, που μελετά την σχέση ανάμεσα στα κοινωνικά δίκτυα και την πολιτική.

«Αρα, η νέοι ψηφοφόροι μπορούν να ταυτισθούν και το βρίσκουν «cool» και «funny». Μπορεί να μην συμφωνούν πάντα, αλλά κάποια στιγμή συνηθίζεις στην ρητορική αυτή».

Φαύλος κύκλος

Οι χρήστες του TikTok έχουν επίσης να κάνουν με έναν αλγόριθμο που «έχει την τάση να περικλείει σε ιδεολογικές φούσκες περισσότερα από άλλα κοινωνικά μέσα», λέει ο Romain Fargier.

«Αν παίρνεις κάθε μέρα notifications που μιλούν για τον Μπαρντελά, κάποια στιγμή μπαίνεις σε φαύλο κύκλο. Ο αλγόριθμος σφοροκοπά με αυτό το είδος των πληροφοριών, μέχρι να κατευθύνουν την γνώμη σας προς το γεγονός ότι αυτό το πρόσωπο είναι το πλέον αξιόπιστο», συνοψίζει η Refka Payssan.

Για την Véronique Reille-Soult, πρόεδρο του Backbone Consulting, εταιρεία διαχείρισης κρίσεων και ειδική στην ανάλυση κοινής γνώμης, το φαινόμενο επεκτείνεται πέραν της απλής «επιτυχημένης εκστρατείας στο TikTok».

Το δίκτυο «και ο αλγόριθμός του σε κάνουν να βλέπεις πληροφορίες που δεν είναι η πραγματικότητα που ζεις καθημερινά. (…) Βλέπεις εικόνες και πληροφορίες (…) που σε κάνουν να φαντάζεσαι μία πραγματικότητα που βρίσκεται πολύ μακριά από σένα. (…) Αυτό δημιουργεί σε ορισμένους νέους ένα κλίμα, ένα είδος έξαψης»