Το αβάσταχτο Πάσχα των Παλαιστίνιων Χριστιανών της Ιερουσαλήμ

Καθώς οι καμπάνες ηχούσαν στην αυλή της εκκλησίας του Παναγίου Τάφου, οι ιερείς άρχισαν να ψάλλουν μια βαθιά, χαμηλή προσευχή. Με τα κεφάλια σκυμμένα πάνω από κεριά και συνοδευόμενοι από ανθρώπους που κρατούσαν ψηλά μεγάλους χρυσούς σταυρούς, κατευθύνθηκαν προς μια εξέδρα στην καρδιά της αρχαίας πλατείας.

Η τελετή της Μεγάλης Πέμπτης, κατά την οποία ο Ελληνορθόδοξος Πατριάρχης της Ιερουσαλήμ πλένει τα πόδια 12 μοναστηριακών ιερέων σε ανάμνηση του Μυστικού Δείπνου, είναι ένα από τα πολλά πασχαλινά τελετουργικά που λαμβάνουν χώρα στην Παλιά Πόλη της Ιερουσαλήμ εδώ και εκατοντάδες χρόνια. Για τους χριστιανούς, δεν υπάρχει ιερότερο μέρος για να τιμήσουν το Πάσχα από αυτό εδώ, τον τόπο όπου πιστεύουν ότι ο Ιησούς Χριστός σταυρώθηκε, θάφτηκε και αναστήθηκε.

Ωστόσο, το πλήθος που συγκεντρώθηκε έξω από την εκκλησία του Παναγίου Τάφου το πρωί της Πέμπτης ήταν μικρό και υποτονικό. Οι διεθνείς προσκυνητές συνωστίζονταν με τους μαυροφορεμένους ελληνορθόδοξους μοναχούς, αλλά μια ομάδα ντόπιων πιστών ήταν εμφανώς απούσα.

Για πολλές γενιές, οι δεκάδες χιλιάδες Παλαιστίνιοι Χριστιανοί που ζουν στα κατεχόμενα από το Ισραήλ χωριά και πόλεις της Δυτικής Όχθης, όπως η Ραμάλα, η Βηθλεέμ και η Taybeh, ταξίδευαν στην Παλιά Πόλη της Ιερουσαλήμ το Πάσχα για να συμμετάσχουν στις προσευχές, τις πομπές και τις τελετουργίες, όπως η τελετή της Αγίας Φωτιάς. Η ίδια η εκκλησία του Παναγίου Τάφου βρίσκεται στην Ανατολική Ιερουσαλήμ, η οποία κατακτήθηκε από το Ισραήλ από την Ιορδανία στον εξαήμερο πόλεμο του 1967 και προσαρτήθηκε μονομερώς το 1980.

Ωστόσο, η παράδοση αιώνων έχει διαρραγεί από τον ολοένα και πιο δρακόντειο έλεγχο του Ισραήλ στις μετακινήσεις των Παλαιστινίων – που σημαίνει ότι κάθε Παλαιστίνιος στη Δυτική Όχθη που ζει εκτός Ιερουσαλήμ πρέπει να λάβει στρατιωτική άδεια αν θέλει να εισέλθει στην πόλη. Για χρόνια, οι χριστιανοί στα παλαιστινιακά εδάφη έπαιρναν τακτικά άδειες για να επισκεφθούν την Ιερουσαλήμ γύρω στο Πάσχα, αλλά από τότε που ξέσπασε ο πόλεμος με τη Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023, είναι σχεδόν αδύνατο να τις αποκτήσουν.

Αυτό το Πάσχα, η κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι είχε εκδώσει 6.000 άδειες, αν και υπάρχουν 50.000 χριστιανοί – κυρίως καθολικοί ή ελληνορθόδοξοι – που ζουν στη Δυτική Όχθη πέρα από την Ανατολική Ιερουσαλήμ. Ωστόσο, στην πραγματικότητα δόθηκαν μόλις 4.000, σύμφωνα με χριστιανούς ηγέτες, και συχνά μόνο σε λίγα μέλη κάθε οικογένειας που έκανε αίτηση.

Οι άδειες αυτές ισχύουν μόνο για μία εβδομάδα και δεν επιτρέπουν στους Παλαιστίνιους προσκυνητές να διανυκτερεύσουν στην Ιερουσαλήμ, πράγμα που σημαίνει ότι πρέπει να κάνουν το εξαντλητικό ταξίδι της επιστροφής στη Δυτική Όχθη με λεωφορείο ή ταξί – διασχίζοντας πλήθος στρατιωτικών σημείων ελέγχου – κάθε βράδυ, περιορίζοντας τις εορταστικές εκδηλώσεις στις οποίες μπορούν να συμμετάσχουν. Μια ομάδα από το χωριό Taybeh δήλωσε ότι ο ισραηλινός στρατός εξακολουθεί να μην τους επιτρέπει να περάσουν στην Ιερουσαλήμ για την Κυριακή των Βαΐων, παρόλο που είχαν έγκυρες άδειες.

Οι λίγοι που καταφέρνουν να φτάσουν στην Παλιά Πόλη αντιμετωπίζουν αυξημένη αστυνομική βία τα τελευταία χρόνια. Τον Απρίλιο του 2023, Παλαιστίνιοι χριστιανοί προσκυνητές και διεθνείς προσκυνητές ξυλοκοπήθηκαν από την ισραηλινή αστυνομία και τις ένοπλες δυνάμεις καθώς προσπαθούσαν να φτάσουν στην εκκλησία του Παναγίου Τάφου.

«Ο κόσμος φοβάται πολύ και πολλοί δεν θα διακινδυνεύσουν πλέον να συμμετάσχουν στις πασχαλινές πομπές», δήλωσε ο Ομάρ Χαράμι, ο οποίος διευθύνει τη Sabeel, μια χριστιανική οργάνωση που εδρεύει στην Ιερουσαλήμ. Είπε ότι αρκετό προσωπικό ξυλοκοπήθηκε πέρυσι, καθώς προσπάθησε να παρακολουθήσει τις πασχαλινές εκδηλώσεις στην Παλιά Πόλη, και οι χριστιανοί στην Παλιά Πόλη αντιμετώπιζαν τακτικά εχθρότητα έξω από τις εκκλησίες ή καθώς έκαναν την καθημερινή τους ζωή.

Μια από τις μεγαλύτερες πηγές ανησυχίας μεταξύ της χριστιανικής κοινότητας είναι η καθιέρωση αποκλεισμών και η επιθετική αστυνόμευση που εμπόδισαν χιλιάδες χριστιανούς να συμμετάσχουν στις εορταστικές εκδηλώσεις της Αγίας Φωτιάς που σηματοδοτούν την Ανάσταση το απόγευμα του Σαββάτου του Πάσχα, όπως κάνουν εδώ και εκατοντάδες χρόνια στην Παλιά Πόλη.

Ενώ οι περιορισμοί δικαιολογούνται στο όνομα της ασφάλειας, πολλοί χριστιανοί τους θεωρούν ως έναν ακόμη τρόπο για το ισραηλινό κράτος να ασκεί κυριαρχία στην κοινότητα.

«Θα πάω στους εορτασμούς το Μεγάλο Σάββατο, επειδή η οικογένειά μου είναι μέρος αυτής της παράδοσης εδώ και χιλιάδες χρόνια, αλλά δεν πρόκειται να φέρω τα παιδιά μου, είναι πολύ επικίνδυνο τώρα, με την αστυνομική βία», δήλωσε ο Haramy.

Το φάντασμα της Γάζας πλανάται επίσης πάνω από τις φετινές πασχαλινές εκδηλώσεις. Οι Παλαιστίνιοι χριστιανοί είναι μεταξύ των 51.000 ανθρώπων που έχουν σκοτωθεί στη Γάζα από την έναρξη του πολέμου με το Ισραήλ και την Κυριακή των Βαΐων, ένας ισραηλινός πύραυλος έπληξε το μοναδικό χριστιανικό νοσοκομείο στη λωρίδα. Περίπου 500 χριστιανοί βρίσκουν καταφύγιο στην εκκλησία της Αγίας Οικογένειας, μία από τις δύο που έχουν απομείνει όρθιες. Όσοι επικοινώνησαν με τον Guardian δήλωσαν ότι φοβούνται να μιλήσουν, φοβούμενοι οτιδήποτε θα μπορούσε να τους κάνει στόχο ισραηλινών αεροπορικών επιδρομών.

Παρ’ όλη τη βιβλική της σημασία και την αφθονία των εκκλησιών, μοναστηριών και μοναστηριών της, η Παλιά Πόλη της Ιερουσαλήμ έχει γίνει όλο και πιο επικίνδυνη για όλους τους χριστιανούς, όχι μόνο για εκείνους που προέρχονται από αραβικό περιβάλλον. Μετά την άνοδο του εβραϊκού υπερεθνικισμού στο Ισραήλ και την εκλογή της πιο ακροδεξιάς κυβέρνησης στην ιστορία της χώρας, τα εξτρεμιστικά και εβραϊκά κινήματα εποίκων -που θέλουν να διεκδικήσουν όλο το Ισραήλ και τα ελεγχόμενα από τους Παλαιστίνιους εδάφη ως κράτος μόνο για τους Εβραίους- έχουν ενθαρρυνθεί στις ενέργειές τους εναντίον τόσο των χριστιανών όσο και των μουσουλμάνων.

Ιστορικά, η σχέση μεταξύ χριστιανών και εβραίων ήταν τεταμένη, λόγω του ιστορικού ρόλου της χριστιανικής εκκλησίας στον αντισημιτισμό και τον διωγμό των εβραίων. Η συνεχιζόμενη παρουσία προσηλυτιστών ευαγγελικών χριστιανών, πολλοί από τις ΗΠΑ, οι οποίοι ταξιδεύουν στο Ισραήλ με μοναδικό σκοπό να προσηλυτίσουν τους Εβραίους, έχει επίσης προκαλέσει ανάφλεξη, ιδίως μεταξύ της εβραϊκής ορθόδοξης κοινότητας.

Αλλά η θρησκευτική μισαλλοδοξία και τα αντιχριστιανικά αισθήματα έχουν γίνει κυρίαρχα από την ισραηλινή πολιτική ηγεσία – ο εξαιρετικά σκληροπυρηνικός υπουργός εθνικής ασφάλειας, Itamar Ben-Gvir, περιέγραψε το φτύσιμο των Ισραηλινών στους χριστιανούς ως «παλιά εβραϊκή παράδοση» – και οι παλιές υποψίες έχουν κλιμακωθεί σε θρασύτατη, ολοκληρωτική βία. Έχουν επίσης αυξηθεί τα κρούσματα ομάδων εποίκων που προσπαθούν να καταλάβουν χριστιανική γη στην Ιερουσαλήμ. Το 2023, ο Ρωμαιοκαθολικός πατριάρχης των Αγίων Τόπων Pierbattista Pizzaballa κατηγόρησε την κυβέρνηση ότι εγκαθίδρυσε μια «πολιτιστική και πολιτική ατμόσφαιρα που μπορεί να δικαιολογήσει ή να ανεχθεί ενέργειες κατά των χριστιανών».

Πρόσφατη έκθεση του Κέντρου Εκπαίδευσης και Διαλόγου Rossing κατέγραψε την κατακόρυφη αύξηση της κλίμακας και της σοβαρότητας των επιθέσεων κατά των χριστιανών στην Ιερουσαλήμ και σε ολόκληρο το Ισραήλ το 2024, που κυμαίνονται από φτύσιμο ιερέων και δημόσια ρητορική μίσους μέχρι βεβήλωση τάφων, εμπρηστικές επιθέσεις και βανδαλισμούς εκκλησιών.

«Συνήθως είναι νεαροί Ισραηλινοί Εβραίοι άνδρες που διεξάγουν αυτές τις επιθέσεις ατιμώρητοι. Αντιμετωπίζουν πολύ μικρή τιμωρία, αν η αστυνομία εμπλακεί καθόλου», δήλωσε ο John Munayer, διευθυντής διεθνών δεσμεύσεων στο Rossing Center.

«Είναι μια σαφής προσπάθεια των σκληροπυρηνικών σιωνιστών εποίκων να ιουδαϊστούν την Παλιά Πόλη της Ιερουσαλήμ και να προσπαθήσουν να την κάνουν αφόρητη για τους Χριστιανούς που βρίσκονται εκεί εδώ και αιώνες».

Καθώς παρακολουθούσε την τελετή προσευχής του Πάσχα την Πέμπτη, ο πατέρας Νίκον Γκολόβκο, αναπληρωτής επικεφαλής της Ρωσικής Εκκλησιαστικής Αποστολής στην Ιερουσαλήμ, δήλωσε ότι «πραγματικά είδε τα πράγματα να αλλάζουν προς το χειρότερο για τους χριστιανούς τα τελευταία εννέα χρόνια».

Είπε: «Δεχόμαστε πολύ περισσότερη εχθρότητα, ακόμη και επιθετικότητα από την εβραϊκή κοινότητα. Φτύνουν τους ιερείς, ακόμη και όταν περπατάμε στη χριστιανική συνοικία. Αυτό στέλνει το μήνυμα ότι η πόλη δεν ανήκει σε όλες τις κοινότητες αλλά μόνο στους Εβραίους. Δεν ήταν έτσι πριν».

Μετά από ένα περιστατικό κατά το οποίο ορθόδοξοι Εβραίοι καταγράφηκαν σε βίντεο να φτύνουν χριστιανούς, το γραφείο του Μπενιαμίν Νετανιάχου δήλωσε ότι το Ισραήλ είναι «απόλυτα δεσμευμένο να διασφαλίσει το ιερό δικαίωμα της λατρείας και του προσκυνήματος στους ιερούς τόπους όλων των θρησκειών».

Ο Xavier Abu Eid, Παλαιστίνιος χριστιανός πολιτικός αναλυτής και συγγραφέας του βιβλίου Rooted in Palestine: Palestinian Christians and the Struggle for National Liberation 1917-2004 (Παλαιστίνιοι Χριστιανοί και ο αγώνας για την εθνική απελευθέρωση 1917-2004), δήλωσε ότι παρά τις αυξανόμενες παρενοχλήσεις που αντιμετωπίζουν, τον μειούμενο αριθμό των Χριστιανών που έχουν απομείνει στη Δυτική Όχθη και την αδυσώπητη φρίκη του πολέμου στη Γάζα, εξακολουθούσε να βλέπει το Πάσχα ως μια εποχή ελπίδας και «το επίκαιρο μήνυμα ότι η ζωή νικά τον θάνατο».

«Ως Παλαιστίνιοι Χριστιανοί, γνωρίζουμε ότι αυτή η γενιά είτε θα τα καταφέρει είτε θα την καταστρέψει», δήλωσε ο Αμπού Εΐντ.

«Έτσι, το να ξεκαθαρίσουμε στην ισραηλινή κατοχή ότι θα παραμείνουμε, ότι θα γιορτάσουμε τα ίδια θρησκευτικά γεγονότα που γιορτάζουμε εδώ και αιώνες είναι τόσο μια εθνική εντολή όσο και μια θρησκευτική αποστολή που έχουμε. Το να διατηρούμε ζωντανές τις χριστιανικές μας παραδόσεις, να προσευχόμαστε – έχουν γίνει πράξη αντίστασης».

*Με πληροφορίες από Guardian