Η εγχώρια και η παγκόσμια ιστορία στο βιβλίο της ΔΕΘ

Το ακριβό κόσμημα που κοντοζυγώνει τον αιώνα ζωής στο στήθος της ελληνικής οικονομίας, φέτος δεν θα λάμψει στη Θεσσαλονίκη. Η απειλή της παγκόσμιας δημόσιας υγείας με το όνομα Covid 19 θα μείνει στην ιστορία της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης ως ο εχθρός που έσπασε την αποκλειστικότητα των πολέμων της ζοφερής δεκαετίας του ΄40 στην Ελλάδα. Ο κορονοϊός θα γίνει ο άλλος λόγος, για τον οποίο ο εμπορικός σφυγμός της χώρας, που από το 1926 και κάθε χρόνο στις αρχές του Φθινοπώρου χτυπά στην πρωτεύουσα της Μακεδονίας, θα κρατηθεί φέτος σε καταστολή.

Παρά το «Εγχειρίδιο Λειτουργίας Εκθεσιακού και Συνεδριακού Κέντρου την Περίοδο της Πανδημίας του Covid 19: 85η Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης» που εγκαίρως εκδόθηκε και αναρτήθηκε στον ιστότοπο της ΔΕΘ, η ανησυχητική αύξηση των κρουσμάτων στην Ελλάδα οδήγησε σε αναστολή της φετινής διοργάνωσης, προκειμένου να αποφευχθεί η διασπορά του απειλητικού ιού.

Η σχετική ανακοίνωση δεν «έκοψε τα πόδια» μόνον των ντόπιων επιχειρηματιών, που προσδοκούσαν να καλύψουν, έστω και μερικώς, τη χασούρα της βαρέως νοσούσας οικονομίας. Ξύπνησε κακές μνήμες στους εκπροσώπους της τρίτης ηλικίας, που θυμούνται την Έκθεση να μένει κλειστή μόνον τη δεκαετία 1941-50 των πολέμων (β΄ παγκόσμιος και εμφύλιος) και λύπησε το σύνολο των Θεσσαλονικιών, οι οποίοι είχαν πλέον συνηθίσει να συντονίζουν το ρολόι της ζωή τους με την κορυφαία εμπορική διοργάνωση, που όλα τα χρόνια της λειτουργίας της τροφοδότησε παντοιοτρόπως την πόλη.

ΜΙΚΡΕΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΕΣ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ ΠΟΥ ΚΑΝΟΥΝ ΤΗ ΔΕΘ ΞΕΧΩΡΙΣΤΗ

Η ιστορική διαδρομή της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης είναι λίγο πολύ γνωστή. Αποτελεί ιδέα του δραστήριου δημοτικού συμβούλου και αργότερα δημαρχεύοντα και βουλευτή Νικολάου Γερμανού και εγκαινιάζεται το 1926 στο πεδίο του Άρεως, στη θέση «Στρατηγείο», απέναντι από την εγκατάσταση της σημερινής ΕΤ3. Οι συμμετοχές εκθετών στην παρθενική εμφάνιση της Έκθεσης είναι κυρίως ελληνικές. Από ξένες χώρες, δύο μόνον έχουν ανταποκριθεί στο κάλεσμα και είναι η Βουλγαρία και η Σοβιετική Ένωση. Συνολικά συμμετέχουν 600 εκθέτες και οι επισκέπτες φτάνουν τους 100.000. Η μπύρα ΦΙΞ γνωρίζει στιγμές δόξας. Αντί μιας δραχμής, οι λάτρεις της μπύρας έχουν την ευκαιρία να απολαύσουν το ελληνικό προϊόν περιδιαβάζοντας στις εγκαταστάσεις της Έκθεσης. Σ΄ έναν στενάχωρο αντίποδα, μέτρα μακριά από το πωλητήριο της ΦΙΞ, η Nestle μοιράζει δωρεάν γάλα στους φτωχούς επισκέπτες, που συνωστίζονται μπροστά στο εκθετήριό της… Στη δεύτερη διοργάνωση, το 1927, στις δύο συμμετέχουσες χώρες προστίθενται άλλες τέσσερις, η Πολωνία, η Ελβετία, η Ρουμανία και η Ουγγαρία. Οι εκθέτες φτάνουν τους 1.000 και οι επισκέπτες υπερδιπλασιάζονται. Η διοργάνωση βαίνει καλώς έως τα περίπου μέσα της διάρκειάς της όταν ξαφνικά μια διακοπή ρεύματος ρίχνει για ώρες τη μισή στο σκοτάδι. Την επομένη, δημοσιεύματα, επικαλούμενα ανακοίνωση του Γ΄ Σώματος Στρατού, αποκαλύπτουν ότι απετράπη πολλαπλό χτύπημα ομάδας κομιτατζήδων σε ΔΕΘ, σερβικά ιδρύματα, κυβερνείο, στρατηγείο και αποθήκες πυρομαχικών.

Ο δάγκειος πυρετός που θερίζει την Ελλάδα το 1928, δεν είναι αρκετός για να ακυρώσει την έκθεση, αλλά η διοίκηση αποφασίζει να μειώσει την τιμή του εισιτηρίου για κοινωνικούς λόγους. Αυτή τη χρονιά, επισκέπτεται τις εγκαταστάσεις της ΔΕΘ και ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος. Τα χρόνια περνούν και οι όποιες δυσκολίες παρουσιάζονται στη λειτουργία της Έκθεσης ξεπερνιούνται με μικρές ή λιγότερο μικρές συνέπειες. Από τα περίπτερά της περνούν το πρώτο εξακύλινδρο αυτοκίνητο με υδραυλικά φρένα, το πρώτο παρασκεύασμα κατά της φαλάκρας, ο πρώτος φραπέ, που εφευρίσκει ο υπάλληλος της Nestle, Δημ. Βακόνδιος, ο πρώτος λαχνός τύπου Ξυστό, οι πρώτες μάσκες προστασίας από χημικό πόλεμο… Οι ατραξιόν ακροβατών και ταχυδακτυλουργών καθηλώνουν μικρούς και μεγάλους, ενώ ακόμη και στο λούνα παρκ που φιλοξενείται στον χώρο της ΔΕΘ, παρουσιάζονται πρωτοποριακά παιχνίδια, που καταφθάνουν στην Ελλάδα από το εξωτερικό και προσελκύουν το ενδιαφέρον των επισκεπτών. Το 1935, ο ιδρυτής της ΔΕΘ, Ν. Γερμανός, αποβιώνει από καρδιακή προσβολή έχοντας προηγουμένως καταφέρει να εξασφαλίσει μεγαλύτερο χώρο για τις επόμενες εκθέσεις. Η νέα «στέγη» της ΔΕΘ δεν είναι μακριά από την παλιά. Περικλείεται στους δρόμους Αγγελάκη, Λ. Στρατού και Εγνατία. Το 1936 ο τότε διάδοχος Παύλος εγκαινιάζει τη διοργάνωση και το 1939 αέρας πολέμου πνέει πάνω από τα εκθετήρια, όπου «φιλοξενείται» και η Γερμανία, παρότι τα στρατεύματά της έχουν ήδη μπει στην Πολωνία. Το 1940 «αγκυλωμένοι» συμμετέχοντες εκθέτουν στις νέες εγκαταστάσεις της ΔΕΘ, αλλά όταν καταμεσής της λειτουργίας της Έκθεσης ηχούν οι σειρήνες του πολέμου, οι εκθέτες αποχωρούν πανικόβλητοι και τα εμπορεύματα-εκθέματα, που μένουν αφύλακτα μέσα στην εγκατάσταση, λεηλατούνται από τους ντόπιους.

Τη δεκαετία 1941-1950, οι Γερμανοί κατακτητές χρησιμοποιούν τα περίπτερα σαν αποθήκες και πριν αποχωρήσουν από τη Θεσσαλονίκη σπεύδουν να ανατινάξουν τα κτήρια της ΔΕΘ. Ο εμφύλιος έρχεται να αποτελειώσει ό,τι ξεκίνησε ο β΄ παγκόσμιος πόλεμος. Το δεύτερο μισό του 19ου αι., η χώρα, απαλλαγμένη από πολέμους, είναι πλέον ελεύθερη να ανασυγκροτηθεί. Διαθέτοντας 5 δισ. δρχ. από το σχέδιο Μάρσαλ στην αποκατάσταση των καταστροφών και την αναδιοργάνωση της ΔΕΘ, και ένα επιπλέον δισ. για διαφήμιση, ο πρωθυπουργός Νικόλαος Πλαστήρας ανακοινώνει το 1951 ότι, ύστερα από μια δεκαετία σε… κώμα η Έκθεση θα ξυπνήσει εντός του έτους. Η κοσμοσυρροή και οι ουρές στα ταμεία εντυπωσιάζουν.

Τα χρόνια που περνούν προσθέτουν εμπειρία και επιτυχίες στη διοργάνωση που είναι πλέον θεσμός. Ασφαλτοστρώσεις και επεκτάσεις στο εσωτερικό της Έκθεσης είναι σχεδόν ρουτίνα. Η έκταση της Έκθεσης μεγαλώνει και δημιουργούνται νέα περίπτερα. Οι εκθέτες αυξάνονται διαρκώς και ο αριθμός των επισκεπτών διογκώνεται. Το 1956, μάλιστα, ένας συρμός χωρητικότητας 40 ατόμων «επιστρατεύεται» για να ξεναγεί τους επισκέπτες πέριξ των εγκαταστάσεων. Το 1967, η ΔΕΘ εγκαινιάζεται εν μέσω της Χούντας των Συνταγματαρχών. Αυτή είναι και η πρώτη φορά, που η διοργάνωση συμπεριλαμβάνει και περίπτερο των Ενόπλων Δυνάμεων. Το καλοκαίρι του 1978, η Θεσσαλονίκη προσπαθεί να επουλώσει τα τραύματά της από τον φονικό σεισμό της 20ης Ιουνίου. Στην Έκθεση οι εργασίες αποκατάστασης των ζημιών είναι πυρετώδεις, προκειμένου να προληφθεί η σεζόν. Η ΔΕΘ ανοίγει κανονικά στον προγραμματισμένο χρόνο τις πύλες της και μόνο το Φεστιβάλ Ελληνικού Τραγουδιού… μετακομίζει σε κινηματογράφο από το Παλαί ντε Σπορ, όπου οι ζημιές παραμένουν.

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΧΩΡΑΣ ΠΕΡΝΑΕΙ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗ ΔΕΘ

Το 1981 η Ελλάδα είναι το 10ο μέλος της ΕΟΚ και για τις επερχόμενες κεντρικές διοικήσεις η ανάπτυξή της καθίσταται ανάγκη και υποχρέωση. Χρόνο με τον χρόνο, η ΔΕΘ απαλλάσσεται από τον πανηγυρικό της χαρακτήρα και προσηλώνεται στην προβολή και προώθηση των εμπορικών και επιχειρηματικών δραστηριοτήτων της χώρας. Η λάμψη των καλλιτεχνικών φεστιβάλ και των αστέρων που αυτά προσελκύουν φθίνει. Ένα άλλο προφίλ διαγράφεται πλέον για το πάλαι ποτέ «εμπορικό πανηγύρι». Στο κατώφλι του νέου αιώνα, η ΔΕΘ αποτελεί πια σημείο συνάντησης εκπροσώπων των παραγωγικών οικονομιών όλων των ανεπτυγμένων χωρών του πλανήτη. Ως ραχοκοκαλιά της ανάπτυξης της χώρας, η οικονομία είναι σε ευθεία σύνδεση με την κυβερνητική πολιτική και ο εκάστοτε ηγέτης επιλέγει πλέον το βήμα της ΔΕΘ για να παρουσιάσει τις προγραμματικές δεσμεύσεις του. Από τη μεταπολίτευση και κυρίως τη δεκαετία του ΄80, τα φώτα της δημοσιότητας δεν είναι στραμμένα στο άλλοτε γκλάμουρ των εγκαινίων της ΔΕΘ, αλλά στο πρόγραμμα, που αναμένεται να παρουσιάσει ο πρωθυπουργός. Άλλωστε, το πολιτικό στίγμα της κάθε εποχής ήταν αυτό που δεν κατάφερε -ούτε και προσπάθησε, φυσικά- να απεμπολήσει η ΔΕΘ καθώς τα χρόνια περνούσαν. Η «συνάντηση» τόσων διαφορετικών κρατών – δια των αντιπροσώπων τους – σε ένα τόσο ευρύ πεδίο όπως ο χώρος της ΔΕΘ, θα ήταν αδύνατο να μην επιφυλάσσει μαρτυρίες της ιστορίας. Για την ακρίβεια, πολλά ήταν τα μεγάλα κεφάλαια της εγχώριας και παγκόσμιας πολιτικής ιστορίας που καταγράφηκαν στο βιβλίο της.

Η αρχή έγινε από την πρώτη κιόλας διοργάνωση.

Το 1926 κι αφού η Θεσσαλονίκη έχει σημαδευτεί από πολέμους, τη μεγάλη πυρκαγιά και τον όχι ευκαταφρόνητο προσφυγικό όγκο, αποτυπώνει την ιστορία της τόσο στο περίφημο «προσφυγικό περίπτερο» της ΔΕΘ, όσο και στα «τζαρτζαρίσματα» μεταξύ των κρατών της Βαλκανικής ως κατάλοιπα των τοπικών πολέμων. Η 1η ΔΕΘ μάλιστα γίνεται μάρτυρας ενός μελανού σημείου στις κατά τα λοιπά παραδοσιακά στενές σχέσεις Ελλάδος – Σερβίας. Στο πρωτοσέλιδο της εφημερίδας «Μακεδονία» ο αρθρογράφος Δημήτριος Σάντης σε αντιδιαστολή με τα διθυραμβικά του λόγια για τη συμμετοχή της Βουλγαρίας, ερμηνεύει δια μομφών τη σερβική απουσία από την 1η ΔΕΘ. «Επέλεξαν να «αγνοήσουν την ελληνική εμπορική έκθεση, παρότι θα έπρεπε να επιδείξουν το μεγαλύτερο ενδιαφέρον, καθώς η Ελλάδα κατέχει την πέμπτη θέση στη λίστα των χωρών του εξαγωγικού τους εμπορίου» σημειώνει. Ο υπογράφων αναφέρει δηκτικά πως «εκείνοι (οι Σέρβοι), αντί να επιδιώξουν στενότερη εμπορική συνεργασία με την Ελλάδα, προτίμησαν να ενδιαφερθούν για τις εσωτερικές ανωμαλίες της χώρας», ενώ επιχειρώντας ερμηνεία της απαξιωτικής στάσης των γειτόνων, ο Σάντης γράφει: «και οι Σέρβοι όπως και όλοι οι πέραν του Δουνάβεως Νοτιοσλάβοι προσπαθούν να ενισχύσουν εμπορικώς με κάθε τρόπον τους λιμένας της Δαλματίας, φρονούντες ότι εκεί ευρίσκεται η μόνη φυσική διέξοδος της Νοτιοσλαβίας προς τη θάλασσαν και δι αυτό παρεμβάλλουν κάθε δυνατό πρόσκομμα εις την ενίσχυσιν του σερβικού εμπορίου με διεύθυνσιν την Θεσσαλονίκην».

Το 1930 και καθώς οι επιχειρηματίες της νότιας Ελλάδας εξακολουθούν στην πλειονότητά τους να σνομπάρουν την Έκθεση, επιχειρείται -ανεπιτυχώς- τορπιλισμός της από τους παλαιοελλαδίτες επιχειρηματίες, όταν ο πρόεδρος των Βιομηχάνων Αθηνών – Πειραιώς Α. Χατζηκυριάκος εκδίδει εμπιστευτική εγκύκλιο, προτρέποντας τα μέλη να απέχουν από τη ΔΕΘ, λόγω ανάγκης «ανταγωνισμού διά παντός μέσου». Προς απογοήτευση του Χατζηκυριάκου, οι εκθέτες που συμμετέχουν στην Έκθεση αυτή τη χρονιά διπλασιάζονται. Αγγίζουν τους 2.500.

Το 1953, η ΔΕΘ ασκεί κοινωνική πολιτική. Οι εισπράξεις από την πρώτη μέρα της λειτουργίας της διατίθενται υπέρ της ενίσχυσης των σεισμόπληκτων σε Ζάκυνθο και Κεφαλονιά.

Το 1955 η Ελλάδα πληροφορείται σοκαρισμένη τον διωγμό των ανθρώπων της από την Κωνσταντινούπολη. Το περίπτερο της Τουρκίας καταμεσής της Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης μετατρέπεται σε κόκκινο πανί. Κλείνει πριν την ολοκλήρωση της διοργάνωσης.

Το 1962, ο Αμερικανός αντιπρόεδρος Λίντον Τζόνσον, γίνεται ο πρώτος ξένος επίσημος, που επισκέπτεται τη ΔΕΘ, ανοίγοντας δρόμο για διακρατικές εμπορικές συμφωνίες.

Το 1964, η 29η πια ΔΕΘ (έχει αρχίσει η αρίθμηση) βγάζει… είδηση. Είναι η βραδιά παρουσίασης του Παλαί ντε Σπορ και ο τότε βασιλιάς Κωνσταντίνος ανακοινώνει: «… τη Δευτέρα φεύγω για να φέρω μονίμως πλέον εις την Ελλάδα την πριγκίπισσα Άννα- Μαρία». Κατά το πρωτόκολλο, τα εγκαίνια του κλειστού γηπέδου πρέπει να κάνει ο Κωνσταντίνος. Ωστόσο, δεν γίνεται έτσι. Το Παλαί εγκαινιάζει ο πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου, παρουσία του τότε υπουργού Οικονομικών, Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, και του αναπληρωτή υπουργού Συντονισμού, Ανδρέα Παπανδρέου. Οι ελληνικές σημαίες στον χώρο της ΔΕΘ, το 1971, κυματίζουν μεσίστιες. Ανήμερα των εγκαινίων, η χώρα θρηνεί την αποτέφρωση από βραχυκύκλωμα του μεγαλύτερου ελληνικού φεριμπότ, του «ΕΛΕΑΝΝΑ», που παρασύρει στον θάνατο 25 επιβάτες. Λίγες μέρες αργότερα, φτάνει η είδηση του θανάτου του τ. επικεφαλής του Σοβιετικού ΚΚ, Ν. Χρουστσόφ.

Το 1972, μεσίστιες κυματίζουν στη ΔΕΘ οι σημαίες στα περίπτερα του Ισραήλ και της Γερμανίας, σε ένδειξη πένθους για την τρομοκρατική ενέργεια στους Ολυμπιακούς Αγώνες του Μονάχου, που στοίχισε τη ζωή σε 11 αθλητές. Στη Θεσσαλονίκη, στο πλαίσιο των παράλληλων εκδηλώσεων της ΔΕΘ, οι διανομείς των ΕΛΤΑ συμπαραστέκονται στο πένθος των δύο χωρών, διοργανώνοντας διαβαλκανικό αγώνα βάδην. Το 1974, το περίπτερο της Κύπρου έχει την τραγική τιμητική του… Η εισβολή των Τούρκων στο νησί και η διχοτόμησή του, μετατρέπουν το εκθετήριο της μεγαλονήσου σε τόπο προσκυνήματος των επισκεπτών. Δύο μέρες μετά τα εγκαίνια της Έκθεσης, ανακοινώνεται η ίδρυση το Πανελλήνιου Σοσιαλιστικού Κινήματος.

Το 1976, ο θάνατος του Κινέζου ηγέτη Μάο Τσε Τουνγκ κατά τη διάρκεια της ΔΕΘ, γίνεται η αιτία να ματαιωθούν πολυαναμενόμενες παραστάσεις των κινεζικών μπαλέτων που επρόκειτο να δοθούν στο Παλαί ντε Σπορ.

Το 1980, διαρκούσης της ΔΕΘ, η Τουρκία ζει το πραξικόπημα που οδηγεί στη σύλληψη των Ντεμιρέλ και Ετσεβίτ και στην ανάληψη της εξουσίας από τον αρχηγό της χούντας, τον στρατηγό Εβρέν. Οι συμμετέχοντες Τούρκοι εκθέτες μουδιάζουν. Η εντολή να κλείσει το εκθετήριο της χώρας στη ΔΕΘ δεν έρχεται ποτέ. Οι Τούρκοι εκθέτες διατυπώνουν στους συναδέλφους τους αγωνία για το τι θα αντικρίσουν όταν επιστρέψουν στην πατρίδα τους…

Το 1983, Ιράν-Ιράκ είναι σε πόλεμο, αλλά τα περίπτερα των δύο χωρών στη ΔΕΘ βιώνουν στιγμές ειρήνης…

Το 1991 ο τότε πρωθυπουργός, Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, ανακοινώνει από το βήμα της ΔΕΘ, ότι έρχεται περίοδος λιτότητας για την Ελλάδα. Την επόμενη χρονιά ο ίδιος θεμελιώνει το Συνεδριακό Κέντρο Ι. Βελλίδης. Το 1994, στη ΔΕΘ υπογράφεται μία από τις σημαντικότερες διακρατικές συμφωνίες. Πρόκειται γι αυτή μεταξύ Ελλάδας και Βουλγαρίας, που προβλέπει τη συνεργασία των δύο χωρών στην κατασκευή του πετρελαιαγωγού Μπουργκάς – Αλεξανδρούπολη. Στο μεταξύ, το Βελλίδειο Κέντρο είναι έτοιμο και το εγκαινιάζει ο πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου.

Το 1995, κατά τη διάρκεια της μεγάλης συνέντευξης Τύπου του πρωθυπουργού στη ΔΕΘ, μία ευθεία αποδοκιμασία του Ανδρέα Παπανδρέου στους χειρισμούς του υπουργού Βιομηχανίας της κυβέρνησής του, Κ. Σημίτη, στο θέμα της ιδιωτικοποίησης των ναυπηγείων Σκαραμαγκά, οδηγεί στην παραίτηση του τελευταίου. Στην πραγματικότητα, αυτή η παραίτηση ανοίγει τον δρόμο προς την αποκαθήλωση του ΠΑΣΟΚ του Α. Παπανδρέου. Τα εγκαίνια της επόμενης έκθεσης κι αφού στο μεταξύ ο ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ έχει αποδημήσει, θα γίνουν από τον Κώστα Σημίτη, με την ιδιότητά του ως πρωθυπουργού της χώρας.

Το 2001, η τρομοκρατική επίθεση στους δίδυμους πύργους της ΝΥ «παγώνει» το επιχειρηματικό κλίμα στη ΔΕΘ. Το αμερικανικό περίπτερο κλείνει και ανοίγει τρεις μέρες μετά και με αυξημένα μέτρα ασφαλείας.

Το 2004, το επίσημο δείπνο των εγκαινίων της ΔΕΘ, δεν σερβίρεται. Η χώρα πενθεί 17 ανθρώπους της, ανάμεσά τους και τον Πατριάρχη Αλεξανδρείας, Πέτρο, που έχασαν τη ζωή τους από την πτώση ενός μοιραίου Σινούκ στα ανοικτά της χερσονήσου του Άθω. Το 2007 είναι η χρονιά που εθνικές εκλογές και δεύτερη Κυριακή λειτουργίας της ΔΕΘ συμπίπτουν. Έτσι, οι διοργανωτές βλέπουν την επισκεψιμότητα να πέφτει κατακόρυφα. Αυτή τη χρονιά, εξάλλου, δεν πραγματοποιείται το επίσημο δείπνο και πάλι λόγω πένθους. Η χώρα θρηνεί τους νεκρούς της από φονικές πυρκαγιές σε Εύβοια και Πελοπόννησο.

Το 2010 η Ελλάδα περιδινείται στον χορό των μνημονίων. Λίγους μήνες πριν την έναρξη της ΔΕΘ, τον Απρίλιο, ο πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου ανακοινώνει από το ακριτικό Καστελόριζο την προσφυγή της χώρας σε μηχανισμό στήριξης. Τον Σεπτέμβριο εγκαινιάζει τη ΔΕΘ και επισκέπτεται τα περίπτερά της. Στο τέλος της περιοδείας του, ο γιατρός Στέργιος Πραπαβέσης εκσφενδονίζει στον Γ. Παπανδρέου ένα παπούτσι, σε ένδειξη διαμαρτυρίας. Σε απόλυτη εναρμόνιση με το κλίμα λιτότητας, η ΔΕΘ του 2012 δεν θα καταγράψει στην ιστορία της ούτε δείπνα, ούτε δεξιώσεις, ούτε καν τις καθιερωμένες συνεντεύξεις Τύπου των πολιτικών αρχηγών. Ο πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς, στη λιτή τελετή εγκαινίων, θα δώσει ένα ακριβές περίγραμμα των μέτρων που θα ακολουθήσει η κυβέρνησή του.

Τρία χρόνια μετά, το 2015, από το βήμα των εγκαινίων της ΔΕΘ, ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας θα ανακοινώσει το πρόγραμμα της κυβέρνησής του έχοντας προκηρύξει εκλογές μετά το δημοψήφισμα του «ΟΧΙ» και θα ζητήσει εκ νέου την ψήφο του λαού.

Σε κλίμα δυναμιτισμένο από τις διαρκώς επιδεινούμενες εργασιακές συνθήκες με επιχειρήσεις να βάζουν καθημερινά λουκέτο και τη λίστα των ανέργων να μακραίνει, ο πρωθυπουργός Αλ. Τσίπρας εγκαινιάζει το 2016 την 81η ΔΕΘ σε μία πόλη – αστακό. Νωρίτερα έχουν ανακοινωθεί συλλαλητήρια σε ολόκληρη τη Θεσσαλονίκη, ενώ οι ενώσεις των συντακτών, για πρώτη φορά στην ιστορία του κλάδου, έχουν εξαγγείλει 24ωρη απεργία των δημοσιογράφων ανήμερα των εγκαινίων.

Υπό τον φόβο επεισοδίων, λόγω της Συμφωνίας των Πρεσπών που συν – υιοθετούν Ελλάδα και πΓΔΜ, τα εγκαίνια της ΔΕΘ το 2018 γίνονται από τον πρωθυπουργό Αλ. Τσίπρα, σε κλοιό δρακόντειων μέτρων προστασίας.

Η ΔΕΘ ΜΕΤΑΤΡΕΠΕΙ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΣΕ ΠΕΔΙΟ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗΣ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑΣ

Ως πολύτιμος παρατηρητής των γεγονότων, αλλά ενίοτε και ως πρωταγωνιστής σ΄ αυτά, η Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης δέθηκε αδιάρρηκτα με τη ζωή της πόλης. Και η αλήθεια είναι ότι στα χρόνια της λειτουργίας της έγινε αφορμή και αιτία για την καθιέρωση θεσμών και τη δημιουργία υποδομών, που ενδεχομένως η Θεσσαλονίκη να στερείτο ακόμη.

Στην πρώτη κιόλας διοργάνωση, στις 3 Οκτωβρίου του 1926, οι επισκέπτες άκουσαν τον όρο «ερτζιανά», καθώς τότε ήταν που βγήκε στον… αέρα της πόλης ο πρώτος ελληνικός ραδιοφωνικός σταθμός. Στη διοργάνωση του 1960, στο περίπτερο της ΔΕΗ, λειτούργησε και ο πρώτος τηλεοπτικός (κλειστού κυκλώματος) σταθμός της χώρας. Την ίδια χρονιά, στο πλαίσιο της ΔΕΘ, καθιερώνεται το Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου, που αργότερα θα γίνει Διεθνές. Ξεκινά ως Εβδομάδα Ελληνικού Σινεμά και είναι ιδέα του πανεπιστημιακού ιστορικού τέχνης / αρχαιολόγου Λίνου Πολίτη και του λογοτέχνη Παύλου Ζάννα. Τις πρώτες δεκαετίες, η διοργάνωση παρουσιάζει τις τάσεις της εγχώριας κινηματογραφίας και ενίοτε αφιερώματα στους πιο σημαντικούς κινηματογραφιστές του παγκόσμιου σινεμά. Την περίοδο της Μεταπολίτευσης αποκτά έντονα πολιτικό χαρακτήρα αντανακλώντας το κλίμα της εποχής και διατηρώντας σταθερά στο επίκεντρό του τον κινηματογράφο του δημιουργού. Στην πρώτη και δεύτερη διοργάνωση απονέμονται μόνο βραβεία καλύτερου ανδρικού και καλύτερου γυναικείου ρόλου. Τα χρόνια που ακολουθούν καθιερώνονται οι διακρίσεις καλύτερης ταινίας, σκηνοθεσίας και πολλές άλλες. Από το λεύκωμα «75 χρόνια και 15 μέρες Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης» του Κυριάκου Ποζρικίδη πληροφορούμαστε ότι στην κριτική επιτροπή της πρώτης διοργάνωσης της Εβδομάδας Ελληνικού Σινεμά το 1960, συμμετέχουν οι Στρατής Μυριβήλης, Κατίνα Παξινού και Ιωάννης Βελλίδης. Στις παρουσίες ξεχωρίζουν οι Ελληνίδες σταρ Αλίκη Βουγιουκλάκη, Τζένη Καρέζη και Μάρω Κοντού. Το Βραβείο Α’ Ανδρικού Ρόλου απονέμεται στον Δημήτρη Χορν για την ερμηνεία του στην ταινία «Μια του κλέφτη» και του Α’ Γυναικείου στην Αλίκη Βουγιουκλάκη για την ερμηνεία της στη «Μανταλένα». Στη τελετή απονομής των βραβείων, μάλιστα, ο κονφερανσιέ Γιώργος Οικονομίδης βγάζει σε πλειοδοσία έναν χορό με την Αλίκη. Τα έσοδα θα διατεθούν στο Δημοτικό Βρεφοκομείο Θεσσαλονίκης. Πλειοδοτεί ο εφοπλιστής Νομικός με 30.000 δρχ!

Στα χρόνια που ακολουθούν και καθώς ο θεσμός αναβαθμίζεται διαρκώς και «ταξιδεύει» ανά τον κόσμο, από το… κόκκινο χαλί του Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου, θα περάσουν βαριά ονόματα της 7η τέχνης, όπως Ναγκίσα Όσιμα, Μπερνάρντο Μπερτολούτσι, Κεν Λόουτς, Φράνσις Φορντ Κόπολα, Βιμ Βέντερς, Όλιβερ Στόουν, Εμίρ Κουστουρίτσα, Φατίχ Ακίν, Άκι Καουρισμάκι, αλλά και Κατρίν Ντενέβ, Χάρβεϊ Καϊτέλ, Φέι Ντάναγουεϊ, Ιζαμπέλ Ιπέρ, Τζον Μάλκοβιτς, Γουίλεμ Ντεφόε κ.α.

Το 1962, δύο χρόνια μετά την «πρώτη» της Εβδομάδας Ελληνικού Σινεμά, και πάλι στο πλαίσιο της ΔΕΘ, εγκαινιάζεται το Φεστιβάλ Ελληνικού Τραγουδιού, στον σφυγμό του οποίου θα ζει για κάμποσες δεκαετίες μετά, κάθε ελληνικό σπίτι. Στην πραγματικότητα, αυτό το Φεστιβάλ έχει ξεκινήσει τρία χρόνια νωρίτερα στην Αθήνα ως Διαγωνισμός Ελαφρού Τραγουδιού, αλλά μεταφέρεται στη Θεσσαλονίκη και ενσωματώνεται στη διοργάνωση της Έκθεσης. Ο επί 20ετία και πλέον παρουσιαστής Άλκης Στέας γίνεται αγαπητός οικείος των Ελλήνων, ενώ από τη σκηνή του Φεστιβάλ περνούν σπουδαία ονόματα του μουσικού χώρου, Μούσχουρη, Βογιατζής, Γιοβάννα, Λω, Δενάρδου, Κωνσταντοπούλου, Κουρούκλη, Βοσκόπουλος, Βάνου κ.α. που ερμηνεύουν διαχρονικές πια δημιουργίες των Χατζηδάκι, Πλέσσα, Σπάρτακου, Μωράκη, Μουζάκη, Καπνίση κ.α.

Όσο για τις υποδομές, που τροφοδοτεί η ΔΕΘ, κορυφαία παραμένει το «Αλεξάνδρειο Μέλαθρο» ή αλλιώς Παλαί ντε Σπορ, το για 20 χρόνια μεγαλύτερο κλειστό γήπεδο της χώρας, που χτίζεται το 1966 μέσα στις εγκαταστάσεις της Έκθεσης και της «πιστώνεται» για μια ζωή. Τέσσερα χρόνια αργότερα, ο εκθεσιακός χώρος της ΔΕΘ θα αποκτήσει το δικό της έμβλημα. Είναι ο πύργος του ΟΤΕ, που φιλοξενεί αναψυκτήριο στον τελευταίο του, περιστρεφόμενο, όροφο.

Εκτός από την τεράστια προσφορά στην οικονομία του τόπου, η ΔΕΘ πέρασε στο DNA της πόλης και καταγράφηκε ανεξίτηλα στη συνείδηση και την καρδιά των Θεσσαλονικιών, ως δικό τους, αποκλειστικό, κομμάτι των εθίμων και της κουλτούρας τους. Καθώς τα χρόνια περνούσαν όλο και πιο ισχυρή γινόταν στους ντόπιους η πεποίθηση ότι κάθε Σαλονικιός που σέβεται τον τόπο του, εκεί, στο τέλος κάθε καλοκαιριού, ένα πέρασμα από τη ΔΕΘ θα το κάνει. Είτε για να «χαζέψει» στα περίπτερα με τα νέα επιτεύγματα, είτε για να απολαύσει μια μαύρη μπύρα κι ένα φρέσκο hot dog, που εκείνος θα αποκαλεί πάντα «σάντουιτς με βραστό λουκάνικο»…

Ραντεβού τον επόμενο Σεπτέμβρη…

ΠΗΓΗ: ΑΠΕ ΜΠΕ της Τόνιας Α. Μανιατέα