ΕΕ: Κύμα ανακαινίσεων κτιρίων για πράσινη ανάκαμψη

Η Επιτροπή έχει ως στόχο να υπερδιπλασιάσει τα ποσοστά ανακαινίσεων την επόμενη δεκαετία και να διασφαλίσει ότι οι ανακαινίσεις θα οδηγήσουν σε υψηλότερη ενεργειακή απόδοση και αποδοτικότερη χρήση των πόρων. Έτσι θα βελτιωθεί η ποιότητα ζωής των ενοίκων και όσων χρησιμοποιούν τα κτίρια, θα μειωθούν οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου στην Ευρώπη, θα τονωθεί η ψηφιοποίηση και θα ενισχυθεί η επαναχρησιμοποίηση και η ανακύκλωση των υλικών. Έως το 2030, θα μπορούσαν να ανακαινιστούν 35 εκατομμύρια κτίρια και να δημιουργηθούν έως και 160 000 επιπλέον πράσινες θέσεις εργασίας στον κατασκευαστικό τομέα.

Στα κτίρια αναλογεί περίπου το 40 % της ενεργειακής κατανάλωσης της ΕΕ και το 36 % των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Ωστόσο, καθώς μόλις το 1 % των κτιρίων υποβάλλονται σε ενεργειακά αποδοτική ανακαίνιση κάθε έτος, η ανάληψη αποτελεσματικής δράσης είναι ζωτικής σημασίας για να καταστεί η Ευρώπη κλιματικά ουδέτερη έως το 2050.

Με δεδομένο ότι σχεδόν 34 εκατομμύρια Ευρωπαίοι αδυνατούν να ανταπεξέλθουν στα έξοδα θέρμανσης των σπιτιών τους, οι δημόσιες πολιτικές για την υποστήριξη της ενεργειακά αποδοτικής ανακαίνισης αποτελούν ταυτόχρονα τρόπο αντιμετώπισης της ενεργειακής φτώχειας, στηρίζουν την υγεία και την ευεξία των πολιτών ενώ συμβάλλουν και στη μείωση των λογαριασμών ενέργειας. Η Επιτροπή δημοσίευσε επίσης χθες σύσταση προς τα κράτη μέλη για την αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας.

Ο κ. Φρανς Τίμερμανς, εκτελεστικός αντιπρόεδρος για την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, δήλωσε: «Θέλουμε οι πάντες στην Ευρώπη να μπορούν να ηλεκτροδοτήσουν την κατοικία τους, να τη θερμάνουν ή να την κρατούν δροσερή χωρίς υπερβολικές δαπάνες και με σεβασμό στον πλανήτη. Το «Κύμα ανακαινίσεων» θα βελτιώσει τους χώρους όπου εργαζόμαστε, ζούμε και σπουδάζουμε, μειώνοντας παράλληλα τον αντίκτυπό μας στο περιβάλλον και δημιουργώντας θέσεις εργασίας για χιλιάδες Ευρωπαίους. Για την καλύτερη ανασυγκρότηση, χρειαζόμαστε καλύτερα κτίρια.»

Η επίτροπος Ενέργειας, κ. Κάντρι Σίμσον, δήλωσε σχετικά: «Η πράσινη ανάκαμψη ξεκινά από το σπίτι. Με το «Κύμα ανακαινίσεων» θα άρουμε τους πολυάριθμους φραγμούς που σήμερα [σ.σ. χθες] καθιστούν τις ανακαινίσεις πολύπλοκες, δαπανηρές και χρονοβόρες, παρεμποδίζοντας την απολύτως αναγκαία δράση. Θα προτείνουμε καλύτερους τρόπους για τη μέτρηση των οφελών από τις ανακαινίσεις, ελάχιστα πρότυπα ενεργειακής απόδοσης, περισσότερη χρηματοδότηση από την ΕΕ και τεχνική συνδρομή για την ενθάρρυνση των πράσινων ενυπόθηκων δανείων και τη στήριξη περισσότερων ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στον τομέα της θέρμανσης και της ψύξης. Αυτό θα αλλάξει τα δεδομένα για τους ιδιοκτήτες κατοικιών, τους ενοίκους και τις δημόσιες αρχές.»

Η στρατηγική θα δώσει προτεραιότητα σε δράσεις σε τρεις τομείς: την απανθρακοποίηση της θέρμανσης και της ψύξης· την αντιμετώπιση της ενεργειακής φτώχειας και των κτιρίων με τις χειρότερες επιδόσεις· και την ανακαίνιση δημόσιων κτιρίων, όπως σχολεία, νοσοκομεία και διοικητικά κτίρια. Η Επιτροπή προτείνει να αρθούν οι υφιστάμενοι φραγμοί σε ολόκληρη την αλυσίδα ανακαίνισης –από τη σύλληψη ενός έργου έως τη χρηματοδότηση και την ολοκλήρωσή του– με μια σειρά μέτρων πολιτικής, χρηματοδοτικών εργαλείων και μέσων τεχνικής βοήθειας.

Η στρατηγική θα περιλαμβάνει τις ακόλουθες κύριες δράσεις:

Αυστηρότερους κανονισμούς, πρότυπα και πληροφορίες σχετικά με την ενεργειακή απόδοση των κτιρίων για τον καθορισμό καλύτερων κινήτρων για ανακαινίσεις στον δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα, συμπεριλαμβανομένης της σταδιακής καθιέρωσης υποχρεωτικών ελάχιστων προτύπων ενεργειακής απόδοσης για τα υφιστάμενα κτίρια, επικαιροποιημένων κανόνων για τα πιστοποιητικά ενεργειακής απόδοσης και ενδεχόμενης επέκτασης των απαιτήσεων ανακαίνισης κτιρίων του δημοσίου τομέα.

Εξασφάλιση προσιτής και στοχευμένης χρηματοδότησης, μεταξύ άλλων μέσω των εμβληματικών πρωτοβουλιών «Renovate» και «Power Up» υπό τον μηχανισμό ανάκαμψης και ανθεκτικότητας στο πλαίσιο του NextGenerationEU, απλουστευμένων κανόνων για τον συνδυασμό διαφορετικών χρηματοδοτικών ροών και πολλαπλών κινήτρων για ιδιωτική χρηματοδότηση.

Αύξηση της ικανότητας σχεδιασμού και υλοποίησης έργων ανακαίνισης, από την τεχνική βοήθεια προς τις εθνικές και τις τοπικές αρχές έως την κατάρτιση και την ανάπτυξη δεξιοτήτων για τους εργαζομένους σε νέες πράσινες θέσεις εργασίας· Επέκταση της αγοράς βιώσιμων δομικών προϊόντων και υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένης της ενσωμάτωσης νέων υλικών, καθώς και φυσικών λύσεων και αναθεωρημένης νομοθεσίας για την εμπορία δομικών προϊόντων και στόχων επαναχρησιμοποίησης και ανάκτησης υλικών.

Δημιουργία ενός Νέου Ευρωπαϊκού Μπάουχαους, ενός διεπιστημονικού εγχειρήματος που συντονίζεται από μια συμβουλευτική επιτροπή εξωτερικών εμπειρογνωμόνων, στην οποία θα συμμετέχουν επιστήμονες, αρχιτέκτονες, σχεδιαστές, καλλιτέχνες, πολεοδόμοι, και από την κοινωνία των πολιτών. Από τώρα έως το καλοκαίρι του 2021, η Επιτροπή θα διευθύνει μια ευρεία συμμετοχική διαδικασία συνδιαμόρφωσης και στη συνέχεια, το 2022, θα συστήσει ένα δίκτυο πέντε ιδρυτικών Μπάουχαους σε διάφορες χώρες της ΕΕ. Ανάπτυξη προσεγγίσεων σε επίπεδο γειτονιάς, ώστε οι τοπικές κοινότητες να ενσωματώσουν ανανεώσιμες και ψηφιακές λύσεις και να δημιουργήσουν περιοχές μηδενικής κατανάλωσης ενέργειας, στις οποίες οι καταναλωτές καθίστανται παραγωγοί-καταναλωτές που πωλούν ενέργεια στο δίκτυο. Η στρατηγική περιλαμβάνει επίσης μια πρωτοβουλία προσιτής στέγασης για 100 περιοχές.

Στην αναθεώρηση της οδηγίας για την ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές, τον Ιούνιο του 2021, θα εξεταστεί το ενδεχόμενο ενίσχυσης του στόχου θέρμανσης και ψύξης από ανανεώσιμες πηγές και καθιέρωσης ελάχιστου επιπέδου ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές στα κτίρια. Η Επιτροπή θα εξετάσει επίσης τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν οι πόροι του προϋπολογισμού της ΕΕ μαζί με έσοδα από το σύστημα εμπορίας δικαιωμάτων εκπομπής της ΕΕ (ΣΕΔΕ της ΕΕ) για τη χρηματοδότηση εθνικών προγραμμάτων ενεργειακής απόδοσης και εξοικονόμησης που στοχεύουν σε πολίτες με χαμηλότερο εισόδημα. Το πλαίσιο για τον οικολογικό σχεδιασμό θα αναπτυχθεί περαιτέρω για την παραγωγή αποδοτικών προϊόντων προς χρήση σε κτίρια και την προώθηση της χρήσης τους.

Το «Κύμα ανακαινίσεων» δεν περιορίζεται στην αύξηση της ενεργειακής απόδοσης και της κλιματικής ουδετερότητας των υφιστάμενων κτιρίων. Μπορεί να προκαλέσει ευρείας κλίμακας μετασχηματισμό των πόλεων και του δομημένου περιβάλλοντος. Μπορεί να αποτελέσει το έναυσμα μιας μακρόπνοης διαδικασίας συνδυασμού της βιωσιμότητας με το στυλ. Όπως ανακοίνωσε η πρόεδρος φον ντερ Λάιεν, η Επιτροπή θα εγκαινιάσει το Νέο Ευρωπαϊκό Μπάουχαους για να καλλιεργήσει μια νέα ευρωπαϊκή αισθητική που θα συνδυάζει τις επιδόσεις με την εφευρετικότητα. Θέλουμε να καταστήσουμε τα βιώσιμα περιβάλλοντα προσιτά σε όλους και να συνταιριάξουμε εκ νέου το οικονομικά προσιτό με το καλλιτεχνικό, σε ένα νέο βιώσιμο μέλλον.

Ιστορικό

Η κρίση της νόσου COVID-19 έφερε στο προσκήνιο τα κτίριά μας, τη σημασία τους στην καθημερινή μας ζωή και τις αδυναμίες τους. Καθόλη τη διάρκεια της πανδημίας, η οικία αποτέλεσε το επίκεντρο της καθημερινότητας εκατομμυρίων Ευρωπαίων: λειτούργησε ως γραφείο για τους τηλεργαζόμενους, ως αυτοσχέδιος βρεφονηπιακός σταθμός ή αίθουσα διδασκαλίας για τα παιδιά και τους μαθητές, και ως κόμβος διαδικτυακών αγορών ή ψυχαγωγίας για άλλους.

Οι επενδύσεις στα κτίρια μπορούν να δώσουν μια ιδιαιτέρως αναγκαία τόνωση στον τομέα των κατασκευών και στη μακροοικονομία. Οι εργασίες ανακαίνισης είναι υψηλής έντασης εργασίας, δημιουργούν θέσεις εργασίας και επενδύσεις που βασίζονται συχνά σε τοπικές αλυσίδες εφοδιασμού, δημιουργούν ζήτηση για εξοπλισμό υψηλής ενεργειακής απόδοσης, αυξάνουν την ανθεκτικότητα στην κλιματική αλλαγή και προσφέρουν μακροπρόθεσμη αξία στα ακίνητα.

Για να επιτευχθεί ο στόχος μείωσης των εκπομπών κατά τουλάχιστον 55 % έως το 2030, που προτάθηκε από την Επιτροπή τον Σεπτέμβριο του 2020, η ΕΕ πρέπει να μειώσει τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου από τα κτίρια κατά 60 %, την ενεργειακή τους κατανάλωση κατά 14 % και την κατανάλωση ενέργειας για θέρμανση και ψύξη κατά 18 %.

Η ευρωπαϊκή πολιτική και χρηματοδότηση είχε ήδη θετικό αντίκτυπο στην ενεργειακή απόδοση των νέων κτιρίων, τα οποία σήμερα καταναλώνουν μόλις το ήμισυ της ενέργειας που καταναλώνουν τα κτίρια που κατασκευάστηκαν πριν από 20 και πλέον χρόνια. Ωστόσο, το 85 % των κτιρίων στην ΕΕ κατασκευάστηκαν πριν από περισσότερα από 20 χρόνια, ενώ το 85-95 % αναμένεται να εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται το 2050. Το «Κύμα ανακαινίσεων» είναι απαραίτητο για την προσαρμογή τους σε αντίστοιχα πρότυπα.